Pyt. 3 Ogólna charakterystyka społeczności tradycyjnych
Wyróżniki społeczności tradycyjnych
Prosta i przejrzysta organizacja
- mniej złożony charakter społeczności,
- nie mylić z prymitywizmem ( jako przykład na nie- prymitywność - tajne stowarzyszenie Komo; członkowie podzieleni na cztery grupy wiekowe, podlegają 33 stopniom wtajemniczenia),
Pełnia wiedzy o własnej kulturze
- np. jedna rodzina australijska jest w stanie przekazać swoim dzieciom wszystkie elementy swojej kultury od polowania przez znajomość mitów po prawo zwyczajowe (nie da się tego powiedzieć o rodzinach „zachodnich”),
- nie jest to stwierdzenie absolutne, istnieją obrzędy dostępne tylko nielicznym np., szamanom albo kobietom,
Jedność obrazu idealnego i rzeczywistego
- brak dużej różnicy pomiędzy wzorami kulturowymi a ich odzwierciedleniem w życiu społecznym,
- przynależność do plemienia oznacza wiarę w tych samych bogów, posiadanie tych samych wrogów, mówienie tym samym językiem,
- kultura stanowi zintegrowaną całość, wszystkie normy są ważne i objęte kontrolą społeczną,
- zasady społeczne są przyjęte raz na zawsze jako naturalne i jedynie możliwe, co wynika z faktu przewagi grupy nad jednostką,
- zachowanie członka społeczności w całości zdeterminowane przez normy i reguły postępowania, kto się do nich nie stosuje naraża się na utratę twarzy i ośmieszenie (przykł. Indian Hopi z rolniczej kultury Pueblo. Ich zabiegi rolnicze oparte są w całości na paradygmacie sprowadzania deszczu. Wierzą, że deszcz jest darem przodków - Ludu Chmur Sześciu Stron Świata. Niedowiarek narażałby całe plemię na gniew przodków, Hopi stosują więc mechanizmy społeczne kreujące antywzorzec „człowieka o podwójnym sercu” - bowaka. Delikwent taki zostaje na stałe wykluczony ze społeczności - działa prawo subiektywizacji, tzn., „jeśli jakieś działanie podmiotu spotyka się z reakcją otoczenia społecznego, oceniającą dodatnio nie wynik tego działania, lecz samą osobę sprawcy, w podmiocie rozwija się dążność do podporządkowania w przyszłości tego działania obrazowi społecznemu własnej osoby”.),
Anonimowość
- anonimowość wytworów i twórców, którzy wprowadzają jakieś novum w istniejący zasób kultury,
- początkowo pamięta się kto, co i dlaczego, potem zapomina się twórcę i nowy element kultury wtapia się w anonimową twórczość zbiorową,
Aliterackość
- przekaz kulturowy odbywa się za pomocą mowy i pokazu przez bezpośrednią styczność,
Ahistoryczność
- brak historii rozumianej jako szereg uporządkowanych chronologicznie zdarzeń,
- indywidualna pamięć historyczna obejmuje do trzech pokoleń wstecz, wszystko, co dawniej jest już rzeczywistością mityczną - Eliade używa pojęcia illud tempus,
- w wyobrażeniach wszystko, co powstało w tym czasie jest wieczne i niezmienne,
- Levi - Strauss wyróżnia społeczności historycznie „zimne” i „gorące”; zimne tłumaczy się analogią do mechanizmów korzystających z energii mechanicznej, tzn., jeśli nic się nie zepsuło w trakcie użytkowania, to taka maszyna (społeczność) może funkcjonować w nieskończoność,
- E. Leach sprzeciwia się zasadzie wyodrębnienia kultur posiadających historię, wg niego chociaż społeczeństwa posiadające pismo różnią się od aliterackich, to historia w jednych i drugich jest traktowana podobnie, jako skarbnica podlegających wiecznym przemianom tematów mitycznych,
Mała dynamika rozwoju
- wynika z przekonania o wieczności i niezmienności wzorów kultury, związanego z doskonałym zgraniem kultur tradycyjnych z wymaganiami środowiskowymi i uniformizacją jednostek,
- Ludwik Stomma opisuje mechanizm myślenia dotyczącego innowacji jako izolację świadomościową, które opiera się na dwóch zasadach:
1. ma być tak, jak jest,
2. jest tak, jak ma być,
Wielofunkcyjność działań ludzkich
- wszystkie wytwory kulturowe powiązane są z odrębnymi dziedzinami: religią, magią, sztuką, rozrywką itd.,
- nadrzędną wartość ma przesycenie wszystkiego sakralnością, stąd niektórzy badacze postulują żeby nazywać je „kulturami sakralnymi”,
Podmiotowy stosunek do rzeczywistości
- ontologia ludowa opiera się na przekonaniu, że wszystkie rzeczy w świecie mają charakter substancjalny, oraz że we wszystkich przedmiotach tkwi element psychiczny,
- wszechświat posiada te same cechy co człowiek, nie istnieją wyraźne granice oddzielające jednostkę od natury,
- każde naruszenie ustalonego trybu życia jest zaburzeniem struktury kosmosu,
Własność i system ekonomiczny
- własność prywatna istnieje, ale jest bardziej źródłem powinności jak zysków, bogactwo jest po to, żeby się nim dzielić (jak na mnie super :p),
- podstawową formą jest barter (handel wymienny), otrzymanie bądź nabycie jakiegoś przedmiotu wymaga ofiarowania czegoś o wartości większej itd. Itd. Itd.,
- tendencja do zdobywania dóbr wprost bez środków płatności, choć takowe też istnieją, np., muszle kauri - obszar Oceanii, kamienne pieniądze fe - wyspa Yap ( wapienne kręgi z wywierconymi otworami, mogą mieć nawet kilka metrów średnicy),
- brak określonych zawodów, tzn., wszyscy robią wszystko,
- w systemach wymiany zaangażowana jest cała grupa rodzinna czy inne grupy społeczne; zwykle grupy produkcyjne są jednocześnie grupami krewniaczymi,
- ten typ ekonomiki nazywany jest gospodarką alimentacyjną, a kierującą nim ideologia zasadą wzajemności; w większości transakcji na tej zasadzie można wyróżnić:
* za ofiarowany dar zwrot nie jest wymagany, ale oczekiwany, co sankcjonuje tradycja,
* oczekuje się, że zwrot będzie co najmniej tej samej wartości,
* złożenie daru zwrotnego może być odroczone na długi okres czasu,
* wymiana nie następuje w sposób hazardowy pomiędzy jakimikolwiek dwoma członkami społeczności - jest oparta na przyjaźni i pokrewieństwie,
* często dokonywana w związku ze specjalnymi okazjami,
-> patrz potlacz u Kwakiutlów,
System prawny
-stałe prawa, których przestrzeganie jest egzekwowane przez opinię publiczną,
- wg Malinowskiego reguły zachowania z zaznaczonymi sankcjami zasadniczo dotyczą:
* ludzkich skłonności, namiętności i popędów,
* wywiązywania się ze zobowiązań,
* zasad dietetycznych i religijnych,
- źródłem przepisów przodkowie lub bóg - stwórca człowieka, niekiedy czarownicy lub naczelnicy,
- system nieformalny; brak zawodowych „stróżów prawa”, (ale np., ludy Bantu mają sądy plemienne, a Australijczycy magicznego kata - kurdaitcha),
- prawo obejmuje zarówno karę za przewinienia jak nagrodę za dobre sprawowanie ^^,
- w razie zabójstwa bądź szkody wyrządzonej stanowi posiadania członka klanu, obowiązek vendetty spoczywa na klanie,
Struktura społeczna
- grupy społeczności tradycyjnych związane są więzami pokrewieństwa - powinowactwa przez małżeństwo i krewniactwa - w związku przez filiację (pochodzenie),
- typy grup krewniaczych:
* klan (ród),
* fratria (zgrupowanie klanów),
* klasy matrymonialne ( szczególnie w Australii),
* grupy wiekowe,