STRUKTURA I DYNAMIKA PROCESU WYCHOWANIA

Wychowanie - jego definicje odnoszą się do definicji człowieka.

Definicje psychologiczne:

- układ oddziaływań społecznych, zmieniających osobowość

- proces samorzutnego rozwoju

- pomaganie w rozwoju

cecha charakterystyczna: nie ma, bądź prawie nie ma, mowy o wychowawcy

Definicje pedagogiczne:

- świadomie organizowana działalność społeczna... itd

- zamierzone zmiany osobowości (w strefie poznawczo-instrumentalnej - wiedza i zmiany emocjonalno-motywacyjne - zakładające, że nauczyciel jest idealny, wzorowo poukładany)

cecha: wychowawca jest bardzo ważny, wychowanie to nie samorzutny proces, który i tak nastąpi, lecz celowa działalność wychowawcy, w pełni uświadomiona

Proces wychowania

- podejście subiektywistyczne - wychowanie to zmiany (jako skutek działań)

- podejście obiektywistyczne - wychowanie to działania (których skutkiem jest zmiana)

Wychowanie to

- proces - zmiany zachodzące w wychowanku, np. uczymy dziecko szacunku do przyrody i dziecko po pewnym czasie zaczyna się zachowywać w sposób pożądany

- czynność - oddziaływanie

- stan - efekt widziany na koniec, np. gdy mówimy komuś, że jest niewychowany, to tak postrzegamy wychowanie

sytuacja - okoliczności warunkujące zachowanie, otoczenie, środowisko wychowawcze

Podejścia różnych dyscyplin nauki

Psychologia

- stawia na aktywność wychowanka

- bada procesy wewnętrzne

- wychowanek musi współuczestniczyć w procesie wychowania

- charakter osobowy - to samo działanie na różnych osobach będzie miało różne efekty; z kolei nauczyciel powinien się zachowywać tak samo w stosunku do klas i osób, których nie lubi, jak do tych, które lubi - co jest niezwykle trudne

Socjologia

- człowiek to istota społeczna

- musimy być świadomi swoich ról społecznych - cel wychowania

- musimy się na siłę dostosować do standardów, bo inaczej grupa nas „wypluje”

Pedagogika

- silny nacisk na rolę dorosłych i ich mądrość

- pedagog jest nośnikiem postulowanych cech

- pedagog postępuje tak, jak mu dyktuje polityka (ustawy, prawo itp), instytucje (normy szkolne)

- zmiany społeczne postulowane i akceptowane

- rola wychowawcy się zmienia - w zależności od uwarunkowań politycznych itp, w pozostałych podejściach pozostaje niezmienna

Behawioryzm

- mózg sam się rozwija, ale na ilość połączeń możemy wpływać

- im więcej możliwości sprawdzenia konkretnej sytuacji tym więcej szans na pomyślne wychowanie

- wychowawca musi:

* pokazywać jak najwięcej, powtarzających się sytuacji

* karać i nagradzać

Kierunki poznawcze

- rozwój to tworzenie nowych struktur poznawczych

- wychowanie wypełnia tę strukturę treścią - wiedzą o sobie i o świecie

Kierunki Humanistyczne

- stawia na samorealizację

- wychowawca wspiera, jest jedynie pomocnikiem w procesie wychowania, partnerem

Cele i wartości wychowania:

- pedagogika chciałaby, by efektem było osiągnięcie wystandaryzowanych cech osobowości, co by było nudne, bo wszyscy by byli jednakowi

- inny cel to wprowadzenie w role społeczne - zatem w szkole uczeń powinien uczyć się różnych ról - np. podczas pracy w grupach nauczyciel powinien wyznaczać za każdym razem innego lidera, innego rysownika itd.

- według socjologii cele wynikają z interakcji społecznych i socjologia wystarczy do opisu ich, pedagogika nie jest potrzebna - albo grupa cię zaakceptuje albo nie, innych praw nie ma

- celem jest też przybliżanie ponadczasowych wartości, tylko jak zdecydować, które wartości są wspólne dla wszystkich?; efektem takich rozważań (lub ich braku) było wprowadzenie tylko jednej religii do szkół, co jest oczywistym faux pas; jest tylko kilka wartości powszechnych, a reszta to nasza indywidualna sprawa

- antypedagogika mówi, że dorosły nic nie powinien dziecku narzucać, żadnych celów; jednostka dobrze funkcjonująca, moralna, dojrzała emocjonalnie sama wie co robić, a wychowawca tego idealnego człowieka może tylko zepsuć. To się odnosi do koncepcji, że człowiek jest z natury dobry - dobry, czyli dobrze funkcjonujący, a w ciągu życia się psuje

- humaniści - wspomaganie rozwoju, wzbogacanie go w wiedzę

- proces wychowawczy jako system czynności wychowawców i wychowanków; zaufanie działa w obie strony

Role wychowawcy

By je opisać, można utworzyć kontinuum, na którego jednym końcu jest rola wspierającego, facylitatora, a na drugim - rola kierownika. Na każdym punkciku tego kontinuum można znaleźć koncepcje badaczy.

Socjalizacja a wychowanie

- socjalizacja to ogół działań ze strony każdej grupy, z którą się stykamy

- proces, któremu poddawani jesteśmy non stop; zmiany zachodzą stopniowo na skutek kontaktów z innymi ludźmi, z grupami

- granica między socjalizacją a wychowaniem jest płynna, jedni to utożsamiają, inni rozgraniczają

Wychowanie a rozwój

chwila wyłączenia się, brak notatek ;)

Wychowanie a nauczanie

- znów kontinuum, jedni utożsamiają jedno z drugim twierdząc, że oba są nierozdzielne, zachodzą symultanicznie i dotyczą jednego człowieka

- a inni mówią, że wychowanie to sfera społeczna i emocjonalna, a nauczanie to sfera wiedzy

Wychowanie a opieka

- pani uważa, że idą pod rękę, bo opieka to dbałość o bezpieczeństwo wychowanka, a trudno wyobrazić sobie wychowanie bez tej dbałości

Na proces wychowawczy składają się

- ideał wychowawczy

- cele

- formy

- metody

- środki

Ideał

- nie istnieje, to zbiór życzeń,teoretyczny konstrukt, np. sylwetka absolwenta

- na szczęście nie daje się go osiągnąć, z ideałem nie da się żyć

cele wychowania wywodzą się z ideałów

- nadrzędny ideał - ogólna tendencja wychowania, prawda, piękno, dobro

- strategia - kierunki wychowania - jak wprowadzać te wartości - wiedza, umiejętności, sprawności

- cele etapowe - kolejne okresy rozwoju wychowanka - jak wdrażać coś w klasach I-III, a jak w IV-VI

- cele operacyjne - na poszczególnych lekcjach, na konkretnym spotkaniu, co indywidualny nauczyciel chce osiągnąć - zadajmy sobie pytanie, jak chcemy ideę piękna albo miłości do ojczyzny czy inną nam bliską przekazać na np. lekcji o funkcji :P

Ideał formalnie wyznacza cele, a treściowo wyznacza merytoryczną stronę postępowania (czyli co konkretnie chcę przekazać swoim postępowaniem, jakie wartości)

Wszystkich wartości nie da się wprowadzić, trzeba wybierać.

Wg psychologii - wartość to to, co godna pożądania, do czego człowiek dąży, czego ma potrzebę (def. dyskusyjna, niektórzy zarzucają jej, że nie wyznacza „podstawowych” wartości)

Socjologia każde nam się ustosunkować do wartości (?)

Kulturowo - wartość to element systemu symbolicznego, wzorzec do wyboru - np. „bo inni tak robią” - wartością staje się wtedy dla nas coś, co wcale by nią nie było; można zatem przymusić wychowanka na początku, a potem się przekona, że jednak to coś jest wartością

Problem: wychowawca często nie wie, do czego wychowuje. Trzeba wiedzieć jaki się ma własny ideał. Najpierw wychowujemy siebie, potem innych.

---