54. RYNEK USŁUG MEDYCZNYCH

Struktura rynku:

- świadczeniobiorcy- pacjenci;

- instytucje ubezpieczeń zdrowotnych, płatnik- Narodowy Fundusz Zdrowia;

- świadczeniodawcy- szpital, zakład opiekuńczo-leczniczy, sanatorium, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, prewentorium, hospicjum stacjonarne, przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia, ambulatorium, pogotowie ratunkowe, medyczne laboratorium diagnostyczne, pracownia protetyki stomatologicznej i ortodoncji, zakład rehabilitacji leczniczej;

- Ministerstwo Zdrowia

Specyfika rynku usług medycznych polega na:

-istotne bariery wejścia na rynek jak i do zawodu (korporacyjność) oraz bariery wyjścia;

- niejednorodność świadczeń medycznych;

- fakt, że cele usługodawców, płatników oraz pacjentów w wielu przypadkach odbiegają od maksymalizacji zysku i własnej użyteczności;

- ,,niepełność'' kontraktów z powodu niepewności towarzyszącej procesowi leczenia;

- niektóre produkty i usługi są dobrami publicznymi;

- pacjent nie posiada wystarczającej informacji;

- pacjent kupuje zaufanie a nie gotowy produkt leczenia;

- lekarz w imieniu pacjenta kształtuje popyt na własne usługi, (ograniczenie suwerenności nabywcy usług medycznych);

- asymetria informacji:

lekarz ma większą wiedzę na temat stanu zdrowia pacjenta, zachowania pacjenta zależne od decyzji lekarza,

lekarz (dostawca usługi)ma większą wiedzę niż płatnik (np. ubezpieczyciel) na temat zrealizowanych kuracji i faktycznych zaleceń do jej zastosowania,

ubezpieczający się pacjent ma większą wiedzę na temat swojego stanu zdrowia i skłonności do korzystania z usług medycznych niż ubezpieczyciel,

Czy rynek usług medycznych można uznać za rynek konwencjonalny?

TAK : - sprzedajemy usługę za którą pobieramy opłatę;

- wartość pracy wyrażona jest ceną;

- możemy wybrać ,,sprzedawcę'', czyli świadczeniodawcę, dostarczyciela usługi;

NIE : - leczenie nie jest zwykłym produktem, lecz procesem, którego powodzenie zależy nie

tylko od posiadanych zasobów finansowych;

- nabywamy towar droższy niż nas stać;

- nie otrzymujemy gwarancji za wykonywaną usługę;

- poruszamy się w obszarze zjawisk niewymiernych, trudno mierzalnych;

Głównym źródłem finansowania systemu jest ubezpieczenie zdrowotne w NFZ. Obywatele obciążeni są obowiązkową składką ubezpieczeniową stanowiącą 9% dochodów osobistych (7,75% odliczane jest od podatku dochodowego, zaś 1,25% pokrywa ubezpieczony), która odprowadzana jest do instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (NFZ).

Niektóre świadczenia wysokospecjalistyczne finansowane są bezpośrednio z budżetu Ministerstwa Zdrowia a nie ze środków NFZ.

Od 1 stycznia 2007 r. z budżetu państwa finansowane jest również w całości przedszpitalne ratownictwo medyczne (pogotowie ratunkowe).

Definicja świadczenia zdrowotnego (USTAWA z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, Art.3)

Świadczeniem zdrowotnym są działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu

i poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia

lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania, w szczególności

związane z:

1) badaniem i poradą lekarską,

2) leczeniem,

3) badaniem i terapią psychologiczną,

4) rehabilitacją leczniczą,

5) opieką nad kobietą ciężarną i jej płodem, porodem, połogiem oraz nad noworodkiem,

6) opieką nad zdrowym dzieckiem,

7) badaniem diagnostycznym, w tym z analityką medyczną,

8) pielęgnacją chorych,

9) pielęgnacją niepełnosprawnych i opieką nad nimi,

10) opieką paliatywno-hospicyjną,

11) orzekaniem i opiniowaniem o stanie zdrowia,

12) zapobieganiem powstawaniu urazów i chorób poprzez działania profilaktyczne

oraz szczepienia ochronne,

13) czynnościami technicznymi z zakresu protetyki i ortodoncji,

14) czynnościami z zakresu zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki

pomocnicze.

Usługa medyczna jako dobro publiczne:

Usługa medyczna nie posiada cech klasycznego dobra publicznego, dlatego też nie może być za takie uznawana.

-występuje zjawisko zatłoczenia np długie oczekiwanie na specjalistyczne świadczenia medyczne, nie każdy pacjent może otrzymać usługę tej samej jakości. Jest to sytuacja, w której użyteczność, jaką osiągają poszczególne podmioty z danej, wspólnie konsumowanej jednostki dobra publicznego, może negatywnie oddziaływać na użyteczność uzyskiwaną przez inne jednostki w danej zbiorowości. ( nie przynosi korzyści podzielnych);

-konsumpcja ma rywalizacyjny charakter;

- racjonowana podaż;

- nie jest przedmiotem łącznej konsumpcji;

- konsumpcja powinna być równa , niezależnie czy konsumujący chce za nią płacić, czy też nie ( częściowa odpłatność świadczeń- sprzeczność)

Usługa medyczna jako dobro prywatne:

- można wykluczyć poszczególne osoby z konsumpcji, pacjent dba o swoje indywidualne potrzeby, troszczy się o własne zdrowie

- ,,konkurencja o spożycie'' - ograniczona ilość świadczeń wprowadza konkurencje między pacjentami, zasada ,,kto pierwszy, ten lepszy''

Pewne dobra prywatne powodują konsekwencje zewnętrzne. Z faktu, iż chory na chorobę zakaźną (np. na gruźlicę) nabył wiele kosztownych świadczeń zdrowotnych i wyleczył się, skorzystało wielu ludzi, z którymi ma lub w przyszłości będzie miał jakikolwiek kontakt. Większość postronnych osób, odnoszących korzyści z wyleczenia chorego, nie brało udziału w kosztach, bo najczęściej nie miało świadomości odniesionych korzyści (nie wiedziały, że uchroniły się przed chorobą) lub korzyści te były hipotetyczne (brak pewności, że konkretna osoba będzie narażona na kontakt z chorym i też zachoruje). Osoby takie określane są mianem ,,wolnych jezdzców'' (,,free riders'') , korzystają z dóbr publicznych bez płacenia za nie lub przy minimalizowaniu kosztów.

Usługa medyczna jako dobro inwestycyjne:

- użyteczność bezpośrednia: pacjent czuje się lepiej

- użyteczność pośrednia: pacjent dysponuje większą liczbą dni w dobrym stanie zdrowia w ciągu trwania życia;

Wydatki inwestycyjne w służbie zdrowia:

-wydatki na ochronę zdrowia młodych pracowników;

- programy profilaktyczne,

- szczepienia,

- obniżenie śmiertelności niemowląt;

Usługa medyczna jako dobro konsumpcyjne

-medycyna estetyczna,

-opieka nad osobami starszymi,

Podaż jest to ilość dóbr [usług medycznych], oferowana na rynku owych usług przez „producentów” przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową.

Czynniki wpływające na podaż usług medycznych.

-wprowadzenie konkurencji między ubezpieczonymi;

-redukcja łóżek szpitalnych i liczny lekarzy;

-kontrola cen zasobów wytwórczych (wynagrodzeń, cen leków);

-zmiany metod finansowania świadczeniodawców;

-wpływ na dostępność przez autoryzację ze strony płatnika;

-efektywne wykorzystanie technologii medycznych;

-substytucja leczenia zamkniętego, lecznictwem otwartym;

-wprowadzenie elementów rynku dla świadczeniodawców (konkurencja);  

Popyt na usługi medyczne można określić jako zapotrzebowanie na pewną liczbę oraz jakość usług medycznych. Zapotrzebowanie to wynika z dążenia konsumentów, jako zdefiniowanej społecznie i demograficznie grupy , do realizacji swoich potrzeb i żądań przy panującym w danym okresie poziomie cen i innych czynników socjoekonomicznych.

Czynniki kształtujące popyt na świadczenia zdrowotne

- ekonomiczne (płatność i współpłatność pacjentów w publicznych systemach ochrony zdrowia- spadek popytu, programy ubezpieczeniowe i oszczędnościowe- wzrost popytu)

-demograficzne (starzejące się społeczeństwo- wzrost popytu)

-zdrowotne (rejony objęte większym ryzykiem zachorowania- wzrost popytu)

-socjologiczne (grupa osób zamożnych częściej korzysta z usług medycznych nawet jeśli są one bezpłatne, wyższe wykształcenie, większa świadomość potrzeby dbania o własne zdrowie- wzrost popytu)

Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) to państwowa jednostka organizacyjna działająca na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Fundusz wypełnia w polskim systemie opieki zdrowotnej funkcję płatnika: ze środków pochodzących z obowiązkowych składek ubezpieczenia zdrowotnego, NFZ finansuje świadczenia zdrowotne udzielane ubezpieczonym i refunduje leki. Narodowy Fundusz Zdrowia cyklicznie organizuje konkurs ofert na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Świadczeniodawcy, którzy zaoferowali w konkursie najkorzystniejsze warunki, zawierają z NFZ umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych.

Zadania NFZ ( USTAWA z dnia 27 sierpnia 2004 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych )

- określanie jakości i dostępności oraz analiza kosztów świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie niezbędnym dla prawidłowego zawierania umów o  udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej;

- przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, a także monitorowanie ich realizacji i rozliczanie;

- finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych osobom, o których mowa w art. 12 pkt 2-4, 6 i 9 oraz w art. 2 ust. 1 pkt 3;

- finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni spełniającym kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, co do  których nie stwierdzono okoliczności, o której mowa w art. 12 tej ustawy;

- finansowanie medycznych czynności ratunkowych świadczeniobiorcom;

- opracowywanie, wdrażanie, realizowanie i finansowanie programów zdrowotnych;

- wykonywanie zadań zleconych, w tym finansowanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w szczególności realizacja programów zdrowotnych;

- monitorowanie ordynacji lekarskich;

-promocja zdrowia;

- prowadzenie Centralnego Wykazu Ubezpieczonych;

- prowadzenie wydawniczej działalności promocyjnej i informacyjnej w zakresie ochrony zdrowia.

Zapewnienie jakości świadczeń na rynku usług medycznych .

Metody zapewniania jakości usług medycznych.

WEWNĘTRZNE- koncentrują się na opracowywaniu przez zakłady opieki zdrowotnej i wprowadzaniu do praktyki własnych programów zapewnienia jakości przy wykorzystaniu własnych zasobów. Do metod tych należą m.in. badanie i ocena jakości opieki pielęgniarskiej dokonywane przez kadrę kierowniczą, monitorowanie ,,zdarzeń niepożądanych'' (szczególnie zakażeń szpitalnych) i wdrażąnie programów zapobiegania im. Powszechnie stosowanym działaniem jest badanie satysfakcji pacjentów , rozumiane jako badanie subiektywnych ocen pacjentów opartych na ich indywidualnym doświadczeniu, wymaganiach i oczekiwaniach. Poziom zadowolenia pacjentów ze świadczonej opieki jest jednym z najważniejszych wskaźników efektywności.

ZEWNĘTRZNE - to oddziaływania wywierane na zakłady opieki zdrowotnej przez instytucje nadrzędne, grupy ekspertów lub pozarządowe organizacje zajmujące się certyfikowaniem wytwórców wyrobów usług . Są stosowane na obszarze całego systemu opieki zdrowotnej.

- licencjonowanie to wyrażąnie urzędowego zezwolenia na prowadzenie określonej działalności, przy wskazaniu profesjonalnego uzasadnienia decyzji. Przykładem są określone przepisami prawnymi wymagania dotyczące świadczeń zdrowotnych i organizacji zakładów opieki zdrowotnej np. przepisy sanitarne, wymaganie stawiane przy wydawaniu zezwoleń (licencji) na prowadzenie zakładów opieki zdrowotnej oraz wydawanie przez samorządy zawodowe zaświadczeń o prawie wykonywania praktyki pielęgniarskiej, położniczej, lekarskiej.

- rekomendacje- wytyczne i zalecenia dotyczące wykonywania określonych świadczeń zdrowotnych wydawane przez zespoły ekspertów- konsultantów krajowych lub wojewódzkich w poszczególnych specjalnościach medycznych, pielęgniarstwa, opieki położniczej alko instytuty naukowo- badawcze.

- certyfikaty- poświadczenia przez uprawnione jednostki certyfikujące zgodności funkcjonowania jednostki lub jej części z określonymi normami np. certyfikatu ISO dotyczącego zarządzania zakładem, ochrony środowiska lub wykonywania badań laboratoryjnych.

- akredytacja- nadawanie przez Krajowa Radę Akredytacyjną certyfikatu jakości zakładom opieki zdrowotnej, które dobrowolnie poddały się przeglądowi i uzyskały i uzyskały wysoką ocenę zgodności ze standardami akredytacyjnymi.

Wykaz polskich aktów prawnych, regulujących podstawowe zagadnienia jakości usług medycznych otwiera ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej. Postanowienia tej ustawy odnośnie jakości, zgromadzone w różnych artykułach, są następujące:

• pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej powinny odpowiadać określonym wymaganiom fachowym i sanitarnym,

• minister właściwy do spraw zdrowia może określić w drodze rozporządzenia standardy postępowania i procedury medyczne wykonywane w zakładach opieki zdrowotnej w celu zapewnienia właściwego poziomu i jakości świadczeń zdrowotnych,

• zakłady opieki zdrowotnej nabywają i stosują wyroby medyczne, odpowiadające wymaganiom ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wyrobach medycznych,

• w zakładzie opieki zdrowotnej świadczenia zdrowotne udzielane są wyłącznie przez osoby wykonujące zawód medyczny,

• minister właściwy do spraw zdrowia określa w drodze rozporządzenia wymagania, jakim powinny odpowiadać osoby na stanowiskach kierowniczych w zakładach opieki zdrowotnej określonego rodzaju,

• zakład opieki zdrowotnej jest obowiązany prowadzić dokumentację medyczną osób korzystających ze świadczeń zakładu.

Raport PMR

W 2008 r. rynek prywatnej opieki medycznej w Polsce osiągnął wartość 26 mld zł, wzrastając o 13% w porównaniu do 2007 r. W kolejnych latach dynamika rynku w Polsce będzie niższa, ale nadal wyniesie około 7-11%

Według szacunków PMR, w 2008 r. Polacy przeznaczyli na produkty i usługi zdrowotne około 26 mld zł, o 13% więcej niż w 2007 r. Chociaż 60% wartości rynku zostało wygenerowane przez wydatki na leki i sprzęt medyczny, motorem rynku po raz kolejny była sprzedaż abonamentów przed firmy medyczne oraz sprzedaż prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych oferowanych przez towarzystwa ubezpieczeniowe.

Na rynek prywatnej opieki zdrowotnej składają się usługi rehabilitacyjne, badania diagnostyczne i wizyty lekarskie opłacane z własnej kieszeni pacjenta, abonamenty oferowane przez firmy medyczne wraz z usługami medycyny pracy, ubezpieczenia zdrowotne oferowane przez towarzystwa ubezpieczeniowe, inne opłaty ponoszone bezpośrednio z kieszeni pacjenta oraz opłaty w szarej strefie np. „dowody wdzięczności" dla lekarzy. W przedstawionej wartości rynku ujęte są również opłaty za leki i sprzęt medyczny ponoszone bezpośrednio z kieszeni pacjenta.

Oznacza to, że lata 2007-2008 były najlepszymi pod względem rozwoju prywatnej opieki zdrowotnej w analizowanym okresie. Przede wszystkim był to wynik wysokiego wzrostu PKB, który przełożył się na bardzo dobrą sytuację na rynku pracy. - W wyniku tego Polacy mogli pozwolić sobie na zakup dóbr bardziej luksusowych, jakimi są usługi prywatnej opieki zdrowotnej.

W kolejnych latach rynek prywatnej opieki zdrowotnej w Polsce nie będzie się już rozwijał się tak dynamicznie jak w poprzednim roku. W 2009 r. według szacunków PMR wzrośnie on o około 7%. Warto jednak zaznaczyć, że dynamika wciąż będzie wysoka w porównaniu do innych segmentów rynku.

Rozwój rynku prywatnych ubezpieczeń ograniczany jest przez brak odpowiednich regulacji prawnych. Na początku 2009 r. Ministerstwo Zdrowia powróciło jednak do prac nad projektem ustawy o dodatkowych ubezpieczeniach zdrowotnych. Zdaniem MZ możliwe jest, że ustawa wejdzie w życie w 2010 r. Prace nad ustawą zakładającą podział NFZ mają zakończyć się w I połowie 2009 r. co oznacza, że prywatni ubezpieczyciele zostaną dopuszczeni do konkurencji z NFZ najwcześniej w 2012 r.

---