Kierunki pozytywistyczne., Polonistyka, Teorie literatury

Kierunki pozytywistyczne. [Skwarczyńska]

był przeciw romantycznemu pojmowaniu literatury, przeciw

zasadom romantycznej krytyki i badań literackich,

walka o odnowę i przebudowę społeczeństwa, ale nie poprzez rewolucję i nie dla jej społeczno-politycznych celów, lecz poprzez reformy,
dominacja rozumu - należało poddać krytycznej rewizji ówczesną wiedzę o świecie oraz całą naukę,
główny nurt filozofii pozytywistycznej wykrystalizował się we Francji i Anglii, przedstawiciele: A. Comte, J. Mill,

J. Stuart Mill, H. Spencer, H. T. Buckle,

kult “nauk pozytywnych”, do których Comte zaliczył tylko 6 dziedzin: nauki matematyczne, astronomię, fizykę, chemię, biologię i socjologię,
powszechność tego kultu narzuciła ówczesnym pisarzom podporządkowanie nauki o literaturze rygorom filozofii pozytywistycznej, jak również miała ich zachęcić do aktywności społecznej, politycznej oraz narzucała ambicje nowoczesnych naukowców,
tendencja do przekształcania filozofii w metodologię - ideał stworzenia jednej metodologii do badań różnych sfer rzeczywistości, czyli różnych nauk,
dzieło literackie poprzez badania naukowe traciło swą specyfikę,
krytyka domagała się od pozytywistów nowego opracowania teorii nauki,
podstawowym założeniem pozytywistycznej teorii nauki było odcięcie się od niej wszelkich koncepcji idealistycznych, religijnych, metafizycznych (odcięcie od romantyzmu),
pozytywizm za przedmiot nauki uznawał wyłącznie fakt realny,
na gruncie nauk humanistycznych, a zwłaszcza nauki o literaturze taka postawa doprowadziła do pasji zbierania zapisów, dokumentów, tekstów, ich porządkowania, zabezpieczania, powielania,
najważniejsza w badaniach literackich stała się historia w aspekcie socjologicznym, był to pozytywistyczny kierunek filologiczno-historyczny,

przedstawicielem tego nurtu badań był W. Scherer
zwrócił się on przeciw romantycznym kryteriom estetycznym, romantycznej teorii wyrazu, teorii wcielania się idei

i teologicznemu nastawieniu badań historycznoliterackich,

skupił się na traktowaniu dzieła literackiego jako faktu społeczno-historycznego, zdeterminowanego przez stany rzeczy i fakty natury społecznej, ekonomicznej, politycznej, stawiając przed badaczem zadanie poznawczego opanowania dzieł literackich,
analityczna formuła Scherera określająca dzieło literackie - „odziedziczone, nauczone, przeżyte”,
Scherer reprezentował tendencję do zrównania badań literackich w rzeczowości i ścisłości z naukami ścisłymi

i przyrodniczymi,

Uczeń Scherera - E. Schmidt - podzielał historyczne podejście do literatury, wg niego przedmiotem badań naukowych może także być kultura, sztuka,

H. Taine - najwybitniejszy teoretyk badań literackich opartych o filozofię pozytywistyczną. Traktował literaturę jako przedmiot badań socjologii - był to pozytywistyczny kierunek socjologiczny w badaniach literackich,
Wg Taine` a dzieło sztuki jest wykładnikiem czterech zmiennych: rasy, środowiska, ducha, epoki oraz czynnika specjalnego, czyli uczuć artysty. Poeta zaś to „zwierzę wyższego rzędu, które wytwarza poematy, podobnie jak jedwabnik swoje oprzędy, jak pszczoła swoje ule”,
Teoria Taine` a wskrzesza badania literackie jako naukę,
Taine za Comte twierdził, że sztuka jest idealnym przedstawieniem rzeczywistości, jego zasadniczymi momentami są: naśladownictwo, idealizacja i wyraz,
Metodologiczna koncepcja Taine` a przyjęła się na niemal całym obszarze europejskiej kultury

M. Arnold,
M. J. Guyau,
F. Brunetiere - biologiczny kierunek w badaniach literackich: rozgałęzienia na kierunki ewolucyjne, antropologiczne, etnograficzne, psychologiczne, geograficzne, geograficzno-nacjonalne, regionalistyczne.