„Świadectwa i style odbioru”

Rodzaje tekstów/wypowiedzi:

• Wypowiedzi (literackie, paraliterackie, krytyczne), w których sam proces lektury podległ teamtyzacji;

• Wszelkiego rodzaju wypowiedzi metaliterackie o charakterze dyskursywnym (krytyczne, historycznoliterackie, teoretyczne, filologiczne itp.), w których czynność lektury nie została stematyzowana; pośrednio jednak wypowiedzi owe świadczą o metodach odbioru, pozwalają ujawnić sposoby myślenia o literaturze;

• Wszelkiego rodzaju teksty odwołujące się do innych poprzez strukturę, np. pastisze, parodie, stylizacje…

• Transformacje dokonywane na dziele literackim, przekłady, parafrazy, transkrypcje;

• Badania socjologiczne m. in. zajmujące się cyrkulowaniem dzieł literackich w społeczeństwie;

Style odbioru:

1. mityczny - ujawnia się, gdy dzieło literackie odbierane jestjako przekaz religijny, głoszący prawdy wiary; dawniej był to jedyny styl odbioru, gdyż archaiczna kultura nie znała innego; później, gdy społeczeństwa się rozwinęły stał się on jednym z wielu stylów odbioru; jego domeną stała się recepcja dzieł związanych głownie z sacrum; styl w obrębie całości światopoglądowej;

2. alegoryczny - u podstaw tego stylu odznacza się przekonanie, że każdy utwór odznacza się swoistą dwuznacznością; wymiar pierwszy zawiera przekaz słowny, a wymiar drugi treści zakrzepłe ustabilizowane - zadaniem odbiorcy jest dotrzeć do obu; polega na szukaniu „drugiego dna”, ale nie zawsze musi to mieć miejsce w utworach, które posiadają rzeczywistą strukturę alegoryczną;

3. symboliczny - u podstaw tego stylu odznacza się przekonanie, że każdy utwór odznacza się swoistą dwuznacznością; jednakże tu wymiar pierwszy nie jest już tak jasny, relacje z wymiarem drugim również są dosyć luźne, styl symboliczny dopuszcza istnienie wielu znaczeń; alegoryczny tylko dwa;

4. instrumentalny - dzieło literackie w pewnym stopniu traci swą autonomię, dzieło w trakcie odbioru staje się czymś w rodzaju przykładu budującego, dydaktyką; w obrębie tego stylu przeprowadza się jasny podział na to co złe i dobre, białe i czarne;

5. mimetyczny -przekonanie, że pomiędzy światem realnym a ukazanym w literaturze istnieje realny związek, że są one lustrzanymi odbiciami;

6. ekspresyjny - najważniejszym zjawiskiem jest sytuowanie utworu wobec nadawcy; przekaz tekstowy jest w ścisły związku z autorem, tzn. często ukazuje jego osobowość, charakterystykę; każdy element świata przedstawionego można interpretować jako przejaw świata intymnego autora;

7. estetyzujący - odbiór dzieła literackiego ze względu na estetykę, poetykę dzieła, ale także ze względu na źródło zabawy, rozrywki; odmiana ludyczna stylu estetyzującego to w dużej mierze kultura popularna; podstawowymi kategoriami są piękno i forma; pewien typ literatury może być przeznaczony właśnie do tego stylu;

Gatunek w pewnym sensie determinuje wybrany przez nas styl odbioru, np. poezja bardziej łączy się z ekspresyjnym stylem odbioru, powieść bardziej z mimetycznym - jest to raczej tendencja niż stałe przypisanie. Nie wszystkie style są uniwersalne.

---