Wykład 3

Ocena stanu zasobów turystycznych

1. Ocena - sąd wartościujący, zawierający aprobatę lub dezaprobatę stanu rzeczy

Ocena utylitarna wartościowanie ze względu na jakiś czynnik lub potrzebę jego wykorzystania - wskazanie na przydatność obiektu do określonych zadań.

Oceny decyzyjne - ułatwiające podejmowanie decyzji np. o wprowadzeniu nowego sposobu zagospodarowania

Wartość oceny zależy od:

• Doboru celów

• Doboru kryteriów (standardów) tj. miernika służącego za podstawę oceny - cecha elementu (komponentu) środowiska przyrodniczego

• Techniki oceniania (ilościowe i jakościowe)

2. Zasoby turystyczne a walory turystyczne

Zasoby turystyczne wg Prof. Andrzeja Kowalczyka (UW) pojęcie szersze od pojęcia walory turystyczne - gdyż obejmują obiektywnie istniejące cechy środowiska przyrodniczego i kulturowego, które stają się rzeczywistymi walorami turystycznymi dopiero po ich ocenie i zweryfikowaniu pod kątem przydatności dla turystyki przez odbiorców (turystów).

Zasoby turystyczne podlegają ocenie obiektywnej

Walory turystyczne mają charakter subiektywny, uzależniony od indywidualnej oceny przez poszczególnych uczestników ruchu turystycznego

zasoby i walory turystycznie - to dobra turystyczne

a zatem można uznać, że

zasoby turystyczne - „potencjalne walory turystyczne”

wg Jadwigi Płockiej

zasoby turystyczne to istniejące cechy środowiska przyrodniczego i kulturowego (dopiero po dokonaniu przez turystę odpowiedniej oceny zasoby mogą stać się walorami)

walory turystyczne to zespół elementów środowiska przyrodniczego i kulturowego, które wspólnie lub rozłącznie w wyniku pozytywnej oceny przez turystę są przedmiotem jego (turysty) zainteresowania

zasoby turystyczne decydują o atrakcyjności turystycznej

3. Od czego zależy wartość oceny?

Wartość oceny zależna jest od takich czynników jak:

• dobór celów oceny

(oraz jej kierunku: atrakcyjność, dostępność);

• dobór kryteriów (standardów) oceny

tj. miernika służącego za podstawę oceny;

• techniki (metody) oceny

np. ilościowe i/lub jakościowe (opisowe

Waloryzacja analizowanego obszaru/ regionu/ rejonu turystycznego

- Metodyka ocen krajobrazowych (patrz Sołowiej D., Kostrowicki A.S.)

Etapy procesu oceny:

1. Pola podstawowe

2. Wyznaczenie kryteriów

3. Szeregi bonitacyjne

4. Ocena właściwa - bonitacja opisowa / bonitacja punktowa

5. Kwalifikacja końcowa

3. Kluczowe terminy w metodyce oceny

• pole podstawowe - powierzchnia, na której będzie dokonywane wartościowanie

• kryterium oceny - miernik służący za podstawę oceny - cecha przedmiotu ze względu na którą dokonuje się oceny. Dla ocen zasobów turystycznych kryteria oceny stanowią cechy składowych poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego i kulturowego

Pole podstawowe oceny:

pola podstawowe o charakterze naturalnym stanowią jednostki krajobrazowe - uwzględniają rzeczywiste zróżnicowanie krajobrazu:

• typy krajobrazu - obszary podobne do siebie pod względem m.in. ukształtowania terenu i pokrycia np. stoki pokryte lasami, równiny z polami uprawnymi

pola podstawowe o charakterze sztucznym pomagają ocenić zjawisko statystycznie to:

• jednostki administracyjne np. sołectwo, gmina, powiat, województwo;

• figury geometryczne np. kwadraty, trójkąty

Kryteria oceny:

• kryteria oceny nie są tożsame z komponentami środowiska np. o atrakcyjności terenu dla potrzeb aktywnej turystyki decyduje nie rzeźba terenu a jej cechy takie jak nachylenie, czy wielkość deniwelacji (różnica wysokości);

• kryteria oceny nie są tożsame z kryteriami wydzielania pól podstawowych

• kryteria oceny zależne są od celu oceny gdyż inne kryteria decydują o przydatności lub atrakcyjności terenu dla różnych potrzeb

np.ocena atrakcyjności terenu dla rekreacji - (komponenty decydujące o atrakcyjności lub przydatności dla różnych form gospodarowania) rzeźba, wody, użytkowanie

ocena przydatności dla budownictwa - rzeźba, wody podziemne, litologia

ocena przydatności terenu dla potrzeb narciarstwa zjazdowego - rzeźba, szata roślinna, warunki klimatyczne

• kryteria należy ściśle precyzować RZEŹBA JAKO KOMPONENT DECYDUJE O ATRAKCYJNOŚCI TERENU DLA TURYSTYKI, ALE KRYTERIUM OCENY STANOWI JEDNA Z JEJ CECH NP. WIELKOŚĆ SPADKÓW LUB DENIWELACJI (określają stopień dostępności terenu)

• przechodzenie z małych skal na duże kryteria uszczegółowiają się (np. atrakcyjność dla rekreacji w skali 1:100 000 - kryteria: stopień urzeźbienia, lesistości i jeziorności; w skali 1: 10 000 - kryteria: wielkość spadków, mozaikowość typów roślinności, stopień nasłonecznienia dna lasu, szerokość półki podwodnej, czystość wody)

• ważne jest ustalenie rangi kryteriów (hierarchii) - decyduje o stopniu szczegółowości oceny:

• gdy komponenty decydujące o atrakcyjności lub przydatności opisane są za pomocą takiej samej ilości cech - kryteriów to posiadają one jednakową wagę, a ocena ma charakter ogólny

jeżeli jedno z kryteriów wyraża się za pomocą większej liczby cech niż pozostałe kryteria, to preferujemy wybraną formę rekreacji

4. Ocena właściwa

• bonitacja (łac. Bonitas - dobra jakość) to ocena jakości i klasyfikacja stosowana w różnych dyscyplinach. Dla arch. kraj. Jest to jakościowe wartościowanie składników i cech struktury środowiska. klasyfikacja zjawisk przyrodniczych, bonitacja punktowa

• klasyfikacja bonitacyjna - tworzenie szeregu bonitacyjnego, podział zjawisk przyrodniczych na klasy wg określonych zasad, przy założeniu, że jedna sytuacja jest lepsza od drugiej. Klasyfikacja jest poprzedzona typologią czyli porządkowaniem elementów, zjawisk.

Przykłady szeregów bonitacyjnych:

Klasy przydatności ukształtowania terenu do rozwoju turystyki narciarskiej:

Kryterium - nachylenie terenu

1. tereny o nachyleniu > 10o

2. tereny o nachyleniu od 5-10o

3. tereny o nachyleniu < 5o

Kryterium - liczba dni z temperaturą średnią -2oC

1. tereny z liczbą dni > 60

2. tereny z liczbą dni 50 - 60

3. tereny z liczbą dni < 50

• bonitacja opisowa polega na przypisaniu klasom jakościowym - wartości ilościowych np.

tereny bardzo przydatne - tereny o nachyleniu > 10o

tereny średnio przydatne - tereny o nachyleniu od 5-10o

tereny nieprzydatne - tereny o nachyleniu < 5o

lub

tereny bardzo przydatne - tereny z liczbą dni z temp < 2o > 60

tereny średnio przydatne - tereny z liczbą dni z temp < 2o 50 - 60

tereny nieprzydatne - tereny z liczbą dni z temp < 2o < 50

• bonitacja punktowa - to zamiana wartości jakościowej na ilościowe np polega na przypisaniu klasom jakościowym - wartości ilościowych np.

10 pkt - tereny o nachyleniu > 10o

5 pkt - tereny o nachyleniu od 5-10o

0 pkt - tereny o nachyleniu < 5o

lub

10 pkt - tereny z liczbą dni z temp < 2o > 60

5 pkt - tereny z liczbą dni z temp < 2o 50 - 60

0 pkt - tereny z liczbą dni z temp < 2o < 50

• liczba punktów w różnych kryteriach odnosi się do rangi kryteriów

• skala punktowa może, ale nie musi być ciągła

• można wyróżnić różne kategorie (każda kategoria musi mieć tyle samo punktów)

SUMOWANIE inaczej Kwalifikacja

• Kwalifikacja - przypisanie rozpatrywanych cech i zjawisk kategoriom

• Przykład zestawu kategorii kwalifikacyjnych do oceny atrakcyjności:

tereny bardzo atrakcyjne;

tereny atrakcyjne;

tereny nieatrakcyjne.

• Przykład zestawu kategorii do oceny terenu pod rozwój turystyki narciarskiej:

teren przydatny;

teren przydatny z zastrzeżeniami;

teren nieprzydatny.

Kryteria Nr jednostki / obszaru podlegającego ocenie	Nachylenie terenu	Liczba dni z temp < 2o	Długość zalegania pokrywy śnieżnej / wystawa zbocza - ciepła, zimna	Zróżnicowanie pokrycia terenu: mozaika leśno - polna, pole orne, las…..	Kwalifikacja
1	> 10o - t. bardzo przydatne	60 wystar- czająca	Ciepła - teren z zastrzeżeniami	Teren pól -teren przydatny	Teren przydatny z zastrzeżeniami
2	od 5-10o t. z zastrzeżeniami	50-60 Niewys-tar- czająca	Ciepła - teren z zastrzeżeniami	Mozaika polno - leśna - teren przydatny	Teren przydatny z zastrzeżeniami
3	< 5o t. nieprzydatne	60 wystar- czająca	Zimna - teren przydatny	Teren lasu teren z zastrzeżeniami	Teren nieprzydatny

Przykład

Dla rekreacji - ocena kompleksowa, obejmuje: atrakcyjność środowiska przyrodniczego tj. różnorodność, naturalność, walory widokowe; pojemność turystyczna - odporność poszczególnych ekosystemów; wartości zdrowotne terenu (właściwości bioklimatyczne, filtracyjno - detoksykacyjne); dostępność

Określić czy jeden rodzaj czy jakieś preferencje

Decydujące o atrakcyjności środowiska są następujące elementy (komponenty):

• rzeźba terenu

• typy siedlisk (zestaw gatunków)

• zmienność krajobrazu

• charakter wód powierzchniowych

• stopień przekształcenia (degradacji środowiska przyrodniczego)

jeziorność: 0 pkt. - brak; 2 pkt. do 10%; 4 pkt. 10-20%

lesistość: 0 pkt. - brak; 2 pkt. do 10%; 4 pkt. 10-20%

rzeźba terenu: 0 pkt. spadki<2%; 2 pkt. spadki 2-9 %; 4 pkt. spadki > 9%

podsumowanie 0-6 nieatrakcyjne; 6-8 atrakcyjne; 8-12 b.

Inny sposób (Radziejowski) wyróżniono elementy podwyższające atrakcyjność turystyczną i elementy obniżające (np. linie komunikacyjne, wyrobiska , stan środowiska itd.)

5. Pozaprzyrodnicze elementy podlegające ocenie/ waloryzacji turystycznej zasobów turystycznych

Składowe systemu obsługi ruchu turystycznego

1) Infrastruktura związana z turystyką krajoznawczą

2) Infrastruktura związana z turystyką kwalifikowaną

3) Ośrodki obsługi ruchu turystycznego

Analiza wszystkich 3 składowych obejmuje:

Inwentaryzacja stanu infrastruktury turystycznej

Analiza rozmieszczenia infrastruktury turystycznej w nawiązaniu do:

• potrzeb użytkowników

• dostępności komunikacyjnej i fizycznej

• wymogów ochrony przyrody

1) Infrastruktura związana z turystyką krajoznawczą

Turystyka krajoznawcza: Szlaki turystyczne (piesze, spacerowe) , ścieżki dydaktyczne

Charakterystyka szlaków turystycznych:

• długość, dostępność oznaczenie, utrudnienia - informacje w PTTK (nowe szlaki, precyzyjna mapa)

• komentarz do inwentaryzacji szlaków

• naniesienie szlaków na mapę szczegółową

• wskazanie utrudnień i miejsc atrakcyjnych oraz urządzeń rekreacyjnych (ławki, stoliki etc.)

Charakterystyka ścieżek dydaktycznych

• długość, dostępność oznaczenie, utrudnienia

• opis przystanków (tablice, punkty, opiekun, materiały informacyjne)

• wynik inwentaryzacji ścieżek -

• naniesienie ścieżek na mapę szczegółową

• wskazanie utrudnień i miejsc atrakcyjnych oraz urządzeń rekreacyjnych (ławki, stoliki etc.)

Charakterystyka punktów widokowych

Gdzie ? Czy jest dostęp!!! Często lokalizowane na wzniesieniach ale bez widoku!!! Czy nie w lesie? Czy bezpiecznie?

Turystyka kwalifikowana: kajakowa, rowerowa, wędkarska i łowiectwo, konna, inne formy turystyki aktywnej

Analizy winny obejmować:

Opis szlaków / Tras

Opis bazy - dostęp do kajaków, koni…

Dostępność - stopień trudności

Turystyka kajakowa

Opis bazy - dostęp do kajaków

Opis szlaków kajakowych

Dostępność - stopień trudności

międzynarodowa klasyfikacja trudności szlaków kajakowych np. szlaki nizinne - oceniane w skali ZW: ZWA (b łatwe), ZWB (łatwe) i ZWC(nieco trudne)

szlaki górskie (oceniane według skali WW: od WWI do WW VI)

Turystyka konna

Opis bazy - stajnie (liczba koni)

Opis szlaków konnych (w dyspozycji nadleśnictwa)

Uwaga - wskazanie konfliktów

Brak koordynacji w wyznaczaniu szlaków miejsca konfliktowe - dla różnych użytkowników

Uwaga na połączenie szlaku konnego ze ścieżkami dydaktycznymi

Czytaj

Szlak konny za 33 mln zł http://samorzady.pb.pl/2195455,15499,szlak-konny-za-33-mln-zl?ref=col4

Pytanie dla kogo?

Turystyka rowerowa

Opis szlaków rowerowych (informacje z PTTK, szlaki piesze dopuszczone są do ruchu rowerowego)

długość, dostępność oznaczenie, utrudnienia

- wynik inwentaryzacji szlaków

- naniesienie szlaków na mapę szczegółową

- wskazanie utrudnień i miejsc atrakcyjnych

oraz urządzeń rekreacyjnych (ławki, stoliki etc.)

Turystyka wspinaczkowa

Opis ścian wspinaczkowych - informacje z lokalnych klubów alpinistycznych,

opis wykorzystania miejsc wspinaczkowych

wskazanie urządzeń rekreacyjnych (ławki, stoliki etc.)

Problemy z dostępnością - często kamieniołomy są rezerwatami geologicznymi!!!

Czy są plany ochrony?

Ośrodki obsługi ruchu turystycznego:

• miejscowości o dużej koncentracji zagospodarowania i ruchu turystycznego

• punkty bezpośredniej obsługi np. ośrodki wypoczynkowe etc.

6. Oceny/ waloryzacje a oceny oddziaływania na środowisko

Opisany typ / rodzaj ocen to po ang. evaluation lub valuation - waloryzacja

1. Inny rodzaj ocen - oceny oddziaływania jakiejś inwestycji na środowisko przyrodnicze assessment (oszacowanie, koszty) np. wycena strat ponoszonych wskutek zniszczenia środowiska - metoda kosztów i korzyści (cost - benefit analysis)

EIA - Environmental Impact Assessment

Każdy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego musi mieć prognozę skutków wpływu ustaleń planu na środowisko przyrodnicze terenu objętego planem

Etapy: ocena istniejącej struktury przyrodniczej i wskazanie potrzeby ochrony zachowania terenów o ważnych funkcjach przyrodniczych, ograniczenia wynikające z cech środowiska; ocena zagrożeń wynikających z istniejącego zagospodarowania - jakie rozwiązania przestrzenne powinny zmniejszyć zagrożenia

Literatura:

Cieszewska A., Adamczyk J., Giedych R., Wałdykowski P., Koncepcja rozwoju infrastruktury turystycznej w Leśnych Kompleksach Promocyjnych - Poradnik Metodyczny

http://www.mos.gov.pl/g2/big/2011_12/f40c445a5372c48445483252bfd78c4d.pdf

Cieszewska A., Operat turystyczny Bolimowskiego Parku Krajobrazowego Diagnoza stanu http://bolimowskipark.pl/system/files/38/original/3_Turyst_diagnoza_popr.pdf?1302266637

Kowalczyk A., Geografia turyzmu PWN, Warszawa

---