T: Polityka samorządu i samorządności
Wg Platona. Demokracja to system który ustanawia prawo do samorządzenia oparty na założeniu ze każda jednostka potrafi określić sama co dla niej najlepsze.
Podstawią demokracji w szkole jest prawo każdego ucznia do osobistej inicjatyw, odkrywania możliwości oraz urzeczywistnienie w praktyce nabytych umiejętności.
Zadania wychowawcze szkoły:
Umożliwiać uczniowi wyboru postępowania według pożądanego schematu: myślenie - wybór - zachowanie;
budować w uczniu wizję własnego celu życia;
stwarzać każdemu uczniowi warunki do rozwijania zdolności, samodzielnego myślenia, działania i doskonalenia charakteru;
nauczyć postrzegania prawa, którego podstawą jest godność człowieka.
Demokratyczne wychowanie jest jednym zadań szkoły rozumiane jest jako:
zaakceptowanie przez uczniów takich pojęć jako wolność, równość, godności, pokój, tolerancja;
znajomość przez uczniów swoich praw i obowiązków zawartych w statucie szkoły;
respektowanie tworzonych praw, obowiązków (zobowiązań) ucznia - małego człowieka;
podejmowanie działań zapobiegających niszczeniu mienia;
tworzenie warunków do budowania przez każde dziecko poczucia indywidualności i własnej osobowości.
Wskaźniki demokracji w szkole mogą być:
Kontakty z rodzicami i uczniami oparte na poszanowaniu godności;
Równe prawa w korzystaniu z wiedzy przez uczniów i nauczycieli (zlikwidowanie pozycji wymuszonego autorytetu nauczyciela.
Oraz
Komunikowanie się pomiędzy nauczycielem i uczniem (umiejętnie asertywnie;
Szacunek do innych pracowników szkoły okazywany przez uczniów;
Poszanowanie mienia w szkole;
Troska o estetykę pomieszczeń szkolnych;
Znajomość przez uczniów swoich praw i obowiązków;
Działalność samorządowa uczniów, organizacja życia w klasie.
Samorządność - jest to zasada, według której kształtuje się reguły współżycia jednostki w grupie (uczniów, nauczycieli i innych) polegająca na posiadaniu i wykorzystywaniu uprawnień do podejmowania decyzji wewnątrzgrupowych (wewnątrzklasowych), nie skrępowanych możliwościach organizowania się, solidarnego występowania w obronie interesów grupowych i uwzględnienie autonomicznego działania w obrębie oddolnie stworzonych organów samorządowych.
Samorząd - to forma organizacji społeczności funkcjonująca na demokratycznych zasadach współżycia między jednostkami i między grupami. Samorząd jest statusową organizacją uczniów, nauczycieli, innych pracowników, reprezentowaną na zewnątrz przez wybrane spośród nich i przez nich organy przedstawicielskie (rady, zarządy sekcje, komisje).
Czym jest samorząd:
Samorząd nie jest instytucja złożoną z przedstawicieli wychowanków, jest przede wszystkim metoda wychowawczą. Przybierając formę instytucjonalne, staje się jedynie przedstawicielem młodzieży wobec dorosłych.
Samorząd to nie tylko najaktywniejsza grupa funkcyjnych, ale całą społeczność wychowanków (uczniów) tak zorganizowana i przygotowana do samodzielności, że potrafi podejmować decyzje we własnych sprawach.
Samorząd obejmuje nie tylko wyznaczone obszary aktywności, ale wszystkie dziedziny zbiorowego życia młodzieży.
Wiedza pedagogiczna jaką dysponuje wychowawca.
Niezbędna jest znajomość metod i form pracy wychowawczej. Ważne by uwzględnić wiedzę zaczerpniętą z dorobku polskich i zagranicznych pedagogów.
Wiedza o grupie:
Znajomość potrzeb i zainteresowań każdego wychowanka powinna być uwzględniona w dwu płaszczyznach. Z jednej strony wychowawcza winien mieć na uwadze potrzeby charakterystyczne dla danego etapu rozwoju (np. w wieku dziecięcym potrzeba zabawy, ruchu, ciekawość otaczającego świata), z drugiej zaś specyficzne potrzeby i zainteresowania każdego dziecka w grupie. Wymaga to od wychowawczy wszechstronnego poznania swoich wychowanków.
Poziom społeczno-moralny - należy uwzględnić usposobienie wychowanka. Jaką prezentuje samodzielność i samorządność, znajomość norm i zasad.
Uwzględnianie poziomu intelektualnego.
Sytuacja zdrowotna dziecka.Z jednej strony niezbędna jest znajomość właściwości fizycznych związaną z daną fazą rozwojową wychowanka. Z drugiej strony stan zdrowia każdego dziecka. Aktualne i przebyte choroby, wskazania i zalecenia lekarzy i rodziców.
Uprzednie dokonania wychowawcy. Doświadczenia pozytywne wynikające z udanych zadań, jak również doświadczenia ujemne, porażki i potknięcia. Wychowawca nie może rezygnować z ważnych, choć nie udanych zadań. Winien dokonać analizy przyczyn niepowodzeń. Na ich podstawie dokonać korekty planując kolejne działania.
Uprzednie doświadczenia dzieci. Planując prace wychowawczą, należy uwzględnić stopień samorządności wychowanków. Ważne jest czy i jakie posiadają doświadczenie związane z udziałem w realizowanych zadań.
Możliwości wychowawcy. Planując prace z dziećmi, należy uwzględnić to, na ile wychowawca może dysponować własnym czasem.
Potrzeby placówki (szkoły) środowiska.
Kalend aż ważnych wydarzeń i pór roku.
Etapy rozwoju samorządności dzieci i młodzieży
Etap I ( wiek przedszkolny, młodo szkolny) ->
etap II preadolescencji ( 10-12 lat) -> e
tap III (adolescencji 12-13, 16-17) ->
etap IV Postadolescencji (17-18, 24-25)
ETAP 1 (propedeutyka) obejmuje dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Na tym etapie wychowawcza posługuje się stylem autokracji życzliwej. Stopniowo zaczyna się uczyć dzieci samodzielności w podejmowaniu zadań, współdecydowania o przebiegu zajęć (rodzaju zabawy, doboru tekstu piosenki, sposobu wykonywania rysunku) uczy też współoceniania. Przystosowuje dzieci do życia w zespole poprzez uczenie wzajemnej odpowiedzialności, kontroli, oceny oraz pomocy w różnych sytuacjach. Często trzeba prosić dzieci o argumentacje by mogły kształcić w sobie umiejętność analizy i szukania rozwiązań.
Do najważniejszych szczegółowych grup zadań ( w odniesieniu do poziomu klasy I-III) związanych z rozwijaniem samorządnego i organizacyjnego życia i działalności uczniów w szkole należą:
rozwijanie pracy samorządu klasowego;
aktywizacja uczniów przez system funkcji w klasach;
współpraca samorządu klasy z samorządem szkolnym;
współpraca klasy z organizacji uczniowskim w szkole.
Dziecko zawsze odbiera przejście z przedszkola do szkoły to jako nobilitacje na wyższy poziom.
Dziecko w klasach 1 - 3 trzeba uczyć że funkcje samorządności dają pewne obowiązki i prawa.
Mądry wychowawca zaproponuje dzieciom by każde dziecko doświadczyło samorządności czyli np. niech każde dziecko będzie gospodarzem klasy by każde z dzieci mogło doświadczyć a czym polegają dane funkcje.
ETAP 2 Okres preadolescencji (10-12 r.ż.)
Na tym etapie wychowawca w dalszym ciągu kieruje grupą przy pomocy stylu autokracji życzliwej. Przy czym zwiększa zakres autonomii dzieci. Praktycznie wychowankowie uczestniczą we wszystkich czynnościach zespołu. Biorąc wiec udział w inicjowaniu, inspiracji, planowaniu, organizowaniu, kontroli i ocenie. Czynności powyższe wykonują wspólnie z wychowawcą, który trudniejsze elementy zadania wykonuje sam.
Zupełnie inny zakres będą miały samorządne działania w klasach starszych szkoły podstawowe (klasy IV-VI). Tutaj samorządność powinna już zdecydowanie wykraczać poza klasę szkolną. Dzieciom w tym wieku można z powodzenie powierzyć do wykonywania różne zadania, ponieważ one dojrzały już do tego i chętnie to robią. Trudno im jest natomiast sprawnie nimi kierować i dlatego w dalszym ciągu powinien czynić to opiekun. Uczniowie będą przejawiać dużą aktywność, ale należy ją odpowiednio ukierunkować na konkretne zadania związane z planowaniem i organizowanie żyć klas w ich grupie wiekowej. Doskonale też można powiązać ich działania z działaniami samorządu ogólnoszkolnego.
ETAP 3 - okres adolescencji (12/13 - 16/17 r.z.)
W trzecim etapie wychowawca zdecydowanie przyjmuje styl kierowania demokratycznego. Na wszystkich etapach działalności współpracuje z wychowankami. Tworzy warunki do tego, by wszyscy wychowankowie brali aktywny udział w realizacji zadań. Dużą wagę przewiązuje do pracy samorządu grupy. Kierowanie przy pomocy autokracji życzliwej ma miejsce tylko wówczas, gdy zespół ze względu na poziom własnej wiedzy i doświadczenia nie potrafi rozwiązać określonych zadań.
W wyższych klasach ( klasy I-II szkoły gimnazjalnej) wkracza się w fazę, którą można określić jako dopuszczenie dorastającej młodzieży do współrządów z wychowawcą. Samorząd tego typu stanowi zarówno kontynuacje poprzedniego jak i początek nowego rodzaju działań. Kontynuując będzie trwanie i dalszy rozwój samorządów klasowych, nowością - zapoczątkowanie zespołów międzyklasowych oraz ogarnianie przez młodzież spraw całej społeczności szkolnej. Tutaj jednak różna bywa organizacja klasy - czasem jest tak jak w poprzednich fazach, czasem bardziej parlamentarna, a czasem w formie tradycyjnej. Wychowawca klasy nadal odgrywa podstawową role w działaniach samorządowych, zapewnia im trwałość, systematyczność, sensowność wychowawczą. Zmianie ulega natomiast sposób sprawności opieki nad samorządem - nauczyciel już nie kieruje bezpośrednio ale przybiera postać doradcy, inspiratora, moderatora poczynań. Star się uczyć samorządności poprzez stwarzanie jak najkorzystniejszych warunków do rzeczywistego prowadzenia samorządu i czuwa nad wszystkim, aby przebiegało sprawnie.
ETAP 4 (okres Postadolescencji 17/18 - 24/25)
Etap czwarty charakteryzuje się pełną demokracją. W tym przypadku wychowawca (opiekun) występuje w roli partnera. Młodzież przyjmuje na siebie role współuczestnika. Bierze tym samym współodpowiedzialność za całokształt funkcjonowania zespołów młodzieżowych jak całej instytucji.
Dochodząc do samorządności grupy należy:
Zachowywać stopniowość w zakresie znaczenia rozstrzyganych przez młodzież problemów; od decydowania o sprawach mniejszej wagi do stopniowego przejmowania przez młodzież spraw bardziej doniosłych, trudnych;
stopniowo poszerzać zakres czynności samorządowych; rozwijanie samorządności powinno przebiegać od zbiorowości decydowania - stopniowo sprawami coraz szerszego ogółu;
stosować zasadę; od zbiorowego decydowania wszystkich, do demokratycznych form zarządzania przez utworzenie organów samorządowych i wyznaczania ich funkcji
Sposoby powołania struktur samorządowych:
Od samorządu jednej grupy wychowawczej (np. klasy) do samorządu całej placówki. Odwrócenie kolejności budowania samorządu grozi jego fasadowością wynikającą z braku wartości wewnętrznych oraz przygotowania wychowanków.
Od samorządu „prowadzonego za rękę” do coraz bardziej autonomicznego. Ten sposób budowania samorządu wiąże się z faktem, ze każdej fazie rozwojowej na początku samorządnego życia niezbędna wydaje się opieka, która w miarę dojrzewania zespołu, w utrwalaniu dobrych zwyczajów pracy samorządu, może lec ograniczeniu.
Dwa sposoby za profesorem Łobockim:
samorząd funkcjonujący zgodnie z zasadą samorządności powstaje oddolnie, a więc z inicjatywy samych wychowanków. Jest on wynikiem wcześniejszych poczynań grupy w warunkach życia niezorganizowanego.
Samorząd organizowany ogólnie lub dozorowany nadmiernie przez wychowawce, który ingeruje we wszystkie poczynania samorządu. Ten model powoływania samorządu jest wyjątkowo szkodliwy.
Zasady rozwijania samorządności:
Zasada demokratycznej reprezentacji organów samorządowych;
Zasada systematycznego funkcjonowania samorządu;
Zasada autonomii samorządu;
Zasada jawności funkcjonowania samorządu;
Zasada szerokiej kompetencji;
Zasada powszechności współrządzenia.
Krotki program naprawczy:
Odejść od struktur, od funkcji, od dzielenia władzy poprzez dzielenie i obsadzanie stołków;
odejść od debatowania na tym, jak ma wyglądać, czy taka, a nie inna struktura będzie lepsza lub gorsza;
Odejść od szumnych i dumnych, głośnych i radosnych wyborów - potem zawsze będzie smutniej i mniej barwnie;
dać szanse ludziom, którzy autentycznie chcą działać i nadają się do tego;
nie wstydzić się zgłaszać do działania;
nie skupiać się zbytnio na działalności rozrywkowej - może zabraknąć czasu i uwagi na ważniejsze problemy;
mieć świadomość, że sprawny i autentyczny samorząd nigdy nie będzie do końca dobrym partnerem dla nauczyciela i dyrekcji szkoły - wynika to z różnicy interesów i punktów spoglądania na świat (młodzież widzi świat zupełnie inaczej niż dorośli i na odwrót - żadne z tych spojrzeń nie jest ani lepsze ani gorsze;
działalność samorządowa może być przyczyną kłopotów i wielu rozterek.