Biologicne nastepswa udomowienia :

-zmiana trybu pasienia- pasterz nie podarzal za stadem a kierowal go tam gdzie przynosilo mu to najwieksze kozysci. Zmiana srodowiska i zasiedlenie obszarow odmienionych od naturalnych sedlisk owiec.

-zastapienie selekcji naturalnej doborem i selekcja hodowlana

-ograniczenie wedrowek- powstanie odmian owiec dostosowanych do danych warunkow srodowiskowych

-owce strefy umiarkwanej- harakterystyczne dla wuropy

-owce strefy pustynnej- wystepuja na pograniczu sahary , w Iraku , Kurdystanie az po suche okolice Chin. Dlugie konczyny, szyja i uszy, gruba welna, tlusty ogon.

-owce poludniowych pustyn tropikalnych- wystepuja na poludnie od sahary i rowninach polodniowych Indii. Jeszcze bardziej wydluzone konczyny i szyja, uszy. Tulow pokryty grubym wlosiem lub sierscia.

ZMIANY domestykacyjne:

a)Cechy przed udomowieniem:

- gladkosc skory

- krotki, prosty wlos

- umaszczenie ochronne

- okrywy zroznicowane nie nadajace się do przedzenia

- jesienny krotki okres rozrodu(2 miesiace)

- rodzenie jedynakow

b)cechy po udomowieniu:

- faldzistosc skory

- wydluzenie i ujednolicenie pokrywy

- umaszczenie na ogol biale, z opfitym tluszczopotem

- okrywy nadajce się do przedzenia

- wydluzenie okresu rozdoru

- sklonnosc do wielorodnosci

Charaktersytyczne cehcy fizjologiczne i anatmiczne owiec

- temperatura ciala- 38,5 - 40C

-tetno 70-80udzerzen na minute

- ilosc oddechow- 12-15 na minute

-stusunek dlugosci jelita do ciala 28:1

-pojemnosc zolodkow- 29,5 l

- pojemnosc jlit 14,6l

- ilosc zebow 32 ( brak siekaczy w szczece gornej i dolnej )

- ilosc kregow ogonowych - 3-24 ( 3kregi maja owce o ogonie szczatkowym , 12-17 owce krotkoogoniaste , 18< owce dlugoogoniaste)

- warga gorna przedzielona rynienka, poprawia sprawnosc pobierania paszy

-brodawki policzkowe na krawedziach wrg - ochrona przy pobiaraniu kaleczocych roslin

- przekroj rogow, trojkotny ( skret wokół osi poziomej)

- wystepowanie groczolow miedzyracicznych

CzynnikI ksztaltujace systemy produkcji owczarskiej:

Gleba , klimat - baza paszowa genotyp owiec

System zywienia

pomieszczenia

System rozrodu

Matody odchowy jagniąt

Zapotrzebowania na sile robocza

System bardzo ekstensywny :

- Baza paszowa - step i obszary polpustynne

- wielkosc stad- ponad 4000 sztuk

- liczba owiec na 1h- 0,5

-czestotliwosc wykotow- 1 raz w roku

- sezon wykotow- wiosna

- plennosc- 100-110%

-Typ uzytkowy owiec- welnisty

- wystepowanie -:

Afryka poludniowa

Ameryka południowa

Australia

Azja srodkowa

- w polsce wystepujące

Umiarkowanie ekstensywny :

- Baza paszowa -naturalne uzytki zielone

- wielkosc stad - od 500 do 3000 szt.

- liczba owiec na 1h - 1-4

-czestotliwosc wykotow - 1 raz w roku

- sezon wykotow - wiosna

- plennosc - 110-130%

-typ uzytkowy owiec - welnisto mleczny, mleczny, welniosto-miesne

- wystepowanie -

Gory Europy, amaeryki polodniowej, austali , nowej zelandii

- w polsce wystepujące - Podhale

Inetensywny na uzytkach zielonych :

- Baza paszowa - kulturalne pastwiska

- wielkosc stad - 3000szt

- liczba owiec na 1h - 6-20

-czestotliwosc wykotow - 1 raz w roku

- sezon wykotow - wiosna

- plennosc - powyzej 150%

-wyp uzytkowy owiec - mleczny, welnisto-miesny, misny

- wystepowanie -

Eupoka ,ameryka poludniowa, australia, nowa zielandia

- w polsce wystepuje

Intensywny na gruntach rolnych :

- Baza paszowa - pola uprawne

- wielkosc stad - 100-1000

- liczba owiec na 1h -5

-czestotliwosc wykotow -od 1 do 1,5raza w roku

- sezon wykotow - rozne terminy

- plennosc - powyzej 150%

-typ uzytkowy owiec - mleczny, welnisto-miesny, misny

- wystepowanie - glownie w Europie

- w Polsce występuje

Bardzo intensywny:

- Baza paszowa - pasze przemysłowe

- wielkość stad - rożna

- liczba owiec na 1h - bez znaczenia

-częstotliwość wykotów - częściej niż 1 raz w roku

- sezon wykotów - rożne terminy, zachowana ciągłość produkcji

- plenność - powyżej 150%, dąży się do uzyskania 3-4 jagniąt od owcy rocznie

-typ użytkowy owiec - mięsny

- występowanie - Europa zachodnia, USA

- w Polsce występuje

ROZROD OWIEC :

a)aktywnsc plciowa u owiec :

-tryki- przez caly rok( najwieksza w okresie jesiennym)

-Maciorki- skaracanie dnia jesienia jest sygnalem rozpoczecia rui

b)dlugosc sezonu rozplodowego:

-Merynos polski 10-11miesiecy

- owce nizinne poczatek sierpnia/ wrzesnia ok. 6 miesiecy

- owce dlugowelniste sierpnia/ wrzesnia ok. 6 miesiecy

-polska owca gorska poczatek wrzesien, 3-4 miesiace

- wrzoswka ok. 10 miesiecy

- romanowska ,owca finska

Fizjologia rozrodu

TRYKI :

Obiętosc ejakulatu- 1-2ml(2-5ml plemników w 1ml)

Żywotność plemników:

-w organizmie tryka 40-60 dni

- w drogach rodnych maciorki - 16-24h

-w nasieniu konserwowanym - 5 dni

Maciorki:

Dojrzałość płciowa ; 6-7 miesięcy, u niektórych h 4-5

Dojrzałość do rozrodu : 1,5 roku , 8-10 miesięcy

Cykl płciowy - 17-17 dni ( 14-20 dni)

Ruja - 24-36 h ( 3-84h)

Owacja - 24-27h po rozpoczęciu rui

Liczb uwalnianych komórek jajowych - 1-4 lub więcej

Zdolność do zapłodnienie komórki jajowej - 1-25hod momentu owulacji

Techniki rozrodu owiec : ( Termin zalezy od ) :

- rasy

- zasobność gospodarstwa w naturalne pastwiska

- rodzaj pomieszczeń

- kierunek produkcji

Przygotowanie do sezonu rozpłodowego :

a)Przygotowanie Tryków:

-zmiana żywienia

-strzyża na 2-1 miesiąca przed stanówka

- korekcja racic

- 1-2 tyg. Wprowadzenie do budynku z matkami „efekt tryka „

-ocena Nazarow płciowych

- ocena nasienia

b) przygotowanie maciorki :

-podpędzenie” flusching” 2-3 tygodnie przed stanówka

-zapewnienie ruchu

-sprawdzanie racic

-wstrzymanie się od strzyży

Stanówka

-Okres trwania - 50 dni ( 3 cykle połciowe )

-czas rozpoczęcia - 3% grzejących się maciorek w stadzie

System stanowienia :

-krycie dzikie

-krycie wolne 25 maciorek / 1 tryk

-krycie haremowe -25-30 maciorek / 1 tryk

20-25 maciorek / 1 tryk młody

-trycie z reki - 40-45 maciorek / 1 tryk dorosły

25-30 maciorek / 1 tryk młody

50-100 maciorek / 1 tryk probier

-sztuczne unasienienie - z 1 ejakulatu / 20 dawek inseminacyjnych

CIAZA :

Długość : 149 dni ( 142- 156 dni )

Zależy od :

- rasy ( wcześnie dojrzewające )krótsza

- liczby płodów ( bliźniacze ) - krótsza

- płci (lody męskie ) - dłuższa

- wiek ( matki starsze ) - dłuższa

Rozwój zarodka:

-pierwszy miesiąc 2g

- drugi mies 60g

- 4 mies 900-1300g

-5 mies 4-4,5 kg (170g na dobę

Maciorkom kotnym należy zapewnić:

-odpowiednie żywienie

-ruch na świeżym powietrzu pastwisko

-ochrona przed urazem

-ostrzyc na 1 miesiąc przed wykotem

Przygotowanie do porodu i poród

W pomieszczeniu przed porodem

-przygotować klatki 1x1,25 (10%stanowi matka)

-zapewnić minimum 8 stopni ( wilgotność 75%)

-skompletować odpowiednie środki

Objawy zbliżającego się porodu:

-nabrzmienie wymienia

-zapadnięcie dołów głodowych

-zaczerwienienie i obrzęk sromu

-wyciek śluzu z pochwy

-owca jest niespokojna i ogląda się na boki

-pojawia się pęcherz płodowy

Czas porodu ok. 30 minut

Wydalenie łożyska 1,5-3 godzin

Postępowanie z jagnięciem

-odcięcie pępowiny 2-3 cm od brzucha i jej dezynfekcja

-podsuniecie do wylizania

-oczyszczanie stryków i udrażnianie przewodu mlecznego

-dosadzanie do wymienia (szybkie pobranie siary)

-oznakowanie tymczasowe matki i jagnięcia

-przeniesienie matki z jagnięciem do pojedynczego kojca na okres 3-4 dni

ŻYWIENIE ZIMOWE:

- siano-łąkowe albo z motylkowych (lucerna, kończyna seradela) polecana dla zwierząt młodych i matek karmiących

- susz- pasza wysokiej jakości ale kosztowna, komponent pasz treściwych

- słoma- mało cennych składników, dużo włókna, mniejsza strawność powodu dużego udziału ligniny i kutyny)

* zbóż- owsiana, jęczmienna(niepolecana), żytnia, pszenna

* roślin strączkowych- dorównuje wartością gorszej jakości siana, najchętniej stosowana z grochu i peluszki bobiku i łubinu mniej strawna, twarda. Z lucerny, kończyny seradeli bardzo dobra ale jest jej mało, z rzepaku i rzepiku jest nisko strawna.

- plewy i strączyny

-okopowe:

* marchew- bogata w karoten, jagnięta, koźlęta młodzież

*buraki- pasza mlekopędna

* rzepa ścierniskowa -żle się przechowuje

*ziemniaki- pasza tucząca, poprawa kondycji

- kiszonki- dobrze przygotowana posiada wartość świeżej zielonki. Dobra kiszonka zawiera ok. 2% kwasu mlekowego, 0,1-0,4% kwasu octowego, pH 4,0-4,2. Pasze łatwo zakiszające się: kukurydza, rzepak, słonecznik, liście z buraków. Pasze trudno zakiszające się: motylkowe drobnonasienne( bużo białka). Kiszonek nie podaje się jagniętom i do 6 mies życia i ostrożnie matkom kotnym.

- ziarna zbóż i innych roślin- pasza o wysokiej koncentracji wartościowych i łatwo strawnych skł. Pok. Stosowana w żywieniujagniąt i matek wysokokotnych w laktacji oraz rozpładziaków

* owies- największe znaczenie

*jęczmień- skł. Mieszanek treściwych

*żyto i pszenica- w razie konieczności w mieszankach

*kukurydza- wysoka wartość energetyczna

- nasiona peluszki

Pasze pochodzenia przemysłowego:

- otręby pszenne

- makuchy i śruty- dobra strawność i wysoka zawartość białka, miesznki dla zwierząt rosnących

- wysłodki

-melasa

Pasze pochodzenia zwierzęcego:

-mleko w proszku

- mączki rybne

ŻYWIENIE LETNIE

- zielonki z łąk i pastwisk- trawy, motylkowe, zioła

najczęstsze trawy pastwiskowe: kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, tymotka, wiechlina łąkowa, życica trwała

trawy o mniejszej wartości(pastwiska górskie): kostrzewa czerwona i owcza, bliźniaczka psia trawka

rośliny motylkowe: koniczyna biała, łąkowa, zwyczajna, lucerna nerkowata

zioła- babka lancetowata, brodawnik zwyczajny, krwawnik pospolity, mniszek lekarski,

Rośliny szkodliwe- jaskier ostry, skrzyp błotny, dziurawiec, zimowit jesienny

Zielonki z upraw polowych

- zielonki ozime- rzepak, rzepik, żyto, mieszanki żyta i wyki

- lucerna- 5-6 lat użytkowania

- koniczyna czerwona- na wiosne jako wsiewka w zboże

- koniczyna biała- zasiana z trawami może twać 3-5 lat

- seradela pastewna- jednoroczna jako wsiewka w żyto

- poplony z roślin strączkowych- łubin, bobik, wyka jara, peluszka

- kukurydza- na zieloną masę

- kapusta pastewna- skarmiana póżną jesienią, początek zimy

- liście okopowych korzeniowych- sezonowa pasza jesienna

Rodzaje wypasu:

Wolny- ogrodzone pastwisko owce nie opuszczają jego granic.

Strzeżony- pasterze i psy.

Na uwięzi- palikowanie.

Wypas w ogrodzeniach:

Pastwiska stacjonarne- przez cały wypas na tej samej ogrodzonej powierzchni.

W. kwaterowy- odrost roślin 15cm wypas 3-4dni, okres spoczynku 14-16 wiosną, 35-40 jesienią.

W. kwaterowy dawkowy- wydzielanie powierzchni pastwisk na dzień, kilka godzin; pracochłonne.

Organizacja wypasu: na pastwiskach; spasanie poplonów i międzyplonów; na łąkach.

Żywienie poszczególnych grup zwierząt: BTJ- białko trawione w jelicie.

Ż. Tryków: poza sezonem kopulacyjnym

Letnie: 4-5kg zielonki, 0,5kg b. dobrej słomy, 0,5kg paszy treściwej.

Zimowe: 4-5kg kiszonki lub 2-3kg okopowych, 0,5-0,7kg siani, 0,5kg paszy treściwej, siano na zakładkę.

Ż. Tryków: w okresie sezonu rozpłodowego- dawka skoncentrowana pod względem składów pokarmowych, pasze lekko strawne.

Letnie- dobrej jednostki zielonki 4,5kg, siano 0,3-0,5kg (najlepiej z motylkowych), pasze treściwe 0,8-1,2kg w tym owies;

Zimowe- kiszonki, okopowe, siano1,5kg. Pasze treściwe.

Ż. Maciorek: przygotowanie do stanówki, stanówka, 3mies ciąży, 4mies ciąży plemnośc maciorki, 5 mies karmienie jagniąt, zasuszenie(5-10dni), po odsadzeniu jagniąt, maciorki jałowe skopy.

Letnie: pastwisko lub zielonka 5-6kg, słoma 0,5kg, pasze treściwe 0,5kg;

Zimowe: kiszonka lub sianokiszonka 4-5kg, buraki 2-3kg, siano1kg, pasze treściwe 0,6kg. Odchów jagniąt: tradycyjny 90dni, skrócony 35dni bezmatkowy 2 dni (tylko siara matki).

Żywienie młodzieży hodowlanej:

Maciorki- do wieku 6mies ta sama pasza jak jagnięta, zwiększanie dawek zgodnie z normami, po ukończeniu 8mies w żywieniu zimowym można podawać kiszonki, w wieku 1-1,5r można wyeliminować pasze treściwą;

Tryczki- od odsadzenia do wieku 1r te same pasze jak jagnięta(zwiększanie dawek zgodnie z normami) po ukończeniu 1 rok stosowanie zwiększenia pasz treściwych w dawce do 1,5kg. Rodzaje pomieszczeń:

-budynek zamknięty(temp. Odpowiednia dla matek z jagniętami),

-wiaty półotwarte(ściana południowa otwarta),

-wybiegi-okolniki.

Wymagania środowiskowe owiec wm2/szt: matka z jagnięciem 1,5; jagnię ssące 0,5; jarlak maciorka 0,8; jarlak tryczek 1,5; skopek 0,6; tryk dorosły 2,0.

---