Dnia 14.10.2007r.

RACJONALNOŚĆ - jest jednym z kluczowych pojęć w ekonomii, w myśl którego podmiot dokonuje takiej alokacji ograniczonych zasobów, które optymalizują korzyści, jakie z tego czerpie. Warunkiem racjonalnego gospodarowania jest możliwość wyboru pomiędzy różnymi wariantami rozwiązań, a także sprecyzowane kryteria wyboru. Rozwiązanie najbardziej racjonalne z punktu widzenia jednego kryterium nie musi takie być w kontekście innego kryterium.

- podejście racjonalne - wewnętrznie spójne postępowanie, które umożliwia jednostce maksymalizację satysfakcji,

- podejście irracjonalne - postępowanie, które jest wewnętrznie niespójne lub sprzeczne z najlepiej pojętym interesem własnym jednostki i za takie jest uznawane przez dana osobę w chwili jego podjęcia

- Krytyka podejścia racjonalnego -

Model ekonomicznego postępowania (Homo Oeconomicus) Beckera:

Działanie racjonalne: świadome i zamierzone działanie

Korzyści > koszty

Działanie nieracjonalne: irracjonalne, świadome

Korzyści < koszty

Założenia Homo Oeconomicus Beckera:

1. Człowiek dąży za wszelką cenę do maksymalizacji zadowolenia.

2. Nie zmieniają się preferencje.

3. Na rynku jest równowaga.

TEORIA BECKERA:

1. teoria zbrodni i kary: korzyść > kara, (jednostka (w swoim rozumowaniu) działa racjonalnie).

2. Ekonomiczna teoria rozrodczości: chęć posiadania potomstwa, korzyści psychiczne są dużo bardziej cenne niż poniesione koszty utrzymania dziecka, dziecko jako dobro produkcyjne - w przyszłości będzie dobrze zarabiało.

3. Ekonomiczna teoria małżeństwa: korzyści które będą w momencie zawarcia małżeństwa będą większe niż korzyści pozostając w stanie wolnym.

Teoria Homo RS H. Lebensteina - interpretuje racjonalność nie jako synonim maksymalizacji lub optymalizacji, lecz jako zdolność i skłonność do kalkulowania. Leibenstein wyróżnia dwa stopnie kalkulacji a mianowicie:

• Kalkulację ścisłą (rygorystyczną),

• Kalkulację luźną (przybliżoną).

Zdaniem Leibensteina ludzie są racjonalni tylko w niektórych dziedzinach swego życia - nie da się wygenerować 100 % efektywności. Nieefektywność wynika z tego, że człowiek nie jest racjonalny do końca, zostaje pewien margines nieefektywności.

POSTĘPOWANIE RACJONALNE-wewnętrznie spójne postępowanie, które umożliwia jednostce maksymalizację satysfakcji

POSTĘPOWANIE IRRACJONALNE-postępowanie, które jest wewnętrznie niespójne lub sprzeczne z najlepiej pojętym interesem własnym jednostki i za takie jest uznawane przez dana osobę w chwili jego podjęcia

Zasoby:

materialne: niematerialne:

- naturalne,

- finansowe, ludzie

- rzeczowe,

- struktura wewnętrzna (technologia, informacje, bazy danych, programy komputerowe),

- relacja z klientami (zewnętrzna - rynek, reputacja, marka)

Ograniczoność zasobów

Celowość i potrzebę podejmowania jakiegoś problemu (nie tylko w ekonomii) stanowi ograniczoność zasobów w otaczającym nas świecie. Skala zapotrzebowania ludzi na dobra i usługi przewyższa rozmiary dostępnych zasobów. W rezultacie nie tylko poszczególne jednostki, ale i całe społeczeństwa stają w obliczu trzech podstawowych problemów gospodarczych: jakie dobra i usługi wytwarzać (co?), w jaki sposób i dla kogo. Owymi zagadnieniami zajmuje się ekonomia.

Podstawa, na której opiera się istota gospodarowania, to więc z jednej strony-ograniczoność zasobów, które ma człowiek do dyspozycji, a z drugiej-nieograniczoność jego potrzeb. W takiej sytuacji człowiek dokonuje wyboru, który polega na podejmowaniu decyzji o przeznaczeniu ograniczonych zasobów na zaspokojenie jego potrzeb. Podjęcie decyzji ekonomicznej przynosi określone korzyści, choć wiąże się zawsze z ponoszeniem kosztów. Podejmując decyzję, każdy podmiot gospodarczy (zarówno producent jak i konsument) dąży do tego, by korzyści wynikające z dokonanego wyboru przewyższyły poniesione koszty.

Problem niedoboru ekonomicznego: nie ma takiej gospodarki, firmy, osoby, która miałaby wszystkich zasobów pod dostatkiem, zawsze czegoś jest za mało.

Zjawisku ograniczoności zasobów towarzyszy ciągłe dokonywanie wyborów.

Wybór ekonomiczny - generowany jest niedoborem ekonomicznym, konieczność podejmowania decyzji.

Koszt alternatywny - wartość najbardziej preferowanej lecz nie wybranej alternatywy; wartość utraconych korzyści.

Koszt alternatywny może mieć postać mierzalną, ale również może być niemierzalny, czasami jest opisowa konsekwencją.

KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH

Możliwość wyborów gospodarczych, jakie posiadają różne podmioty gospodarcze, ilustruje się przy pomocy krzywej możliwości produkcyjnych. Wskazuje ona na alternatywne kombinacje poziomów produkcji dwóch dóbr, jakie mogą być jednocześnie wytworzone przez dane społeczeństwo, jeśli wykorzystane do tego zostaną w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie.

Jest ona tworzona dla hipotetycznej gospodarki wytwarzającej tylko dwa dobra, wyznacza ona punkty najbardziej efektywnej produkcji (czyli przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra, maksymalną produkcję drugiego). Jest ona na ogół wypukła, co wiąże się z odzwierciedleniem przez nią prawa malejących przychodów (produkcyjność kolejnych, dodatkowych, jednostek danego czynnika angażowanego do produkcji dobra maleje). Wypukłość krzywej wynika ze zmian kosztu alternatywnego przy różnym poziomie nasycenia danym dobrem.

• Punkty leżące na KMP świadczą o tym, iż społeczeństwo produkuje w sposób efektywny. Oznacza to, że zwiększenie produkcji jednego dobra jest możliwe jedynie za cenę rezygnacji z pewnej ilości dobra drugiego. Rozpatrujemy więc koszt produkcji w kategorii utraconych możliwości. Jest to koszt alternatywny.

• Społeczeństwo, którego produkcję obrazuje punkt poniżej KMP, gospodaruje nieefektywnie, gdyż jego posiadane zasoby nie są w pełni wykorzystane; punkty położone nad krzywą możliwości produkcyjnych oznaczają produkcję nieosiągalną przy danych zasobach (uzyskanie dodatkowych zasobów w rezultacie wzrostu gospodarczego lub postępu technicznego umożliwi jej osiągnięcie).

KMP oddziela dwa zbiory kombinacji - kombinacje osiągalne, które znajdują się poniżej KMP od kombinacji nieosiągalnych, znajdujące się powyżej KMP.

ZADANIE - 1

Na podstawie funkcji KMP określ przykładowe rozwiązania optymalne, nieoptymalne i niemożliwe, gdzie Y oznacza wielkość kapitału:

Y = 20 x A + 5 x B

Y = 200 jednostek pieniężnych

A = 5 20 x 5 = 100

B = 20 5 x 20 = 100

100 + 100 = 200

Ilość dobra A 5 KMP Ilość dobra B 20

ZADANIE - 2

Oznacz odpowiednio pkt. X lub dokonaj przesunięcia KMP jeżeli:

1. wzrosły nakłady inwestycyjne gałęzi dobra A,

2. nastąpiło zużycie bazy technologicznej w gałęzi B,

3. zwiększyło się bezrobocie w gałęzi A i B,

4. zbankrutowała część przedsiębiorstw w gałęzi A,

5. zmieniają się preferencje społeczeństwa,

6. w gospodarce istnieje bezrobocie,

Ad. a)

Ad. c)

Ad. e)

Ad. b)

Ad. d)

Ad. f)

Cechy KMP (krzywej możliwości produkcyjnych):

- jest nachylona ujemnie - ilustruje konieczność ponoszenia kosztu alternatywnego związanego „z przechodzeniem” między kombinacjami produkcji: zwiększenie produkcji jednego dobra oznacza konieczność rezygnacji z pewnej ilości drugiego; wynika to z ograniczoności zasobów,

- jest wypukła - ilustruje rosnący koszt alternatywny związany „z przychodzeniem” między kolejnymi kombinacjami produkcji. Wynika to z faktu, że zasoby są „wyspecjalizowane” do produkcji określonego dobra i nie są doskonale „przenoszone” z jednego zastosowania do drugiego.

ZADANIE DOMOWE:

Możliwości produkcyjne dóbr X i Y przedstawiono w tabeli:

X	Y
0	20
1	18
2	14
3	8
4	0

a) Podaj koszt alternatywny wyprodukowanych kolejnych jednostek dobra X,

b) Koszt maleje, rośnie czy pozostaje bez zmian ?

c) Podaj ekonomiczne uzasadnienie rosnącego kosztu alternatywnego i określ jak wyglądałaby KMP.

---