MIKRO I MAKROEKONOMIA

dr. Barbara Czerniachowicz

tel.[phone]

[e-mail]

[e-mail]ła.pl

Literatura: „Mikro i Makroekonomia” - S. Marciniak, oraz Internet (w sylabusach)

ZAKRESY TEMATYCZNE:

1. Wprowadzenie do mikroekonomii i makroekonomii,

2. Podstawy teorii rynku,

3. Mikroekonomiczne teorie wyboru gospodarstwa domowego,

4. Firmy w różnych strukturach rynkowych,

5. Mikroekonomiczne aspekty rynków czynników produkcji,

6. Wprowadzenie do makroekonomii - ogólny model funkcjonowania gospodarki,

7. Rynek towarów

8. ………..

EKONOMIA jest nauką o dokonywaniu wyborów dotyczących gospodarczej sfery życia. Wyborów dokonuje każdy, każdy człowiek, każda rodzina, firma, organizacja, każdy rząd, każde społeczeństwo, każdy.

Jest to umiejętność racjonalnego gospodarowania (gospodarność, rządność, oszczędność). Ekonomia polityczna - nauka o prawach społecznych rządzących produkcją, wymiana i rozdziałem dóbr materialnych; nauka o gospodarowaniu ludzi żyjących we wzajemnej więzi społecznej.

Gospodarowanie - proces podejmowania decyzji w warunkach ograniczoności zasobów lub niepełnego zaspokojenia swoich potrzeb. Polega na tym, na ile możemy naszym dobrem zagospodarować; to rozsądność w dawkowaniu dóbr rzadkich (wybieranie tych najbardziej korzystnych decyzji). Występuje tu:

- zjawisko rzadkości - występuje gdy mam do czynienia z jednej strony z ograniczonymi zasobami, z drugiej strony z nieograniczonymi potrzebami. Rzadkość oznacza, że nigdy nie będziemy mieli wszystkiego, co chcielibyśmy mieć. W ekonomii pojęcie rzadkości odnosi się do sytuacji, w której dostępne zasoby czynników produkcji są niewystarczające do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa. Rzadkość jest konsekwencją ograniczoności zasobów.

- dobro rzadkie - jest to takie dobro, którego dostępność nie jest w stanie pokryć potrzeb ludzkich. Przykładem w czasach dzisiejszych może być samochód, jedzenie, książki, czy też każde inne dobro, dla którego przy zerowej cenie zgłoszony popyt przewyższa podaż. To takie, których jest zbyt mało w stosunku do potrzeb.

Markę produktu buduje się ok. 5-6 lat.

Renomę firmy buduje się ok.10 lat.

Pojęcia zawarte w definicji ekonomii.

Koszt alternatywny - jest to najkorzystniejsza możliwość z której rezygnujemy dokonując konkretnego wyboru.

Koszt pieniężny - cena jaką trzeba zapłacić za podjętą realizację (decyzję).

Dobra wolne - są to takie na które decydujemy się i nie musimy rezygnować z innych alternatywnych; są dostępne w nieograniczonych ilościach dla każdego.

Zjawisko zamienności - polega na rezygnacji z wyboru konkretnej decyzji (działania) gdy nie przysporzy nam to odpowiedniego obranego celu. Dążenie do celu.

Potrzeby ekonomiczne - są zaspokajane za pomocą dóbr i usług. Dobro jest użyteczne, gdy zaspokaja potrzeby, dostarcza sa­tysfakcji i zadowolenia.

Konsumpcja - proces zużywania dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Dobra i usługi - rzeczy materialne i zjawiska dotyczące umowy pomiędzy dwoma jednostkami.

Czynniki wytwórcze są to elementy: zasoby → naturalne (ziemia),

→ ludzkie (praca),

→ kapitałowe,

→ niematerialne (przedsiębiorczość).

Dobra produkcyjne - są to zasoby kapitałowe (finansowe i rzeczowe), dobra konsumpcyjne, natomiast są zużywane zaraz po ich wyprodukowaniu.

EKONOMIA - nauka społeczna zajmująca się dokonywaniem wyborów dotyczących produkcji i dystrybucji dóbr i usług w świecie rzadkich czynników wytwórczych; inaczej jest to nauka o tym jak ludzie wykorzystują ograniczone zasoby w celu zaspokojenia swoich nieograniczonych potrzeb.

Produkcja - pierwsza i najważniejsza faza procesu gospodarowania. Świadoma, celowa i zorganizowana działalność ludzi, polegająca na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu usług dla zaspokojenia potrzeb ludzkich, w której biorą udział czynniki wytwórcze (ziemia, praca, kapitał, przedsiębiorczość).

Specjalizacja - ukierunkowanie produkcji lub wykonywania usług w konkretnej dziedzinie.

Podział pracy - podział na określone czynności (funkcjonowanie człowieka w pracy.

Wymiana - przekazywanie pomiędzy przedsiębiorstwami gotowych wyrobów lub usług.

Podmioty gospodarujące : → gospodarstwo domowe,

→ przedsiębiorstwa (zgromadzone zasoby, określony cel),

→ rząd (jako instytucja będzie rozpoznawała interesy państwa).

Gospodarka - zasadnicze pytania ekonomii:

- co produkować ?

- jak produkować ?

- dla kogo produkować ?

- kiedy produkować ?

Wszystkie wyprodukowane dobra i usługi stanowią produkt narodowy, a w ujęciu pieniężnym dochód narodowy.

Produkcja:

- z wykorzystaniem jakich technologii ?

- jak podzielić między członków społeczeństwa wyprodukowane dobra i usługi ? (dystrybucja)

Gospodarka tradycyjna - gospodarka praktycznie nie zmienna (np. kraje 3-go świata); wielkość produkcji wystarcza do przetrwania.

Gospodarka rynkowa - charakteryzuje się występowaniem własności prywatnej; decyzje podejmowane bez wpływu czynników zewnętrznych (bez ingerencji); kwestie co? jak? dla kogo? rozstrzygane są przez mechanizmy rynkowe.

Gospodarka centralnie kierowana - decyzję podejmuje rząd (decyzje odnośnie ceny, dystrybucji).

Gospodarka mieszana - to taka na którą składa się sektor publiczny i prywatny; bezpośrednio związane z władzą centralną.

GOSPODARKA - Działalność ta polega na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności. To mechanizm prowadzący do alokacji zasobów gospodarczych.

MIKROEKONOMIA - koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarcze oraz na poszczególnych rynkach.

MAKROEKONOMIA - koncentruje się na funkcjonowaniu gospodarki jako całość. Podstawowymi problemami których dotyczy analiza makroekonomiczna są: - inflacja czyli utrzymujący się wzrost cen, - bezrobocie czyli zagadnienie związane z niemożliwością znalezienia pracy przez ludzi chcących i mogących pracować, - wzrost gospodarczy czyli rozwój gospodarczy dzięki któremu podnosi się stopa życiowa. Buduje gospodarkę narodową i światową.

Ekonomia pozytywna - przedstawienie zdarzeń gospodarczych prezentuje dane empiryczne, buduje teorie, ale niczego nie wartościowuje, nie oceniając (co jest dobre, a co złe, bez pouczania co należy zrobić aby zaradzić trudnościom).

Ekonomia normatywna - dokonywanie ocen wartościujących wskazywanie co jest dobre a co złe, co słuszne, jak powinno być; podsuwanie sposobów osiągania celów, które uważa się za słuszne.

PODSTAWY MAKROEKONOMII

Gospodarka narodowa jako przedmiot zainteresowania badaczy pojawiła się już u markentylistów na przełomie XVI - XVIII w. , którzy utożsamiali bogactwo kraju z akumulacją metali szlachetnych.

Epoka rolnicza - ważna była szeroko rozumiana ziemia (miasta, żywność…).

Epoka przemysłowa - kapitał stanowił o sukcesie, pozycji społecznej, występowało niehumanitarne podejście do człowieka (maszyny były ważniejsze od ludzi).

Epoka informacji - ważne są zasoby ludzkie, zasoby niematerialne, które mogą powstać dzięki pracownikom (dzielenie się wiedzą po przez co tworzy się wiedzę).

Próby całościowego ujęcia gospodarki są widoczne również w fizjokratyzmie, a także w ekonomii klasycznej. Cechą wspólna tych prób wyjaśnienia funkcjonowania gospodarki jest podejście od strony pojedynczych rynków i indywidualnych uczestników zjawisk gospodarczych. Wszystkie teorie przyjmowały, że zachowanie gospodarki jest tożsame z zachowaniem indywidualnego podmiotu, a różni je jedynie skala zjawiska…

Fundamenty makroekonomii stworzył angielski ekonomista M. Keynes w latach 30 XXw. Odszedł on od doskonalonej przez klasyków mikroanalizy na rzecz operowania wielkimi agregatami.

Paradygmaty makroekonomiczne składają się z:

- Keynesowski,

- Neoklasyczny.

Keynesowski - podkreślający cykliczną niestabilność gospodarki pozostawionej mechanizmowi rynkowemu oraz tendencję do wzrostu inflacji i bezrobocia. Staje się to podstawą do formułowania aktywnej polityki gospodarczej państwa, której celem miałoby być zapobieganie lub łagodzenie skutków niekorzystnych zjawisk gospodarczych. Kluczowa rolę w stabilizowaniu gospodarki przypisuje popytowi globalnemu, który wyznacza poziom podaży produkcji, a co za tym idzie zatrudnienia. W ramach tego paradygmatu rozwija się wiele szkół makroekonomicznych jak: keynest, postkeynesizm.

Neoklasyczny - nawiązuje do ekonomii ekoklasycznej. Jako główną tezę prezentuje pogląd, że mechanizm rynkowy prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia.

Funkcja makroekonomii:

- Teoriopoznawcza - zadaniem makroekonomii jest poznawać, opisywać, wyjaśniać , przewidzieć prawidłowości w występowaniu zjawisk i procesów gospodarczych.

- Aplikacyjna - makroekonomia dostarcza wskazówek w zakresie kształtowania procesów gospodarczych oraz przesłanek dla polityki państwa.

- Światopoglądowa - zrozumienie zjawisk gospodarczych pozwala na formułowanie sądów wartościujących dotyczących celów i pożądanych stanów gospodarki.

- Dydaktyczno - wychowawcza - wiedza z zakresu makroekonomii pozwala społeczeństwu zrozumieć charakter zjawisk gospodarczych oraz dokonać oceny polityki makroekonomii państwa.

- Prognostyczna - zadaniem makroekonomii jest uprzedzanie występowania określonych zjawisk gospodarczych i wyprzedzające przedsięwzięcie odpowiednich środków dzięki czemu polityka państwa jest prowadzona w ex anty (przed - przewidywanie, wyprzedzanie), a nie ex post (po wystąpieniu czegoś).

RYNEK - instytucja umożliwiająca wymianę dóbr, usług i czynników wytwórczych. Rynek pomaga ustalić optymalną dla konsumentów i producentów cenę i ilość. Nieodłącznym elementem rynku jest konkurencja. W zależności od obszaru geograficznego rynek dzielimy na: lokalny, krajowy, międzynarodowy, globalny. Rynek to także ogół operacji dot. konkretnej dziedziny (kapitałowy, mięsny, samochodowy). W zalezności od tego kto ma większy wpływ na kształtowanie się transakcji kupna - sprzedaży rynek można podzielić na rynek producenta lub konsumenta. Rynek głównie kształtuje procesy gospodarcze, których celem jest spowodowanie rozwoju gospodarczego. (w Polsce mamy rynek pracodawcy).

Gospodarka planowa - czyli nakazowa, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa. .

Gospodarka rynkowa - system gospodarczy w którym alokacja zasobów czynników wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału) pomiędzy alternatywne możliwości ich wykorzystania (dziedziny wytwarzania, konkretne produkty), a także podział wytworzonych produktów pomiędzy poszczególne jednostki dokonuje się głównie za pośrednictwem rynku, przy niewielkim wpływie państwa. W gospodarce rynkowej decyzje dotyczące tego, co i w jakich ilościach będzie produkowane, w jaki sposób, tzn. przy użyciu jakich metod technicznych, oraz dla kogo (tak zwane kardynalne pytania ekonomii), podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości. Decyzje te mogą być w pewnym stopniu modyfikowane przez państwo w związku z ustalaniem przez nie np. stóp podatkowych, nakładaniem (lub zmianą) ceł, ustalaniem minimalnych lub maksymalnych cen, minimalnych płac, ograniczaniem wahań kursów walutowych, kształtowaniem systemu ubezpieczeń, zakresu opieki socjalnej itp. Skrajną postacią gospodarki rynkowej byłaby gospodarka wolnorynkowa, pozbawiona całkowicie wpływu państwa - taka jednak współcześnie nie istnieje. Podstawą gospodarki rynkowej jest prywatna własność czynników wytwórczych.

MIKROEKONOMIA jest dziedziną ekonomii zajmującą się badaniem zachowania indywidualnych konsumentów, przedsiębiorstw i rynków. W badaniach mikroekonomicznych gospodarkę danego kraju bądź regionu traktuje się jako zbiór podmiotów, nie zaś jako jeden organizm (jak w makroekonomii).

Do podstawowych zagadnień mikroekonomii należą:

• teoria wyboru konsumenta,

• teoria postępowania producenta,

• konkurencja doskonała,

• konkurencja niedoskonała ,

• konkurencja monopolistyczna,

• monopol,

• oligopol,

• ryzyko i niepewność w działaniach gospodarczych,

• rynki czynników produkcji,

• równowaga ogólna i dobrobyt,

• rola rządu.

POPYT - jest to relacja między ceną danego dobra lub usługi a ich ilością, którą konsumenci mogą i chcą nabyć po określonej cenie przy założeniu niezmienności pozostałych zjawisk rynkowych. Wielkość popytu - jest to zapotrzebowanie zgłaszane przez konsumentów w danym czasie i po danej cenie. Funkcja popytu - zależność miedzy ilością nabywanego dobra w danym czasie a czynnikami wpływającymi na zmianę ilości nabywanego dobra:

D_A = f (P_n, P_{1, … ,} P_n-1, Y, W, U, L, e, E)

D_A - popyt na dobro A;

P_n - cena badanego dobra;

P_{1, … ,} P_n-1 - ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);

Y - dochód konsumentów;

W - poziom dobrobytu nabywcy;

U - gusty i upodobania konsumentów, użyteczność dobra;

L - liczba nabywców

e - oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;

E - pozostałe czynniki (opinia znajomych, rekomendacje popularnej osoby, czynniki losowe).

Prawo popytu - wzrostowi cen towarzyszy spadek wielkości popytu, a spadkowi ceny - wzrost wielkości popytu; zakłada ujemną relację między ceną a wielkością popytu.

Zmiana wielkości popytu - jest następstwem zmiany ceny danego dobra, przy zachowaniu stałości pozostałych czynników (ceteris paribus), zmiana wielkości popytu obrazowana jest ruchem wzdłuż krzywej popytu. Na rysunku wzrost wielkości popytu z B do A.

Zmiana popytu - jest następstwem zmiany czynników pozacenowych (np. ceny innych dóbr, dochód konsumentów), ilustrowana jest równoległym przesunięciem krzywej popytu. Na rysunku wzrost popytu przedstawia równoległe przesunięcie krzywej popytu z położenia D do D₁, natomiast spadek podaży jest przesunięcie krzywej popytu z położenia D do D_2.

Zmiana wielkości popytu - jest następstwem zmiany ceny danego dobra, przy zachowaniu stałości pozostałych czynników (ceteris paribus), zmiana wielkości popytu obrazowana jest ruchem wzdłuż krzywej popytu. Na rysunku wzrost wielkości popytu oznacza przesunięcie z punktu A do B, spadek wielkości popytu przedstawia przesunięcie z punktu B do A.

wzrost wielkości popytu spadek wielkości popytu

A A

B B

Zmiana popytu - jest następstwem zmiany czynników pozacenowych (np. ceny innych dóbr, dochodu konsumentów), ilustrowana jest równoległym przesunięciem krzywej popytu. Na rysunku wzrost popytu przedstawia równoległe przesunięcie krzywej popytu z położenia D do D₁ (w prawo). Konsumenci pragną kupić więcej dobra przy każdej cenie, na przykład, po cenie P₁ chcą kupić Q₂ zamiast Q₁ dobra. Spadek popytu obrazowany jest przesunięciem krzywej popytu z położenia D do D₂ (w lewo), konsumenci pragną nabyć mniejszą ilość danego dobra (Q₃ zamiast Q₁) przy cenie P₁.

wzrost popytu spadek popytu

PODAŻ - ilość dóbr i usług jaką producenci skłonni są zaoferować w określonym miejscu przy różnym poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych.

Wielkość podaży - jest to ilość dóbr i usług, jaką producenci gotowi są zaoferować w danym czasie i po danej cenie.

Funkcja podaży - zależność między ilością dobra dostarczonego na rynek w danym czasie a czynnikami wpływającymi na ilość dobra oferowanego przez wytwórców:

S_A = f (P_n, P_{1, … ,} P_n-1, F_{1, … ,} F_m, T, P_r, M, e, E)

SA - ilość dobra A dostarczonego na rynek;

Pn - cena badanego dobra;

P1, … , Pn-1 - ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);

F1, … , Fm - ceny czynników produkcji;

T - stosowane technologie;

Pr - cele działania firmy (maksymalizacja zysków);

M - majątek przedsiębiorstwa;

e - oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;

E - pozostałe czynniki (np. pogoda, czynniki losowe).

Prawo podaży - dodatnia relacja między wielkością podaży a ceną, tzn. wzrostowi ceny towarzyszy wzrost wielkości podaży dobra, spadkowi ceny - spadek wielkości podaży.

Zmiana wielkości podaży - wywołana jest zmianą ceny danego dobra, przy zachowaniu stałości pozostałych czynników (ceteris paribus), ilustrowana jest ruchem wzdłuż krzywej podaży. Na rysunku wzrost wielkości podaży obrazowany jest przesunięciem z punktu A do punktu B, natomiast spadek wielkości podaży z B do A.

Zmiana podaży - jest efektem zmiany czynników pozacenowych (np. ceny innych dóbr, ceny czynników produkcji, zmianą technologii), obrazowana jest równoległym przesunięciem krzywej podaży. Na rysunku wzrost podaży przedstawia równoległe przesunięcie krzywej podaży z położenia S do S₁ (w prawo). Producenci są skłonni produkować większą ilość dóbr lub usług przy każdej cenie, na przykład Q₂ zamiast Q₁ przy cenie P_1. Natomiast spadek podaży to przesunięcie krzywej podaży z położenia S do S₂ (w lewo)_, co oznacza, że producenci zaoferują mniejszą ilość dobra Q₃ zamiast Q₁ przy cenie P_1.

wzrost podaży spadek podaży

Równowaga rynkowa - jest to sytuacja, w której siły rynkowe równoważą się, czyli ilość nabywana dobra jest równa ilości oferowanej, przy określonej cenie równowagi. Graficznie równowagę na rynku wyznacza punkt przecięcia krzywych popytu i podaży.

Równowaga na rynku

Nadwyżka rynkowa - jest to ilość o jaką wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy określonej cenie. Na rynku jest więcej dóbr i usług niż chętnych do ich kupna.

Niedobór rynkowy - ilość, o którą wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy określonej cenie. Na rynku zapotrzebowanie na dobra i usługi jest większe aniżeli ilość tych dóbr na rynku.

S₂

S₁

Q₂

Q₁

P₁

Q

P₁

P

D

D₂

D₁

D

P

Q₁

Q₂

P₂

Q₁ Q₁

P₁

P₂

Q

P₁

P

D

D

P

S

A

B

D

S

Nadwyżka rynkowa

Niedobór rynkowy

P_e

P

S₂

S

S

P

S₁

P₁

Q

P₁

Q₁

Q₁

Q₃

Q₂

---