WYKŁAD IIIEkosystem wodny:- komponent abiotyczny- woda, osady = biotop (miejsce życia)- komponent biotyczny- organizmy = biocenozaZmienność warunków środowiskowych a walencja (tolerancja) ekologiczna:- organizmy stenotopowe (pstrąg potokowy) i eurytopowe (szczupak, ośliczka)- w stosunku do biotopów- organizmy steno i eurytermiczne, steno i euryhalinowe- w stosunku do czynników środowiskowych abiotycznychsteno- wąski, eury- szeroki Biotopem dla całej biocenozy jest środowisko nieożywione. Biotopem dla gatunku będzie zespół czynników składających się ze środowiska ożywionego i nieożywionego.Czynniki ekologiczne:- abiotyczne (fizyczne i chemiczne)- biotyczne (ze strony innych organizmów)- pokarmowe czyli troficzneRodzaje wód powierzchniowych:Wody płynące (strugi, strumyki, strumienie, potoki, rzeki)- płynące pod wpływem siły ciężkości korytem naturalnym, zasilane powierzchniowo i podpowierzchniowo wodą na obszarze jej dorzecza.Wody stojące (stawy, jeziora)- zbiorniki śródlądowe stanowiące naturalne zagłębienia terenu wypełnione wodą gruntową (mogą być dodatkowo zasilane wodą wgłębną).Siły sprawcze krążenia wody w przyrodzie:- siła grawitacji (powoduje, że woda opada)- energia słoneczna (powoduje, że woda paruje)Skład chemiczny wody zależy od:- zlewni (nawożenie, ścieki, wielkość zlewni, od sposobu zagospodarowania zlewni, budowy geologicznej zlewni, składu chemicznego skały macierzystej, ukształtowania powierzchni terenu- duże spadki łatwo generują procesy erozji, szaty roślinnej- dużo roślin zatrzymuje więcej wody i dzięki temu wypłukiwanie jest znikome.- powietrza atmosferycznego Fizyczno- chemiczne właściwości wód powierzchniowych.TEMPERATURAŹródło ciepła- promieniowanie słoneczne-wpływ na rozpuszczalność tlenu w wodzie- odwrotnie proporcjonalna do temperatury!!!Wraz ze spadkiem temperatury następuje wzrost gęstości wody. Siła oddziaływania wiatru maleje wraz z głębokością i dlatego powstaje stosunkowo ostra granica między cieplejszymi mieszanymi wodami powierzchniowymi i zimniejszymi wodami głębiej położonymi. Wskutek tego wykształca się typowy profil temperatury, jezioro stratyfikowane z podziałem na piętra:- epilimnion- woda ciepła leży na wierzchu ponieważ jest lżejsza- metalimnion - termoklina, strefa skoku termicznego- hypolimnion- woda najcięższa, najzimniejszaW jeziorach płytkich nie wykształca się termoklina, która przeciwdziała mieszaniu się wód.Występowanie lub brak termokliny a miksja jeziorJest termoklina- jeziora dimiktyczne (mieszane 2 razy do roku)Brak termokliny- jeziora polimiktyczne (mieszane wiele razy w roku)Powód braku termokliny?W jeziorach dimiktycznych:- latem i zimą- stratyfikacja termiczna- wiosną i jesienią- cyrkulacja (mieszanie wód) i homotermiaJeziora amiktyczne (nie mieszane)- pokryte przez cały rok lodem (Arktyka, Antarktyda, wysokie góry).Jeziora monomiktyczne- mieszane raz w roku np. jezioro Bodeńskie- mieszane dopiero późną jesienią gdyż występuje wyrównanie temperatury w całym słupie wody- ciepłe, niezamarzające zimą (jez. Bodeńskie)- zimne ze strony polarnej mieszane latem lub zimąHydrobionty: - eurytermiczne: szczupak, płoć- stenotermiczne- oligotermy (termofoby): relikty polodowcowe, mieszkańcy źródeł jezior górskich- politermy (termofile): gatunki egzotyczne: karp, amurZnaczenie:- zwierzęta wodne- głównie zmiennocieplne (bezkręgowce, ryby)- przyrost temperatury o 10^oC = 1,5-4 krotny wzrost tempa przemian metabolicznych (reguła van Hoffa)- zjawisko sezonowe (migracje, rozród)ŚWIATŁOJeden z czynników ograniczających rozmieszczenie hydrobiontów, zwłaszcza autroficznych.Z głębokością zmienia się natężenie i skład spektralny światła.Zakres długości światła, przy której zachodzi fotosynteza 400-750 nm.Do oceny warunków świetlnych służy krążek Secchi^,ego.Strefy:- eufotyczna = epilimnion = trofogeniczna (procesy fotosyntezy)- dysfotyczna = metalimnion

- afotyczna = hypolimnion } = troolityczna (procesy rozkładu) Dolna strefy trofogenicznej- punkt kompensacyjny- produkcja równa się rozkładowi (respiracji) P = R.Od zawartości biogenów zależy głębokość do której dociera światło.Aby roślina mogła żyć musi więcej syntetyzować aniżeli rozkładać. Dolna strefy trofogenicznej leży na różnej głębokości.

Znaczenie światła dla hydrobiontów:- nagrzewanie się wody- znaczenie dla autotrofów, a pośrednio i dla innych poziomów troficznych (wydzielanie tlenu)- dla zwierząt („wzrokowców”)Czynniki wpływające na warunki świetlne:- roślinność przybrzeżno- lądowa- stężenie sestonu w wodzie (fito, zooplankton, detrytus)Hydrobionty heliofilne (fotofile)- większość makrofitów Hydrobionty heliofobne (fotofoby)- węgorz, miętus

TLENJeden z czynników ograniczających rozmieszczenie hydrobiontów.Źródła: atmosfera i fotosynteza hydrofitówRozpuszcza się tym lepiej im niższa jest temperatura wody.

Zawartość tlenu w wodzie zależy od:tempa dyfuzji gazów (z reguły powolne- stąd znaczenie temperatury i falowania)- zwiększenie powierzchni trofii wodnejilość tlenu produkowanego w czasie fotosyntezy, a to od:- biomasy producentów (fitoplanktonu, makrofitów, peryfitonu)- koncentracji substancji biogennych- światła- temperatury ilości tlenu zużywanego a to od:- ilości i jakości materii organicznej w wodzie i osadach dennych (im żyźniejszy zbiornik tym szybsze zużycie tlenu!!!)- temperatury (intensywność procesów rozkładu)- biomasy roślin i zwierząt (oddychanie)morfometrii zbiornika (miąższość hypolimnionu!)Wniosek: o gospodarce tlenowej decydują:- w przypadku jezior- produktywność i morfometria zbiornikaOd zlewni zależy czy w zbiorniku wystarczy zimą tlenu czy nie.

Im płytsze jezioro dimiktyczne tym większe ryzyko, że tlenu zabraknie.W lecie ryzyko wystąpienia przyduchy jest większe bo jest cieplej- intensywniej zachodzą procesy oddychania.WYKŁAD IVObecność tlenu w jeziorach zależna jest od temperatury i stanu troficznego (żyzności) jeziora. Wyróżnia się 4 zasadnicze typy krzywych tlenowych, przedstawiające stężenie tlenu w wodzie na różnych głębokościach:

1. Krzywa tlenowa ortogradowa- typowa dla jezior oligotroficznych, czystych, w których produkcja biomasy jest mała. Bardzo rzadko zdarza się przesycenie epilimnionu tlenem. W całej objętości jeziora (metalimnion i hypolimnion) notuje się obecność tlenu na podobnym poziomie. Przy dnie można zaobserwować więcej tlenu niż przy powierzchni ze względu na niższa temperaturę.2. Krzywa tlenowa klinogradowa- typowa dla jezior meromiktycznych, eutroficznych. Cechą charakterystyczną tej krzywej jest to że biegnie prawie równolegle do krzywej termicznej.Jeziora meromiktyczne nie są mieszane do dna( małe, głębokie, położone w dolinach, otoczone lasem). Siła wiatru nie jest tak duża aby mogły być mieszane do dna.

CO2Źródła:- oddychanie- atmosfera łatwo reaguje z woda tworząc kwas węglowy)CO₂ + H₂O ↔ H₂CO₃ ten łączy się z trudno rozpuszczalnymi węglanami wapnia tworząc kwaśne łatwo rozpuszczalnewodorowęglany wapnia: H₂CO₃ + CaCO₃ ↔ Ca(HCO₃)₂kw. węglowy + trudno rozpuszczalny węglan wapnia ↔łatwo rozpuszczalny wodorowęglan wapnia

Rośliny korzystają z wodnego CO₂ , w razie jego braku w czasie nasilonej fotosyntezy odłączają CO₂ od jonów wodorowęglanowych ( HCO₃) lub weglanowych (CO₃)₂ jest to tzw. biologiczne odwapnianie wody

(CO₃)₂ + H₂O ↔ CO₂ +2OH^- lub HCO₃^- ↔ CO₂ +OH^- powstające grupy OH^- prowadza do podwyższenia pH wody (nawet do 10-11)SIARKOWODÓRŹródło: rozkład martwej materii organicznej w warunkach beztlenowych.

Występowanie: głównie w wodach silnie zeutrofizowanych, przy dnie.Znaczenie: gaz silnie toksyczny dla większości organizmów.METAN Źródło: rozkład martwej materii organicznej w warunkach beztlenowych przez bakterie metanowe.Występowanie: głównie w wodach silnie zeutrofizowanych, przy dnie.Znaczenie: metan źródłem węgla i donorem elektronów dla bakterii tlenowych utleniających metan.ODCZYN WODY

pH zależy od:- składu chemicznego podłoża - intensywności oddychania- tempa rozkładu martwej materii organicznej- intensywności fotosyntezy6CO₂ + 6H₂O → C₆H₁₂O₆ przy pH < 6,3

Brak wpływu na pH6HCO₃^- + 6H⁺ → C₆H₁₂O₆ +6O₂ przy deficycie CO₂ubytek protonów wodoru i wzrost pHpH wód naturalnych zwykle wynosi 4-9Znaczenie pH dla heterobiontów:

- wpływ na aktywność enzymów (transport jonów przez błony komórkowe i ograniczone możliwości wewnętrznej regulacji pH w cytoplazmie)Nawet niewielki spadek pH krwi ryb prowadzi do upośledzenia transportu tlenu- poziom dopuszczalny pH 5-9- optimum pH 6,5-8,5- wpływ letalny pH >11pH jezior Pojezierza Łęczyńsko- Włodawskiego wynosi 6,5-8,5

Oddziaływanie pośrednie pH

Niskie pH:- wpływ na rozpuszczalność jonów metali (niskie pH zwiększa rozpuszczalność Fe, Cu, Zn, Ni, Pb i Cd i zmniejsza rozpuszczalność Hd)- zakwaszenie- wzrost liczebności toksycznych jonów Al³⁺Podwyższone pH:- przesuniecie równowagi w układzie nieszkodliwe jony amonowe NH₄⁺ w toksyczny niezdysocjowany amoniak NH₃ np. w skutek intensywnej fotosyntezy w przeżyźnionych zbiornikach

FOSFORGłówny czynnik antropogenny (powodujący eutrofizację).Źródła:Zewnętrzne:- ze zlewni (nawozy, detergenty- z apatytów)- z atmosfery (opad suchy i mokry)

Wewnętrzne:- z organizmów (wydzielanie przyżyciowe)- z osadów dennych (nasilone przy braku tlenu)Ubytek fosforu:- sedymentacja- z tkankami odłowionych ryb i wylotami imagines owadów

Znaczenie dla organizmów:- ogromnie ważny w procesach życiowych ( składnik DNA, RNA, ATP i ADP)- zawartość w tkankach roślin ok. 80 0000 razy większa niż w wodzie

Formy występowania w wodach:- wbudowane w biomasę- w rozpuszczonej materii organicznej- związki nierozpuszczalne z Fe, Cu, Al. w środowisku kwaśnym, z Ca w zasadowym

- ortofosforany (PO₄)-mineralne połączenia rozpuszczalne w wodziePrzyswajalne dla roślin tylko ortofosforany.1 mg P: produkcja 1-2 mg mokrej masy glonów.Pełny cykl obiegu P w jeziorach 3-10 dni.

Fosfor jest najważniejszym związkiem limitującym produkcje pierwotną.AZOT Ważny czynnik eutrofogenny.Źródła:Zewnętrzne:ze zlewni: - wody gruntowe- związki mineralne azotu łatwo rozpuszczalne

- spływ powierzchniowy z obszarów rolniczych, ścieki w tym oczyszczone biologiczniez atmosfery - opad suchy i mokry- wiązanie przez bakterie i sinice (1,5-3,0 g/m² powierzchni jeziora/ rok, do kilkudziesięciu % dopływu)Wewnętrzne:z organizmów (z przemian białkowych u zwierząt- amoniak)z osadów w wyniku bakteryjnego rozkładu białek- amoniakUbytek azotu:- uwalnianie do atmosfery- denitryfikacja w warunkach braku tlenu (0,2-16 g/m² dobę)- sedymentacjaFormy występowania w wodach:Związki organiczne- wbudowane w biomasę- w rozpuszczonej materii organicznejZwiązki nieorganiczne: NH₃, NO₃, NO₂Znaczenie dla organizmu:- niezbędny do procesów życiowych (składnik aminokwasów a więc białek strukturalnych i enzymatycznych)- koncentracja w organizmach ok. 30 000 razy większa niż w wodzie

- forma przyswajalna dla roślin- głównie jon amonowy NH₄- jon NH₄ w większych stężeniach (o,2-2,0 mg/l) toksyczny dla ryb- jon NO₃ w stężeniach > 10 mg/l niebezpieczny dla zdrowia (wiąże się z hemoglobiną blokując funkcje oddechowe. W przewodzie pokarmowym ulega redukcji do NO₂- źródło rakotwórczych nitrozoamin)Znaczenie w procesach eutrofizacji:

intensywny rozkład materii organicznej → brak tlenu → uwalnianie ortofosforanów z osadów dennnych →denitryfikacja → niedobór azotu → ograniczenie rozwoju glonów z wyjątkiem sinic wiążących azot z powietrzaWAPŃ

Źródła: gleby zlewni (intensywne wypłukiwanie , procesowi temu sprzyja zakwaszenie gleb- kwaśne deszcze) rozpuszczanie złóż CaCO₃ w osadach dennych i na powierzchni roślin wodnych (powstający w procesach biologicznego odwapniania)Odpływ wapnia- sedymentacja w postaci CaCO₃.Formy występowania w wodach:Zależnie od stężenia CO₂ w wodzieCa(HCO₃)₂ ↔ CaCO₃ + H₂0 +CO₂

Wbudowane w biomasę skorupiaków i mięczaków- bezpośrednie zużycie wapnia przez organizmy raczej niewielkie - duże znaczenie wapnia dla zbiorników wodnych wynika ze zdolności buforowania pH wody a także z możliwości dostarczania CO₂ do fotosyntezyZawartości w czystych jeziorach i rzekach od ok. 4 do 80 mg/

l.MATERIA ORGANICZNA- pochodzenia własnego - autochtoniczna- pochodzenia z zewnątrz - allochtoniczna- materia rozpuszczona (DOM) 80-90% całej materii organicznej- materia cząsteczkowa (POM)Materia rozpuszczalnaSkład mało poznany- mieszanina różnych substancji (mono-, oligo- i polisacharydy, aminokwasy, białka, lipidy, kwasy organiczne, składniki humusu- kwasy fulwowe, humusowe i huminy). Stad też jej stężenie wyrażone jest jako: DOC w jednostkach objętości wody (średnio 20-250 mg/l^-1).Źródła DOC:- ekskrecja (wydzielanie) przyżyciowe

- antoliza- mikrobiologiczny rozkład obumarłych organizmów i materii allochtonicznejZnaczenie dla hydrobiontów:- źródło energii i węgla dla bakterii wodnych, grzybów, wiciowców miksotroficznych a także dla niektórych płazińców i skąposzczetów ( w pierwszym rzędzie monosacharydy i aminokwasy)- składniki humusu wykorzystywane w bardzo niewielkim stopniu przez bakterie- w warunkach beztlenowych ( osady denne, hypolimnion jezior eutroficznych), cukry proste, aminokwasy i kwasy tłuszczowe rozkładane przez bakterie w procesie fermentacji z wytworzeniem jako produktów końcowych X₂S, CH₄ i amoniaku NH₃Materia organiczna cząsteczkowa (POM)Składnik:- żywych organizmów (bioseston) (wirusy, bakterioplankton, fitoplankton, zooplankton)- martwej materii (detrytus=abioseston) (szczątki organizmów roślinnych i zwierzęcych będące produktem aktywności mikroorganizmów i organizmów wyższych- larwy owadów, skąposzczety i ryby)Dominacja:- detrytusu w rzekach (fitoplankton słabo rozwinięty)

- biosestonu w jeziorach (fitoplankton dobrze rozwinięty)dynamika przemian bioseston ↔ detrytusZnaczenie dla organizmów:-bioseston (fitoplankton) jako pokarm dla zooplanktonu, a zooplankton jako pokarm ryb - łańcuchy pokarmowe-detrytus jako pokarm dla filtratorów (wrotki, wioślarki, widłonogi) i dla zoobentosu (larwy owadów, małże)wartość odżywcza detrytusu jako resztek z procesów odżywiania się zwierząt - wysoka z powodu obecności bakterii i grzybów.WYKŁAD VEkosystemy jeziorne- ich struktura i funkcjonowanieJezioro- zagłębienie w Ziemi wypełnione wodą o powierzchni powyżej 1 ha.

Jeziora płytkie typu stawowego nie mają wykształconej stratyfikacji termicznej.O ilości wody w jeziorze decyduje:- wielkość opadów- powierzchnia zlewni- głębokość jezioraWoda w jeziorze pochodzi :

- z opadów- ze spływu powierzchniowego- z wód gruntowychIm intensywniejsze mieszanie wody w strefie epilimnionu tym ta strefa jest grubsza.Termoklina- ma wpływ na dynamikę, mieszanie wartsw wodnych.Resyspencja- podrywanie osadów dennych wskutek działalności fal.Strefy w jeziorze:litoral- szuwar niski- nymfeidy- elodeidybentalpelagial- strefa eufotyczna- strefa dysfotyczna

- strefa afotycznaprofundalLitoral- strefa roślinności wodnej w której występują makrofity (rośliny naczyniowe i zielenice np. ramienice)Szuwar niski- występuje poza strefą wody, np. jeżogłówki, turzyce

Szuwar wysoki- rośliny, które wkraczają w strefę wodną np. pałka wodna Musi być odpowiednie natężenie światła aby procesy produkcji pierwotnej były odpowiednio intensywne.

Głębokość litoralu zależy od położenia punktu kompensacyjnego, a położenie punktukompensacyjnego zależy od przejrzystości, ilości biogenów, zlewni.Litoral:- dobrze natleniony, w nim zachodza procesy fotosyntezy- graniczy z epilimnionem- występuje ciągłe falowanie- woda nagrzewa się od powierzchni dna zbiornikaPelagial:- obejmuje trzy strefy: epi, meta i hypolimnion- w toni wodnej żyje plankton i nepton

- w dnie osadów dennych występuje zoobentos- warunki są różne: epilimnion dobrze natleniony, ciepły- nie ma tam nic poza wodą- w metalimnionie szybko postępuje spadek temperatury-hypolimnion- ciemno, zimno i występują deficyty tlenu, jest to strefa tylko dla konsumentów, detrytusożercówIzoedidy- rosną przy dnie, niewielkie, np. jezierzaPeryfiton- glony, grzyby, bakterie i bezkręgowce pokrywające przedmioty wystające ponad powierzchnię dna.

Fitoplankton- rośliny mikroskopijnej wielkosci płynące tam gdzie niesie je woda. Znaczenie:- produkcja materii organicznej- produkcja tlenu- pokarm dla konsumentówMakrofity nie są pożerane ponieważ:- posiadają dużo kanałów powietrznych w tkankach- mają małą zawartość azotu, białka- posiadają różne substancje, alkaloidy, które zniechęcają konsumentówZooplankton- bezkręgowce, które płyną tam gdzie niesie je woda, np. wrotki, oczliki, Daphnie.Znaczenie:- konsument fitoplanktonu- stanowią pokarm dla ryb Bentos- bezkręgowce żyjące w osadach dennych np. roztocza, larwy ochotekNepton- zespół złożony głównie z ryb. Wyróżniamy wśród nich ryby np. płotka, ukleja, ryby rybożerne np. szczupak, sandacze.Makrofity nie wchodzą jako żywe w obieg materii.WYKŁAD VI EUTROFIZACJA JEZIOR I TYPOLOGIE TROFICZNEŻyzność = produktywność Zależy od:- P i N (nutrienty = biogeny , pochodzą z atmosfery i z lądu- źródło zewnętrzne, oraz z organizmów i osadów dennych- źródło wewnętrzne)Czynniki wpływające na zasilanie jezior nutrientami:- topografia- budowa geologiczna- żyzność gleby, podatność na erozję- roślinność lądowa- użytkowanie zlewni- rozmiary zlewni- morfologia misy jeziornejŻyzność jeziora jest odzwierciedleniem charakteru zlewni.Im większa powierzchnia zlewni tym większa ilość nutrientów dopływających zezlewni i mniejsza możliwości rozpuszczania ich w wodzie. Im większa powierzchnia zlewni i mniejsza jeziora tym większa podatność jeziora na degradację.Powierzchnia dna czynnego- zachodzi tam wymiana substancji pomiędzy osadem dennym a wodą i możliwość wbudowywania substancji w rośliny.Im większa objętość mas wodnych tym większa możliwość rozpuszczania nutrientów pochodzących ze zlewni i mniejsza podatność jeziora na degradację.Mniejsze jeziora są bardziej zeutrofizowane.Podział jezior ze względu na trofie:Dysharmoniczne np. dystroficzne (suchary)- z dużą ilością substancji humusowej w wodzie i osadach dennych (wypłukiwaną z borów lub torfowisk wysokich), pH poniżej 6, występują w Skandynawii2. Harmoniczne-w których czynniki środowiskowe pozostają w równowadzeOligotroficzne- o bardzo małej żyzności. O wodzie klarownej, brak makrofitów np. HańczaMezotroficzne- średnio żyzne, uboga roślinność przybrzeżna np. PiasecznoEutroficzne- żyzne, produktywne, bardzo bujne życiePolitroficzne (hyperektroficzne)- przeżyźnione, np. Syczyńskie Do pomiarów przezroczystości wody służy krążek Secchiego. Wynaleziony przez Angela Secchiego 1818-1878, włoski astronom, meteorolog, oceanolog. Krążek w użyciu od 1865 roku.Wskaźnik Carlsona -wskaźnik stanu trofii; na podstawie wartości SD (krążek Secchiego), chlorofilu a lub fosforu ogólnego w okresie letnim

WST_SD = 10 ( 6 - ln SD/ ln 2)W warunkach naturalnych wzrost żyzności jeziora wraz z wiekiem Efekt zmian w morfometrii misy jeziornej w efekcie wypełniania osadami dennymiW ciągu roku przybywa 1 mm osadów dennych i zmniejsza się objętość mas wodnych w zbiorniku. Następuje większa koncentracja biogenów w wodzie, zwiększa się powierzchnia dna czynnego. Jeśli osady denne nie przekroczą linii termokliny jezioro funkcjonuje nainnych zasadach.WYKŁAD VIIRYBY JAKO ELEMENT EKOSYSTEMU WODNEGO. TEMATYKA I METODY BADAŃ, ZNACZENIE I PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE WYNIKÓWZnaczenie ryb: 1.Konsumpcyjne:- łatwo zdobywany pokarm przez naszych przodków- źródło łatwo przyswajalnego i dietetycznego białka- łatwe możliwości przetwórstwa i konserwacji ryb (solenie, mrożenie, suszenie, wędzenie) 2.W odległych czach jako forma płatności 3Ważne ogniwo łańcucha troficznego 4.Hobbystycznie (wędkarstwo i akwarystyka)W Polsce żyje ok. 75 gatunków ryb, w Europie ok. 200 gatunków.Bardzo duże zróżnicowanie w budowie morfologicznej jak i anatomicznej.Odżywianie się i pokarm ryb:- ryby planktonożerne - pokarm planktonowy - młode osobniki (wszystkie gatunki)- ryby roślinożerne - pokarm roślinny (glony i roślinność wodna)- ryby bentosożerne - wszystkożerne - tzw. spokojnego żeru - ryby drapieżne - żywiące się innymi rybami- ryby padlinożerne - żywiące się martwymi szczątkami innych rybW przypadku deficytu ryb drapieżnych w piramidzie troficznej występuje zwiększona ilość fitoplanktonu co prowadzi do zakwitów sinic.Tematyka badań :- skład gatunkowy ryb różnych zbiorników wodnych - monitoring, ewidencja, ewentualne zmiany- gatunki chronione i inwazyjne (niepożądane)- struktura liczebności i biomasy ryb- wpływ środowiska na cechy zewnętrzne ryb i porównanie populacji ryb tego samego gatunku z różnych siedlisk -wiek ryb i tempo wzrostu ryb jako możliwość oceny potencjału pokarmowego środowiska życia ryb

ZOOPLANKTONEkosystem :Biotop.Biocenoza :- producenci- konsumenci- reducenciNekton - zespół organizmów przeciwstawiających się ruchom wody, żyjących w toni wodnej.

Bentos - zespół organizmów związanych z dnem.Makrofity - zespół roślinności naczyniowej najczęściej przytwierdzonej do dna.Neuston - organizmy związane z powierzchnią wody.Pleuston - rośliny związane z powierzchnią wody.Plankton - zespół organizmów nie przeciwstawiających się ruchom wody, żyjących w toni wodnej, mających organella ruchu : Seston - to wszystko co nie rozpuszcza się w wodzie i da się z niej odcedzić :- bioseston, organizmy - plankton- abioseston : frakcja organiczna i nieorganiczna (mineralne)Klasy wielkości planktonu :- pikoplankton 0,2 - 2 μm- nannoplankton 2 - 20 μm (drobne pierwotniaki, najdrobniejsze wrotki)- mikroplankton 20 - 200 μm- mezoplankton 200 - 500 μm (największe skorupiaki, duże wrotki)Nazwy planktonu w zależności od siedliska :- heleoplankton - plankton stawowy- telmatoplankton - plankton wód astatycznych(okresowych)- limnoplankton - plankton jeziorny - potamoplankton - plankton cieków, rzecznyPrzystosowania planktonu do unoszenia się w toni wodnej : Redukcja ciężaru :- redukcja pancerzyków- krople tłuszczu- wakuole wypełnione gazem- tworzą galaretkiRozwinięcie powierzchni :- wiosełka, wyrostki, piórka, szczecinki- cyklomorfoza - cykliczna zmiana budowy morfologicznejPlankton porusza się za pomocą :- wici- rzęsek (pojedyncze, płotki, szczecinki, aparat wrotny)- odnóżyMigracje planktonu :- pionowe (w głąb zbiornika i ku powierzchni)- poziome Ze względu na migracje pionowe występują 3 grupy fitoplanktonu :- dobowe (w dzień migruje w głąb, w nocy ku górze)- odwrotnie (w dzień w górę, w nocy w dół)

- nie migrujące Znaczenie planktonu :- pokarm dla innych zwierząt- bioindykator- wchodzi w skład łańcuchów pokarmowych- służy do oceny biomasy i zasobności zbiornikaWYKŁAD VIII ZNACZENIE MIKROORGANIZMÓW W FUNKCJONOWANIU EKOSYSTEMÓW WODNYCH (BAKTERIE, WICIOWCE, ORZĘSKI)Bakterie 0,2-2 umPierwotniaki 20-200 umLiczebność organizmów bardzo zróżnicowana, najliczniej w jeziorach eutroficznych.Rola:- mineralizacja materii organicznej w wodzie- podstawowy składnik „pętki mikrobiologicznej”, czyli udostępnianie innym żywym organizmom tych pierwiastków, które normalnie nie są dostępne, np. C- jako pierwiastek włączony jest w ciało mikroorganizmów, a one następnie sąpożywieniem dla organizmów większych→ ameby skorupkowe- bardzo dobry wskaźnik zmian pH w torfowiskach, szczególnie w powierzchniowych warstwach- na podstawie składu ich skorupek możemy wnioskować o degradacji torfowisk Fitoplankton - pierwszym ogniwem w łańcuchu w którym energia przepływa przez ekosystem są organizmy mające zdolność fotosyntezy: wykorzystując energię słoneczną do produkcji składników odżywczych- w zbiornikach wodnych taką rolę pełnią: rośliny wyższe i ramienice, peryfiton oraz glony i sinice.Fitoplankton- grupa organizmów którą co raz częściej możemy spotkać w wodzie.Objawy:- zwiększanie mętności wody - zmiana barwy na zieloną lub brunatną - kożuchy na powierzchni wodySeston= bioseston (plankton) i abiosestonPlankton- zbiorowisko organizmów unoszących się mniej lub bardziej biernie w toni wodnej.Wielkość:- pikoplankton do 2 um- nanoplankton 2-20 um- mikroplankton 20-200 umBadanie fitoplanktonu:- próby jakościowe- siatka planktonowa z gazy nylonowej o odpowiedniej wielkości oczek- metody ilościowe- metody alternatywne- oznaczanie koncentracji chlorofilu aPrzystosowania do życia w toni wodnej- głównie jak najwolniej spadać:- aktywny ruch- zwiększanie powierzchni- wakuole gazowe- wydzielanie tłuszczu- tworzenie galaretekGlony- nie taksonomiczna grupa, w skład której zalicza się nie tkankowe rośliny, związane ze środowiskiem wodnym (tobołki, złotki).Sinice (cyjanobakterie):- preferują wody żyzne- tworzą zakwity w wyniku silnego przeżyźnienia potrafią żyć w mętnej wodzie- wysokie pH jezior- asymilują N₂ z atmosfery- nie są chętnie wyjadane przez zooplankton- eliminują szybko inne organizmy wodne- tworzą toksynyFormy:- kokkolne- mitkowate

---