DROBNOUSTROJE

1. Ziarenkowce G-:

• rodzaj - neisseria

• obejmują dwa gatunki chorobotwórcze:

• dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych - meningokok

• dwoinka rzeżączki - gonokok, kształt nerkowaty, posiada otoczkę i rzęski, to bakteria tlenowa, ma skomplikowane wymagania odżywcze, najsilniej rośnie na agarze w temperaturze 37 stopni Celsjusza

2. Ziarenkowce G+ - bakterie należące do tej grupy liczą sobie 25 rodzajów z których tylko nieliczne mają znaczenie w patologiach człowieka, należą do nich:

• tlenowce - mikrokoki - komórki kuliste, układają się w dwoinki, czworaczki lub nieregularne pakiety, występują na skórze, nie są chorobotwórcze

• względne beztlenowce - gronkowce, paciorkowce, enterokoki

• beztlenowce - peptococcus i peptostreptococcus

3. Gronkowce - są kuliste, nie mają rzęsek, tworzą najczęściej niejednorodne skupiska (grona), najczęściej bytują w przedsionku nosa, na powierzchni skóry oraz na błonie śluzowej jamy ustnej, pochwy i gardła. Zasiedlany organizm przez ten drobnoustrój staje się zależny od wielu czynników chorobotwórczych. Chorobotwórczość zależy od czynników związanych z komórką oraz od toksyn i enzymów wydzielanych na zewnątrz.

Choroby spowodowane przez gronkowce:

• liszajec - powierzchowne zakażenie skóry

• zapalenie mieszków włosowych

• czyrak i jęczmień - następstwo zapalenia mieszka włosowego

• ropnie i czyrak mnogi - zapalenie przewlekłe mieszka włosowego

• ropnie narządów wewnętrznych

• zapalenie szpiku

• zapalenie kości

• zapalenie stawów

• zapalenie płuc - tworzą się ropnie

• ostre zapalenie wsierdzia

• posocznica

Choroby wywołane toksynami gronkowcowymi:

• gronkowce zapalenia złuszczającego skórę - oszczep S. aureaus, wytwarzają toksynę zwaną ekstoliatywną, tzw. zespół oparzonej skóry

• gronkowce zatrucia pokarmowego - enterotoksyny, są to toksyny wywierające zespół wstrząsu septycznego

Diagnostyka laboratoryjna gronkowców:

• badania mikroskopowe - preparaty barwione metodą Grama, widoczne ziarenkowce G+

• hodowla - gronkowce rosną szybko na podłożach wzbogaconych w warunki tlenowe, względnie beztlenowe; materiał jest posiewany na agar z krwią; podłoża wybiórcze - z 7-10% NaCl, z polimyksyną lub żółcią - te podłoża pozwalają na wzrost gronkowców hamując jednocześnie wzrost innych drobnoustrojów, agar z solą i mannitolem jest wybiórczy

• pożywka Chapmana - jest różna dla gronkowców, S. aureaus fermentują mannitol natomiast S. epirdemidis nie fermentują tego związku

Rodzaje gronkowców:

• gronkowiec złocisty - odpowiada za wywoływanie większości zakażeń u ludzi

• gronkowiec naskórkowy - często powoduje oportunistyczne zakażenie u pacjentów osłabionych lub z obniżoną odpornością

• gronkowiec saprofityczny - drobnoustrój oportunistyczny, który może wywoływać zakażenia układu moczowego u kobiet

4. Paciorkowce - tworzą linijne łańcuchy o różnych długościach, są to komórki kuliste, nie mają rzęsek, mogą posiadać otoczkę lub glikokaliks, rosną tylko na podłożach wzbogaconych, na agarze z krwią mogą dawać hemolizę alfa i beta oraz gamma, nie posiadają katalizy, bytują u ludzi w górnych drogach oddechowych, przewodzie pokarmowym, na skórze i w pochwie.

Rodzaje paciorkowców:

• paciorkowce alfa - wywołują niecałkowitą hemolizę co powoduje zielone zabarwienie hemoglobiny, tzw. paciorkowce zieleniące - są alfa hemolizujące, występują w monogardzieli, są czynnikami etiologicznymi próchnicy zębów i podostrego zapalenia wsierdzia, nie posiadają otoczki

• paciorkowce beta - całkowita hemoliza, tworzą one przeźroczystą strukturę na agarze

• paciorkowce gamma - nie hemolizują, nie są chorobotwórcze

Chorobotwórcze paciorkowce - są zdolne do wytworzenia otoczki zbudowanej z kwasu hialuronowego i białka powierzchownego zwanego białkiem M, rodzaje paciorkowców:

• paciorkowce ropotwórcze

• paciorkowce jamy ustnej

• paciorkowce beztlenowe

• paciorkowce inne

Typy paciorkowców:

• paciorkowce typu A - najbardziej niebezpieczny dla człowieka zarazki, wywołują zapalenie gardła, anginę, ropne zapalenie skóry, liszajec, różę, gorączką połogową, martwicę, zapalenie powięzi, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zapalenie płuc, płonicę (szkarlatynę); nieropne następstwa tych zarazków to gorączka reumatyczna, zapalenie nerek, rumień guzowaty

• paciorkowce typu B - występują często w jamie nosowo-gardłowej, przewodzie pokarmowym i jamie ustnej oraz pochwie zdrowych ludzi

• paciorkowce typu D - stanowią składnik prawidłowej flory przewodu pokarmowego i jamy ustnej, nie są one chorobotwórcze, mogą jednak powodować zakażenia dróg moczowych

Paciorkowce zapalenia płuc:

• występują w formie jajowatych i lancetowatych ziarenek tworzących pary

• czynniki zjadliwości:

• otoczka polisacharydowa o właściwościach fagocytarnych

• komórki posiadają otoczkę proteazy IgA, która inaktywuje wydzielnicze przeciwciała IgA

Diagnostyka laboratoryjna paciorkowców:

• wstępna identyfikacja - szczególnie opis hemolizy

• analiza cech biochemicznych - sprawdzenie wrażliwości na różne związki - do diagnostyki paciorkowego zapalenia gardła stosuje się szybką diagnostykę immunoenzymatyczną

5. Pałeczki G+:

a) maczugowiec błonicy - G+ polimorficzna pałeczka posiadająca maczugowate zgrubienia na biegunach; jej cechą charakterystyczną jest układ komórek maczugowców; w preparacie mikroskopowym przypomina litery V, Y, L; ten drobnoustrój jest względnym beztlenowcem namnażającym się dobrze w warunkach tlenowych lub w atmosferze zawierającej CO₂ na podłożu wzbogaconym surowicą; czynnikiem chorobotwórczości jest egzotoksyna błonicza;

maczugowiec błonicy wywołuje zakażenie wyłącznie u ludzi; jego rezerwuarem są chorzy, ozdrowieńcy i nosiciele; postacie kliniczne drobnoustroju to błonica gardła oraz błonica skóry; z miejsca kolonizacji uwalniana jest do krwi toksyna, która niszczy m. in. serce i wątrobę; leczenie - surowica antytoksyczna podawana w jednoczesnym czasie wraz z antybiotykami; zapobieganie - szczepienie (anatoksyna błonicza - 2 miesiąc życia)

b) pałeczka listeriozy - zakażenie przez nią wywoływane to listerioza, u noworodków wywołuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, u dorosłych występują jedynie objawy podobne do grypy

c) pałeczka ropy błękitnej - czynniki determinujące chorobotwórczość to otoczka i toksyny, najczęściej wywołuje zakażenia oportunistyczne i szpitalne, te zakażenia dotyczą osób szczególnie predysponujących np. rozległe oparzonych, z urazami skóry i spojówek, po zabiegach w obrębie dróg moczowych

d) pałeczka Brucella - wywołuje chorobę odzwierzęcą - brucelozę, do zakażenia dochodzi drogą pokarmową - mleko i jego przetwory, objawy kliniczne to zespół grypo pochodny, gorączka, bóle głowy, leczenie tetracyklinami

6. Pałeczki G-:

a) pałeczka grypy

b) pałeczka krztuśca - chorobotwórczość związana jest z toksyną krztuścową, innymi toksynami, a także z otoczką i lipopolisacharydem; choroba występuje głównie u ludzi; objawy to ciężki kaszel, nieżyt górnych dróg oddechowych; leczenie antybiotykami; profilaktyka - szczepienie di-per-te (di-błonica, per-krztusiec, te-tężec)

c) pałeczki jelitowe:

• pałeczka okrężnicy - występuje w przewodzie pokarmowym u ludzi i zwierząt oraz w wodzie i glebie, jest przyczyną ponad 90% zakażeń układu moczowego

• pałeczka odmieńca - występuje tam gdzie są procesy gnilne, spotykana jest w przewodzie pokarmowym człowieka i zwierząt

d) salmonellozy - wywołują dur brzuszny i dur brzuszny rzekomy

e) shigellozy:

• pałeczka czerwonki - czynnikiem zjadliwości są toksyny, wrota zakażenia to przewód pokarmowy, do zakażenia dochodzi poprzez spożycie brudnych owoców lub warzyw, ważną rolę w przenoszeniu zarazków odgrywają muchy

• pałeczka zapalenia płuc

• helicobacter pylori - pałeczka G- kształtu spiralnego

7. Laseczki:

a) laseczka jadu kiełbasianego - wytwarza przetrwalniki; ma kształt rakiety tenisowej; wywołuje zatrucie pokarmowe zwane botulizmem; do zatrucia dochodzi na skutek spożycia pokarmu zawierającego właśnie dużą ilość tego jadu; toksyny jadu absorbowane są w jelitach, a następnie transportowane do limfy i krwi; działają również na zakończenia nerwowe szczególnie na nerwy twarzowe; objawy to podwójne widzenie, zaburzenie połykania; diagnostyka - badanie treści żołądkowej i kału (poszukuje się toksyny); botulina jest wrażliwa na ciepło, przy jego 20 minutowym działaniu przestaje zatruwać; leczenie - antytoksyna

b) laseczka Clostridium Difficile - wytwarza przetrwalniki; występuje w glebie i wodzie a także w przewodzie pokarmowym; wywołuje rzekomo błoniaste zapalenie jelit po leczeniu antybiotykami; leczenie metronidazolem

c) laseczka zgorzeli gazowej - posiada otoczkę; występuje w przewodzie pokarmowym u ludzi i zwierząt oraz w glebie ale również u 5% kobiet w drogach rodnych; czynnikiem chorobotwórczym jest 13 toksyn produkowanych przez ten drobnoustrój; laseczka wywołuje zgorzel gazową i zatrucie pokarmowe; diagnostyka - posiew; leczenie - opracowanie chirurgiczne rany, penicylina, metronidazol

d) laseczka tężca - posiada okrągłe biegunowo położone przetrwalniki; miejsce bytowania - gleba, woda, przewód pokarmowy; wnikanie - przez uszkodzoną skórę, miażdżone lub szarpane rany; ta laseczka wywołuje tężec; chory charakteryzuje się wzmożonymi napięciami i prężeniami mięśni szkieletowych; okres wylęgania - kilka, kilkanaście tygodni; toksyny tężca szerzą się drogą chłonki i krwi, następnie dostają się do układu nerwowego; pierwszy objaw tężca to szczękościsk, potem wzmożone napięcie mięśni; 30% zakażeń to przypadki śmiertelne; diagnostyka - rozpoznanie na objawach klinicznych, izolacja laseczek; leczenie - surowica przeciwtężcowa; profilaktyka - szczepienie ochronne za pomocą antytoksyny

e) laseczka wąglika - bakteria tlenowa o charakterystycznym kształcie długiej, prostokątnej laseczki układającej się w łańcuszki; nieruchoma w zakażonym organiźmie wytwarza otoczkę; zjadliwość jest związana z otoczką i toksynami; laseczka wąglika wywołuje wąglik; jest to choroba odzwierzęca; do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z chorym człowiekiem lub zwierzęciem; ta choroba ma zwykle charakter zawodowy (weterynarz, garbarz); może przybrać postać skórną (czarna krosta), postać jelitową oraz postać płucną; leczenie - penicyliny; zapobieganie - wykonuje się szczepienia z zabitych bakterii u ludzi narażonych zawodowo

8. Egzotoksyny:

• mają działanie pirogenne

• wywołują wysypkę

• niszczą tkanki

• uszkadzają serce i wątrobę

• hemolizyny - działają toksycznie na leukocyty

• czynnikami rozprzestrzeniającymi się są enzymy, które pomagają paciorkowcom wtargnąć do tkanek przez rozpoczynanie skrzepów

---