Część ogólna
PPM w swej kolizyjnej części obejmuje przeto ogół norm rozgraniczających - w stosunkach z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy - sfery działania systemów prawnych różnych państw przez określenie, które z nich należy stosować. Dla tego pojęcia przyjęto nazwę ppm w znaczeniu wąskim.(1)
PPM w znaczeniu szerokim obejmuje ppm w znaczeniu wąskim oraz normy merytoryczne ppm. Ujednolicenie norm prawa materialnego zmierza do ostatecznego wyeliminowania konfliktów pomiędzy systemami prawnymi różnymi państw.(2)
Sporna jest w nauce rola elementu obcego. Stosunek z elementem obcym to taki stosunek, który nie jest w całości zamknięty w obrębie jednego państwa. Niektórzy uważają, że zasięgiem norm kolizyjnych ppm należy objąć jedynie stosunki z elementem obcym. Inni uważają, że wszelkie stosunki, więc także te, które powiązane są wyłącznie z własnym obszarem prawnym.(3)
Zasada personalizmu wiązała właściwość prawa z czynnikami dotyczącym osoby. Usunięcie możliwych w tym względzie wątpliwości następowało w drodze oświadczenia stwierdzającego, jakiemu prawa dana osoba podlega.(4)
Zasada terytorializmu wychodziła z założenia, że prawo ma bezwzględną moc wiążącą w obrębie obszaru, na którym obowiązuje. Sądy orzekają zgodnie z prawem obowiązującym w jego siedzibie.(5)
Szkołą statutową określa się dorobek doktryny ppm do poł. XIX w. Rozwinęła się na obszarze Włoch i Francji. Dokonała rozróżnienia między normami dot. postępowania sądowego i normami prawa materialnego. Przyjęła też zasadę właściwości legis fori, locus regit formam actus. Postglosatorzy znali podział na statuty osobowe. Statut rzeczowy obejmował normy, które wg prawodawcy miały określać prawny reżim rzeczy. Statut osobowy odnosił się do osób, towarzyszył osobie. Statut mieszany odnosił się w części do osób, a częściowo do rzeczy.(6)
Teoria siedziby stosunku prawnego - siedzibę stanowi obszar prawny, z którym dany stosunek jest najściślej związany, któremu podlega. Jest to czynnik rozstrzygający o właściwości prawa. Prawo obowiązujące w siedzibie należy stosować bez względu czy będzie to prawo własne czy obce (7)
Zasługą Savigny'ego jest zaproponowanie nowej metody poszukiwania rozwiązań kolizyjnych, wysunięcie na czoło indukcji, zwrócenie uwagi na potrzebę badania istoty stosunków prawnych jako przygotowania do rozstrzygnięcia kolizyjnego. Do tej pory stosowana jest zasada równorzędności systemów prawnych w procesie określania prawa dla danej sprawy właściwego.(8)
Zasada narodowości ma podstawowe znaczenie wg Manciniego. Dotyczy w szczególności stosunków osobistych, rodzinnych i spadkowych. W tym zakresie występują normy których strony swą wolą wyłączyć nie mogą. (9)
W XIX i XX w. rozgłos zyskała teoria praw nabytych. Reprezentowano ją głównie w USA i Wielkiej Brytanii. Wychodziła z założenia, że sędzia stosuje zasadniczo własne prawo merytoryczne, jeśli jednak prawo podmiotowe powstało na skutek zdarzenia, które miało miejsce w obcym państwie, należy to uszanować. Ten, kto powołuje się na prawo nabyte pod rządem obcego prawa, musi to udowodnić. (10)
Szkoła amerykańska: B. Currie był twórcą teorii governmental interest. Opowiedział się przeciw tworzeniu ogólnych norm kolizyjnych, gdyż przekreślałoby to indywidualną analizę każdego przypadku. Cavers twierdził, że nie należy poszukiwać rozstrzygnięć kolizyjnoprawnych w oderwaniu od treści norm merytorycznych systemów prawnych pozostających w danym przypadku w konflikcie. Określenie prawa właściwego powinno stanowić wynik poszukiwania słusznego rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Leflar zestawił zasady analizy kolizyjnoprawnej i przedstawił ich katalog: przewidywalność rozstrzygnięcia sądu, zapewnienie międzynarodowej równowagi, ułatwienie zadań sądu. Ehrenzweig był zwolennikiem szerokiego stosowania legis fori. Obcy przepis może być stosowany tylko wtedy, gdy zachodzą łącznie następujące przesłanki: strony powołują się na obcy przepis, celowościowa wykładnia własnego przepisu wykaże brak zainteresowania danym stanem faktycznym, lex fori nie odmawia ochrony z powodu braku jurysdykcji, własna policy wyraźnie dopuszcza do głosu obcy interes.(11)
Źródła PPM: ust. Z 2011 r. stanowi źródło krajowego ppm. Jej postanowienia są zharmonizowane z przepisami europejskiego ppm. Także inne ustawy zawierają przepisy ppm, np. prawo wekslowe, czekowe, prawo o aktach stanu cywilnego, o niektórych zabezpieczeniach finansowych. Źródłem są także ratyfikowane umowy międzynarodowe, konwencje multilateralne zawierające normy kolizyjne, konwencje bilateralne. Po wstąpieniu do UE przyjęto u nas dorobek wspólnotowy, m.in. Rzym I, Rzym II, Bruksela I, rozporządzenie w sprawie jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich. W Polsce już znikome znaczenie ma prawo zwyczajowe (12/13)
Normy kolizyjne ppm wskazują jakie prawo merytoryczne jest w danym wypadku właściwe. Hipoteza normy kolizyjnej zawiera opis ujętej abstrakcyjnie sytuacji życiowej lub grupy takich sytuacji, do której lub do których dana norma się odnosi. W hipotezie mieści się opis pewnych okoliczności uzupełniających zakres - mających stanowić bazę faktyczną łącznika. W dyspozycji normy kolizyjnej mieści się nakaz zastosowania prawa jakiegoś obszaru państwowego oraz kryterium wskazujące w sposób abstrakcyjny o prawo jakiego państwa chodzi w danej normie noszące nazwę łącznika. Łącznik zawiera określnik nominalny składający się z podstawy i dopełniacza. W normie występuje subokreślnik temporalny. Określa on z jakiej chwili powiązanie między daną sytuacją życiową a odpowiednim obszarem prawnym rozstrzyga o właściwości prawa. W celu wyrażenia nakazu zastosowania prawa jakiegoś obszaru państwowego.(14)
Normy zupełne wskazują dla określonych sytuacji prawo właściwe bez względu na to czy jest nim prawo własne czy obce. Normy jednostronne określają jedynie zakres zastosowania prawa własnego do stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym. Normy niezupełne dwustronne określają sferę działania prawa własnego oraz tylko częściowo prawa obcego.(15/16)
Normy kolizyjne pierwszego stopnia rozgraniczają sfery działania praw merytorycznych różnych państw w przestrzeni. Normy drugiego stopnia rozgraniczają sfery działania norm kolizyjnych pierwszego stopnia różnych państw.(17)
Zakres normy kolizyjnej zawiera oznaczenie rodzaju sytuacji, jakich dana norma dotyczy, np. os. pr, sprawy spadkowe, możność zawarcia małżeństwa, zd. pr. i zd. do czyn. pr. of. fiz.(18)
Łącznik to termin używany na oznaczenie elementu ze względu na który do danego stosunku stosuje się normy określonego systemu prawnego.(19)
Łączniki nawiązujące do różnych postaci więzi pomiędzy os. fiz. lub pr. a określonym obszarem prawnym noszą nazwę łączników personalnych (20)
Wybór prawa określany jest mianem łącznika subiektywnego. Wszystkie inne łączniki to łączniki obiektywne.(21/22)
Statut oznacza prawo właściwe dla jakiegoś zakresu na podstawie miarodajnych dla tego zakresu norm kolizyjnych.(26)
Prawo personalne - terminu tego używa się na oznaczenie prawa wskazanego łącznikiem personalnym dla dowolnego zakresu.(27)
Obywatelstwo oznacza więź prawną pomiędzy os. fiz. a państwem. Prawo wskazane łącznikiem obywatelstwa nosi nazwę prawa ojczystego. O tym czy ktoś jest obywatelem określonego państwa, rozstrzyga prawo tego państwa. Ta sama osoba bywa uznawana za obywatela dwu lub więcej państw. W razie podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa, gdy jednym z tych obywatelstw jest obywatelstwo polskie, należy stosować jako prawo ojczyste prawo polskie. Bezpaństwowcem jest ten kto przez urodzenie nie nabył żadnego obywatelstwa bądź utracił dotychczasowe obywatelstwo i nie nabył nowego.(28)
Ust. z 2011 r. - zamieszkanie jako łącznik jest pojęciem samoistnym polskiego ppm należy więc samodzielnie, nie krępując się postanowieniami prawa merytorycznego własnego lub obcego, dokonać odpowiedniego jego oznaczenia na użytek norm kolizyjnych w których ono występuje. Rozwiązanie to stosuje się wyłącznie przy wykładni polskich norm kolizyjnych. W wypadku wielorakiego miejsca zamieszkania, jeżeli jednym z miejsc zamieszkania jest miejsce zamieszkania w Polsce, brać pod uwagę należy następujące rozwiązania: zastosowanie jako prawa miejsca zamieszkania prawa polskiego; uznanie, iz osoba, ma miejsce zamieszkania w tym państwie, w którym skupia się główna aktywność życiowa. (29)
Pobyt zwykły, nazywany stałym, oznacza miejsce, w którym ześrodkowana jest aktywność życiowa os. fiz. Nie jest miejscem zwykłego pobytu miejsce w któym dana osoab a przebywa przypadkowo lub przelotnie.(30)
Przez pobyt prosty rozumie się każde, nawet przemijające, chwilowe przebywanie w określonym miejscu. Sam przejazd przez jakiegoś państwo nie jest nawet pobytem prostym.(31)
I miejsce zamieszkania, i miejsce zwykłego pobytu są pojęciami sobie bliskimi, nie są jednak tożsame. Muszą być rozumiane w sposób autonomiczny. Oba są łącznikami personalnymi. Przy ustaleniu miejsca zamieszkania, jak i miejsca zwykłego pobytu na użytek przepisów kolizyjnych uwzględnić trzeba 2 elementy: miejsce faktycznego osiedlenia się (centrum aktywności życiowej) oraz zamiar zamieszkiwania lub pobytu. Różnica polega na stopniu nasilenia obu elementów. Zwykły pobyt jest słabszym powiązaniem z danym państwem.(32)
Subokreślnik temporalny określa z jakiej chwili powiązanie między daną sytuacją życiową a odpowiednim obszarem prawnym rozstrzyga o właściwości prawa.(33)
W ust. z 2011 r. przepisy są sformułowane w sposób ogólny. Nie są wolne od luk. Nie uregulowano w nich np. zaręczyn, prawa właściwego dla związków partnerskich, legitymacji(znana niektórym prawo instytucja prawa rodzinnego).Wypełnienia luk należy dokonywać zgodnie z prawidłami doktryny, praktyce prawa cywilnego. Pamiętać trzeba, że normy ppm służą rozgraniczeniu sfer działania różnych systemów prawnych w przestrzeni. Dzięki zabiegom kwalifikacyjnym podjętym wobec pojęć określających zakres danej normy zapobiec można pojawieniu się luki. Po dokonaniu kwalifikacji mamy do czynienia z luką pozorną. Istnieją też luki rzeczywiste(zaręczyny) - w razie braku wskazania prawa właściwego w ust. z 2011 r. przepisach szczególnych, obowiązujących w RP umowach międzynarodowych i prawie UE do stosunku objętego zakresem ustawy należy stosować prawo państwa z którym stosunek jest najściślej związany. Reguły uzupełniające są optymalnym rozwiązaniem kwestii luk w ppm. Wynika z nich ogólna wskazówka dotycząca poszukiwania prawa najściślej związanego z ocenianą sytuacją.(34)
Przez kwalifikację należy rozumieć wykładnię wyrażeń określających zakres normy kolizyjnej, podejmowaną w celu ustalenia przesłanek jej stosowania. Kwalifikacja ma umożliwić stwierdzenie czy dany stan faktyczny może być przyporządkowany do zakresu określonej normy kolizyjnej. Dzięki kwalifikacji powinno dojść do wyodrębnienia z prawa właściwego norm na podstawie których ma być dokonana ocena prawna rozpatrywanego stanu faktycznego.(35)
Kwalifikacja wg merytorycznej legis fori - w myśl jej założeń przy ustalaniu treści pojęć występujących w normach kolizyjnych własnego ppm sąd powinien kierować się wskazówkami zaczerpniętymi z własnego prawa merytorycznego; tak je pojmować jak są one rozumiane we własnym prawie merytorycznym.(36)
Zwolennicy kwalifikacji wg legis causae opowiadają się za poddaniem kwalifikacji prawu wskazanemu przy użyciu łącznika występującego w normie kolizyjnej o którą w danym wypadku chodzi. Podlegające kwalifikacji wyrażenia należy pojmować w taki sposób, w jaki rozumiane są one w prawie merytorycznym rządzącym danym stosunkiem.(37)
Teoria autonomiczna - zadaniem kwalifikacji jest ustalenie idei podstawowej danej instytucji prawnej przez porównywanie pokrewnych instytucji występujących w różnych systemach prawnych. Dążyć należy do uniezależnienia norm kolizyjnych ppm od prawa merytorycznego.(38)
Kwalifikacja funkcjonalna nawiązuje do teorii autonomicznej. Uznaje odrębny charakter norm kolizyjnych. Normy kolizyjne ppm danego państwa wchodzą w skład jego systemu prawa. Mimo to wykładnia wyrażeń występujących w normach ppm powinna być dokonywana samodzielnie na użytek tych nor, niezależnie od tego, jak są one rozumiane we własnym prawie merytorycznym. (39)
Kwestia wstępna w ppm oznacza odrębny względem sprawy głównej, samoistny stosunek, którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej. Kwestia wstępna ujawnia się dopiero po ustaleniu prawa właściwego dla sprawy głównej. Gdy kwestia wstępna wyłoni się w trakcie stosowania do oceny sprawy głównej obcego systemu prawnego to wtedy obce prawo merytoryczne właściwe dla sprawy głównej nie może być stosowane do oceny kwestii wstępnej.(40)
Kwestia cząstkowa pojawić się może przy rozpatrywaniu sprawy głównej, jednak nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej. Wskazanie prawa właściwego dla kwestii cząstkowej następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej. Chodzi tu o normy kolizyjne obowiązujące w siedzibie sądu orzekającego.(41)
Termin kwestia pierwotna używany jest na oznaczenie składnika stanu faktycznego opisanego w hipotezie normy kolizyjnej, mającego charakter materialnoprawnej przesłanki zastosowania normy kolizyjnej i wymagającego w związku z tym oceny wg prawa merytorycznego. (42)
Odesłanie prowadzi do wyłączenia właściwości prawa wskazanego przez własną normę kolizyjną na rzecz właściwości prawa, do którego odsyła norma kolizyjna wchodząca w skład systemu prawa wskazanego. Do odesłania dochodzi gdy norma kolizyjna ppm obowiązująca w państwie, w którym dokonywana jest ocena danego stosunku przewiduje w danym przypadku właściwość obcego prawa, a prawo to każe stosunek ten oceniać wg innego prawa, gdyż uznaje za rozstrzygające inne powiązanie ocenianego stosunku z określonym obszarem prawnym, niż powiązanie, którym kieruje się norma kolizyjna prawa wskazującego.(43)
Odesłanie dalsze jest wg ust. z 2011 r. niedopuszczalne. Odesłanie zwrotne nie występuje gdy wskazanie prawa właściwego: nastąpiło w drodze wyboru prawa; dot. formy czynności prawnej; dot. zobowiązań umownych, pozaumownych lub z jednostronnych czynności prawnych, dla których prawo właściwe określa niniejsza ustawa.(44)
Mamy odesłanie dalsze i zwrotne. One natomiast mogą być pełne, częściowe lub złożone, zwrotne pośrednie, podwójne i przyjęte.(45)
Z odesłaniem zwrotnym mamy do czynienia wówczas, gdy normy kolizyjne prawa wskazanego (państwa B) przewidują w rozpatrywanym zakresie właściwość prawa wskazującego (państwo A) prawo wskazane odsyła więc z powrotem do prawa wskazującego.(46)
Odesłanie dalsze zachodzi gdy wskazane obce prawo odsyła do jakiegoś innego systemu prawnego. Odesłanie dalsze jest odesłaniem przyjętym jeśli ppm państwa do którego nastąpiło odesłanie, przewiduje w rozpatrywanym przypadku właściwość własnego prawa. (47)
Odesłanie częściowe występuje w wypadku, gdy prawo wskazane odsyła do prawa wskazującego lub do prawa trzeciego tylko w części zakresu normy kolizyjnej na podstawie której nastąpiło wskazanie.(48)
Z odesłaniem pełnym mamy do czynienia wówczas gdy odesłanie następuje w takim samym zakresie, w jakim nastąpiło wskazanie.(49)
Odesłanie złożone zachodzi wtedy, gdy prawo wskazane samo nie uznaje się za właściwe, nie odsyła jednak do jednego systemu prawnego, lecz do dwu systemów prawnych.(50)
Odesłanie zwrotne pośrednie - nie dojdzie do odesłania do prawa polskiego, jeśli nasza ustawa przewiduje w danym przypadku właściwość prawa państwa B, normy kolizyjne państwa B odsyłają do prawa państwa C, z kolei normy państwa C wskazują na prawo polskie jako właściwe dla rozpatrywanej sprawy.(51)
Odesłanie podwójne - w myśl tej koncepcji sąd państwa A powinien w kwestii właściwości prawa postąpić tak, jakby postąpiłby w danym przypadku sąd państwa B w związku z czym rozstrzygający sprawę sąd państwa A zbadać nie tylko normy kolizyjne zwykłe państwa B, ale także normy kolizyjne drugiego stopnia dot. odesłania.(52)
Jeżeli prawem wskazanym jest prawo państwa niebędącego stroną konwencji, w sytuacji gdy normy kolizyjne tego państwa wskazują jako właściwe prawo innego państwa również niebędącego strona konwencji należy zastosować prawo tego państwa, jeżeli ono samo poprzez własne normy kolizyjne uznaje się za właściwe. Jest to przykład odesłania dalszego przyjętego.(53)
Jako niejednolite prawo traktowane jest prawo państwa, w którym bądź na jego różnych obszarach, bądź w różnych zakresach osobowych obowiązują odrębne zespoły norm merytorycznych. Zgodnie z art 9 ust. Z 2011 r. „jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa wskazuje, który z tych systemów należy stosować. W razie braku takiego wskazania, stosuje się ten z tych systemów, który związany jest najściślej z danym stosunkiem prawnym”(54)
Zmiana statutu to zjawisko, którego istotę stanowi to, że stosowanie tych norm prowadzi często z różnych powodów do zetknięcia się kolejno dochodzących do głosu w charakterze prawa właściwego norm merytorycznych wchodzących w skład systemów prawnych różnych państw. Do zmiany statutu może dojść w wyniku: zmiany miarodajnych dla określonego zakresu norm kolizyjnych ppm obowiązujących na danym obszarze prowadzącej do tego, że inne prawo merytoryczne wskazywały normy dawne, a inne wskazują nowe normy kolizyjne; zmiany powiązania danego stosunku rozstrzygającego o właściwości prawa wg miarodajnych norm kolizyjnych ppm obowiązujących na danym obszarze, tak iż zamiast dotychczas właściwego staje się od jakiejś chwili właściwy system prawny obowiązujący na innym obszarze.(55)
Konflikty ruchome - są to zmiany statutu na skutek zmiany powiązania danego stosunku lub jego elementu rozstrzygającego o właściwości prawa, w wyniku aktywności stron.(56)
W zależności od tego jak ujęty jest subokreślnik temporalny normy kolizyjnej wyróżniamy statut niezmienny - norma precyzuje chwilę miarodajną w celu określenia prawa właściwego - lub statut zmienny - mamy z nim do czynienia w chwili każdoczesnego jego stosowania. Z reguły będziemy się kierować zasadą właściwości każdoczesnego statutu dla zdarzeń, jakie miały miejsce w okresie powiązania z tym statutem.(57/58)
Obejście prawa w ppm polega na uchyleniu się stron od skutków zastosowania prawa w normalnym toku rzeczy właściwego przez odpowiednie związanie danego stosunku z innym prawem w taki sposób by mogło ono uchylić się w świetle norm kolizyjnych obowiązujących w siedzibie sądu za właściwe dla oceny tego stosunku.(59)
Klauzula porządku publicznego jest swoistą klapą bezpieczeństwa, gdy prawo obce uznane za właściwe zawiera szokujące rozwiązania z punktu widzenia podstawowych zasad porządku prawnego tego państwa i przyjmowanego tam systemu wartości w sferze politycznej, społecznej i gospodarczej. Zgodnie z ust. z 2011 r. prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP(60)
Powołanie się na klauzulę porządku publicznego może zasadniczo nastąpić tylko ze względu na własny porządek prawny. Nie jest wykluczone działanie klauzuli w stosunkach objętych kolizyjnoprawną regulacją umów międzynarodowych. Przy rozpatrywaniu podstaw ingerencji klauzuli należy brać pod uwagę aktualny porządek prawny i tylko podstawowe jego zasady.(61)
Działanie dozwalające klauzuli zachodzi wtedy gdy strona dzięki zastosowaniu klauzuli osiąga więcej, niż osiągałaby, gdyby zastosowano prawo obce. Działanie zakazujące polega na tym, że na skutek działania klauzuli wprowadza się ograniczenia nieznane obcemu prawu właściwemu, co pogarsza położenie strony.(62)
O działaniu pozytywnym mówimy wtedy, gdy w miejsce wyłączonej normy obcej stosuje się normę własnego prawa. O działaniu negatywnym klauzuli mówimy gdy skutki klauzuli ograniczają się do wyłączenia obcej normy bez wprowadzenia w to miejsce normy własnego prawa. (63)
W myśl przyjmowanej u nas zasady równorzędnego traktowania praw obowiązujących na różnych terytoriach prawo obce powinno być traktowane na równi z prawem własnym. (64)
Obce prawo należy stosować w granicach jego właściwości, wyznaczonej przez normy kolizyjne ppm obowiązującego w Polsce. Od stosowania obcego prawa trzeba odróżnić przypadki gdy normy prawne wchodzące w skład obcego systemu prawnego są jedynie uwzględniane jako element podlegającego ocenie stanu faktycznego. Obowiązywanie i treść norm obcego prawa właściwego należy ustalać zgodnie z zasadami przyjętymi w państwie, o którego prawo chodzi.(65)
Sąd stosując prawo obce, powinien brać pod uwagę normy prawa publicznego wchodzącego w skład właściwego systemu prawnego i to nie tylko wtedy gdy przewiduje to wyraźnie jego porządek prawny lub gdy taki obowiązek wynika z umów międzynarodowych.(66)
Wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, z których treści lub celów w sposób niewątpliwy wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny bez względu na to, jakiemu prawu on podlega. - przepisy wymuszające swoje zastosowanie. Przy stosowaniu prawa właściwego można uwzględnić przepisy bezwzględnie wiążące innego państwa, z którymi oceniany stosunek prawny jest ściśle związany, jeżeli przepisy te, według prawa tego państwa, stosuje się bez względu na to, jakiemu prawu ten stosunek podlega.(67/68)
Zabiegi podejmowane na płaszczyźnie merytorycznoprawnej w celu usunięcia trudności mogą przede wszystkim polegać na próbach dostosowania stykających się ze sobą, różnych systemów prawnych. Ich celem jest usuwanie sprzeczności lub co najmniej braku harmonii między normami należącymi do różnych systemów prawnych utrudniających lub uniemożliwiających ich stosowanie.(69)
Gdy osoba dokonująca czynności prawnej dostosuje ją do wymagań określonych w prawie, które nie jest prawem właściwym, lub doprowadzi do innego jej powiązania z niewłaściwym prawem. Chodzi tutaj o dostosowanie czynności prawnej do wymagań prawa państwa, które - w myśl miarodajnej do jej oceny normy kolizyjnej, obowiązującej w siedzibie sądu orzekającego - nie jest w tym zakresie właściwe, norma ta przewiduje bowiem właściwość prawa innego państwa. Czynnościami prawnymi dostosowanymi do wymagań niewłaściwego prawa mogą być czynności należące do różnych działów prawa cywilnego.(71)