Wykład 4

Surowce Mineralne

Górnictwo surowców energetycznych

Ropa naftowa

• Płynna mieszanina węglowodorów,

• Duża kaloryczność (10 000 - 11 500kcal/kg),

• Niskie koszty wydobycia i transportu,

• Stosunkowo tania destylacja.

Początkowo małe znaczenie ekonomiczne, przewagę nad paliwami stałymi osiąga w połowie lat 60'

Początek XX wieku wydobycie na świecie szacowano na 20 min t, główny rejon wydobycia to:

Rosja (Baku, 10 mln t),

USA (8 mln t),

Pozostałe państwa świata - 4 europejskie i 3 azjatyckie.

W latach 50' XX wieku wydobywano ropę naftową głownię w Ameryce Północnej i Południowej (70% światowego wydobyci 50% USA, 15% Wenezuela)

• W latach 1951-1970 wydobycie koncentrowało się na Bliskim Wschodzie (30%) i w krajach d. ZSRR.(15,5%), rosło jednocześnie wydobycie w krajach Afryki (10%)(Algieria, Nigeria i Libia).

Lat 70' to okres kryzysu naftowego -zmniejszenie wydobycia na Bliskim Wschodzie i Afryce, krajach należących do OPEC.

Poszukiwanie nowych miejsc wydobycia i rozpoczęcie eksploatacji złóż na Alasce i Morzu Północnym

Światowe wydobycie

Dzisiejsze złoża szacuje się na 140,7 mld t, a roczne wydobycie przekracza 3,4 mld t.

Miejsca wydobycia:

Bliski Wschód (65% zasobów światowych) Arabia Saudyjska 25%, Irak, Iran, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie 9-10%

Ameryka Północna i Południowa (12%)

Głównie rejon Morza Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej, Wenezuela (basen J. Maracaibo), Meksyk (prowincja Chiapas); Alaska i przylądek Barrow

D. ZSRR (6%) - Rosja i kraje WNP Nizina Zachodniosyberyjska, Zagłębie Wołżańsko-Uralskie, północny Kaukaz, rejon Morza Kaspijskiego, Kotlina Fergańska, Sachalin;

• Afryka (5%) północna Afryka (Libia, Algieria, Tunezja, Egipt) i Zatoka Gwinejska ( Nigeria, Gabon, Kamerun Angola)

• Europa (1,8%) morze Północne

• Wschodnia i południowo-wschodnia Azja Mandżuria, szelf Morza Żółtego, Borneo, Sumatra, Jawa.

Główni eksporterzy ropy naftowi

1. Afryka- Nigeria, Nigeria, Libia i Egipt,

2. Arabia Saudyjska 17%,

3. Norwegia 7,5%,

4. Rosja, 7,5%,

5. Wenezuela 6,0%

6. Tran 6,0%,

7. Irak 5.6%.

Zasoby ropy naftowe w Polsce

• Miejsca występowania: rejon Kamienia Pomorskiego, województwo lubuskie, wybrzeże Bałtyku (przylądek Rozewie),

• Wydobycie na poziomie 767 tys. t, pokrywa to nasze zapotrzebowanie w zaledwie 2%

• Import na poziomie 17,6 min t ropy i 2,3 min t produktów naftowych

Węgiel Kamienny

Kaloryczność od 5000 kcal/kg do 7500 kcal/kg

Światowe złoża są szacowane na 1 091 mld t.

Największe złoża są w Europie, Azji Południowej i Wschodniej,

Występowanie

USA; zagłębie Appalachów: Zagłębie Północnych Appalachów (75 min t rocznie) i Zagłębie Centralnych Appalachów (1901 min t), Zagłębie Wschodnio-Środkowe (200 min t), góry Skaliste (340 min t):

Rosja: Zagłębie Kuźnieckie, Zagłębie Peczorskie, Zagłębie Donieckie.

• Ukraina: Zagłębie Donieckie

• Kazachstan: Zagłębie Karagandy i Ekibaskusin

• Chiny: Mandzuria, Fushan, Fuxin, Benix.

• Indie: Bihar i Bengalia Zachodnia, Zagłębie Damodar

• RPA: Transwal i Natal

• Australia: Nowa Południowa Walia Queensland

Koncentracja wydobycia - 5 największych producentów dostarcza 75% światowego wydobycia (Chiny, USA, Australia, Indie i RPA);

Zmiany w ostatnich latach dotyczą:

1. Zmniejszenia eksploatacji w Europie Zachodniej,

2. Wzrostu wydobycia w Chinach i Indiach

3. Wzrostu wydobycia w USA,

4. Rośnie wydobycie w Australii i RPA.

Eksport węgla kamiennego:

Największym eksporterem jest Australia 193 min t., USA na poziomie 44 min t.

Wielkość światowego eksportu 550 min t,

Polska węgiel kamienny

Zasoby szacowane na 46 mld t., 5% światowych zasobów,

Występowanie:

• Górnośląskie Zagłębie Węglowe

• Lubelskie Zagłębie Węglowe

• Dolnośląskie Zagłębie Węglowe

Maleje rokrocznie wydobycie: w latach 80' wydobywano 180 min t, dziś około 100 min t.

Węgiel brunatny

Maleje kaloryczność od 1500 kcal/kg do 3000 kcal/kg.

Światowe wydobycie na poziomie 1 mid t.

Miejsca wydobycia:

Europa:

• Niemcy w 1985 r- 433 min t, a 2001 r. 175 min. Lipsk Łużyce i Akwizgran

• Grecja 67 min t, (Macedonia)

• Polska 59 min t,

• Czechy 51 min t.,(Zagłębie Mosteckie)

• Rosja 83 min t. (Zagłębie Kańsko-Aczyńskie, Irkuckie, Kiziełowskie, Jegorszyńskie)

Górnictwo węgla brunatnego w Polsce

Zasoby szacowane na 14 mld t; niska kaloryczność od 18OO- 200 kcal/kg

Występowanie:

• Rejon Legnicy, Bełchatowa, Rogoźna, Konina,Turka, Cybinki, Gubina,

• Ziemia Lubuska

Eksploatacja:

Kopalnia „Bełchatów" (60%), Turów I, Turów II, Konin i Adamów.

Rocznie wydobywamy około 60 min t.

Gaz Ziemny

• Mieszanina lotnych węglowodorów, głównym składnikiem jest metan,

• Niskie koszty wydobycia,

• Relatywnie mała emisja związków szkodliwych dla środowiska przyrodniczego,

• Niskie koszty transportu.

Obecnie szacowane zasoby to 141 tys. km³ 70% światowych zasobów zlokalizowanych jest na obszarze Rosji i w rejonie zatoki Perskiej,

• 39% światowych zasobów w d. ZSRR, głównie Rosji, Syberia, półwysep Jamał i obwód Tiumer, północny Kaukaz, Orenburg, Sachalin i Jakucka ponadto Uzbekistan, Turkmenistan,

• 30% kraje Bliskiego Wschodu,

• 9,3% Azja i Australia,

• 6,7% Afryka, Libia, Algieria, Nigeria, Egipt.

• 5,1 % Ameryka Łacińska, Meksyk, Wenezuela i Argentyna po30-40 mld m³

• 4,9% Ameryka Północna, Zatoka Meksykańska, Teksas i Luizjana, Kolorado i Wyoming; Kanada

• 2,3/o 15 państw UE

• 0,5% Europę Środkową i Wschodnią

Gaz ziemny w Polsce

Zasoby wynoszą 150 mld m³, a roczne wydobycie 5,2 mld m³,

Miejsca wydobyci to:

Głownie południowo-wschodnia część kraju, Przemyśl, Jarosław, Lubaczów. Ponadto Nizina wielkopolska, Ostrów Wielkopolski,

Własne wydobycie zaspokaja nasz popyt w zaledwie 38%.

Uran

Zasoby światowe uranu to 3644 mlm t. Główne miejsca wydobycia to:

• Kanada (37,2%) nad j. Huron, i j. Athabasca (Uranium city),

• Australia (20,5%),

• Niger;(8,8%),

• Namibia (6,6%),

• Kazachstan (8,0%),

• Uzbekistan (6,0%),

• Rosja (5,6%)

Gospodarowanie energią

• W przeszłości człowiek wykorzystywał głównie odnawialne źródła energii,

• Masowe zużycie węgla kamiennego nastąpiło na początku XIX wieku,

• Ropa naftowa zaczyna dominować w latach 60' XX wieku, a potem gaz ziemny.

• Obecnie poszukiwania nowych alternatywnych rozwiązań w zakresie nośników energii.

• Struktura wykorzystania energii pierwotne w poszczególnych krajach zależna jest od struktury posiadanych przez nie zasobów surowców energetycznych oraz od poziomu rozwoju.

• KSR i KŚR opierają swoja energetykę na surowcach, które posiadają, np. Chiny, polska,. Indie Czechy (węgiel Kamienny). Meksyk, Indonezja, Egipt, Nigeria (ropa naftowa, gaz ziemny).

Obszarami największych deficytów surowców energetycznych są:

1. Europa Zachodnia,

2. Japonia, Korea Południowa. Singapur, Tajwan,

3. USA.

Produkcja energii elektrycznej jest zlokalizowana głównie na obszarach skoncentrowanej jej produkcji, ze względu na:

2. Niemożliwość jej opłacalnego magazynowania na dużą skalę

3. Szybki wzrost w sieciach przemysłowych w miarę wydłużenia się odległości przesyłu.

Najwięksi producenci energii na świecie to;

USA, Japonia, Rosja. Niemcy, Kanada.

Energetyka Polski

Oparta na paliwach stałych (60% -węgiel kamienny i węgiel brunatny),

• Produkcja 146 mld kWh, zaspokaja nasze potrzeby

• Główne elektrownie to Bełchatów, Turów, Konin i Turek (węgiel brunatny),

• Opole, Rybnik, Jaworzno II, Łaziska, Kozienice (węgiel kamienny),

• Małe znaczenie mają elektrownie wodne np.. Solina, Włocławek, Żydowo, Żarnowiec,

Górnictwo rud metali i innych kopalin

1. Rudy żelaza

Najwięksi producenci to:

• Brazylia (110 min t) Belo Horizonte, Chiny (95 min t) Mongolia Wewnętrzna

• Australia (90 min t) rejon port Hedland - (55% światowego wydobycia),

2. Rudy metali uszlachetniających stal:

• Rudy chromu: RPA 45%, Kazachstan 16%,; Indie 15%

• Rudy Manganu: Chiny 19%, RPA 14%, Ukraina 11%, Brazylia 10%,

• Rudy niklu: Rosja 19%, Australia 16%, Kanada 15%, nowa Kaledonia 9%

3. Rudy metali nieżelaznych

• Rudy cynku: Chiny 17%, Australia 16%, Peru 14%, USA, Kanada 9%

• Rudy ołowiu: Australia 24%, Chiny 20%, USA 16%, Peru 10%, Meksyk 5%

• Rudy miedzi: Chile 4,6 mil. t = 34%, Światowi producenci: USA, Indonezja, Peru, Rosja i Kongo.

• Boksyty: Australia 38%, Brazylia, Jamajka, Wenezuela, Gujana.

4. Produkcje metali szlachetnych

• Złoto: RPA 68%, d. ZSRR 26%

• Srebro: Peru 14,9%, Meksyk 14,5%, Chiny 10,8%, Polska 6,6%, Chile 6,5%

5. Inne surowce

• Siarka: USA, Polska

• Sól kuchenna

• Fosforyty: USA 24,5%, Chiny 18,7%, Maroko 16,8%

• Sól potasowa: Kanada 30%, Rosja, Białoruś.

9

---