MONARCHIA KONSTYTUCYJNA NORWEGII
I. Konstytucja Norwegii.
Ustawa zasadnicza Królestwa Norwegii (z kilkudziesięcioma późniejszymi zmianami) uchwalona została przez Zgromadzenie Konstytucyjne 17.05.1814 roku, po klęsce dominującym nad nim Danii. Do 1905 roku Norwegia pozostawała w unii ze Szwecją, jednak również w tym okresie zachowała własną konstytucję, która pozostała w mocy po rozwiązaniu unii.
Główne założenia konstytucyjne.
Konstytucja nie posiada zapisu o zasadzie suwerenności ludu. Przyjęła pośrednie założenie, że naród poprzez wybierany przez siebie parlament (Storting), nawiązujący do tradycji zgromadzeń ludowych (tingów), realizuje swoją wolę, ujmowaną w postaci ustaw lub innych decyzji.
Poprzez liberalne brzmienie postanowień konstytucyjnych jest monarchia ograniczona (np. w porównaniu do Szwecji), ze zdominowaną przez króla egzekutywą oraz parlamentem koncentrującym się na wykonywaniu funkcji ustawodaw-czych.
Podział władz nie jest konstytucyjnie określony w formie zasady ustrojowej, ani też nie został przeprowadzony konsek-wencje w unormowaniach szczegółowych.
Rząd traktowany jest jako ciało przyboczne monarchy, a nie jako samodzielna instytucja konstytucyjna.
Cechą charakterystyczną modelu parlamentarnego jest zasada dorozumianego zaufania, w myśl której rząd wobec którego większość parlamentarna nie wyraziła wyraźnej dezaprobaty, jest legitymowany nadal do rządzenia.
Nietypowa jest złożona struktura wewnętrzna parlamentu, który konstytucyjnie dzieli się na Odelsting i Lagting, jednak nie jest to podział na dwie odrębne izby. Podział ten ma charakter jedynie wewnętrzny i dotyczy w przeważają-cym stopniu tryby prac legislacyjnych.
II. Rząd Norwegii.
Rząd formułuje partia lub koalicja partii dysponująca większością mandatów w parlamencie. Przy braku takiej większości, formułowane są gabinety mniejszościowe, które funkcjonują do momentu w którym powstanie większość parlamentarna zdolna przejąć odpowiedzialność za rządzenie państwem i utworzyć rząd większościowy
1. Skład rządu.
a/ premier stojący na czele rządu (Rady państwa)
b/ ministrowie poszczególnych departamentów
2. Uprawnienia rządu.
a/ sprawuje władzę wykonawczą
3. Odpowiedzialność rządu.
a/ systematyczne informowanie monarchy przez premiera o stanie spraw państwa,
b/ odpowiedzialność przed parlamentem, któremu rząd musi w trakcie debaty przedstawić program rządu,
c/ bieżąca kontrola przez parlament działalności resortów i agencji rządowych.
III. Parlament Norwegii.
Skład parlamentu (Storting) - struktura jednoizbowa, złożona.
a/ Składa się ze 155 członków, którzy tworzą dwa człony,
b/ 39 deputowanych tworzy Lagting,
c/ 116 deputowanych tworzy Odelsting,
d/ kadencja parlamentu wynosi 3 lata, a wybory przeprowadzane są po ich zarządzeniu przez głowę państwa (monar-chę) na wniosek szefa rządu (premiera),
e/ nie jest dopuszczone aby przedterminowo rozwiązać parlament,
2. Struktury wewnętrzne parlamentu.
a/ Storting po przeprowadzonych wyborach dokonuje wybory ¼ liczby deputowanych do składu Lagtingu, a pozosta-łe ¾ deputowanych stanowi Odelsting,
b/ Każdy z tingów (części Stortingu) obraduje osobno, jak też powołuje własnego przewodniczącego i sekretarza,
c/ przyczyny podziału parlamentu norweskiego:
każdy projekt ustawy musi być zatwierdzony przez Oldesting, a następnie jest przesyłany do Lagtingu celem za-opiniowania i ewentualnego naniesienia poprawek. Gdy Lagting dwukrotnie odrzuci projekt, parlament zbiera się w całym składzie i decyduje o projekcie który jest uchwalany większością 2/3 głosów,
w sprawie funkcji kontrolnej parlamentu, która dotyczy egzekwowania odpowiedzialności prawnej członków najwyższych organów państwa. W przypadku takim tworzony jest Trybunał Królewski w skład którego wcho-dzą członkowie Lagtingu, sędziowie Sądu Najwyższego.
Funkcje parlamentu
a/ funkcja ustawodawcza (prawo stanowienia ustaw i dokonywanie w nich zmian),
b/ decydowanie o finansach (prawo stanowienia o podatkach, opłatach, cłach i innych obowiązkowych świadczeniach publicznych), prawo do wyrażania zgody na zaciąganie pożyczek w imieniu Królestwa, prawo nadzorowania polity-ki pieniężnej, ustanawiania budżetu państwa, ustanawiania corocznej listy królewskiej i apanaży rodziny królew-skiej)
c/ funkcja polityczno - kontrolna (prawo rozpatrywania sprawozdań Rady Państwa, wgląd w sprawozdania i doku-menty publiczne, prawo uzyskiwania informacji o traktatach i konwencjach zawieranych - w imieniu państwa - z innymi podmiotami zagranicznymi, prawo żądania wyjaśnień od wszystkich funkcjonariuszy państwa (z wyjątkiem króla i jego rodziny) w sprawach pełnionego urzędu, prawo wglądu w listy wynagrodzeń i gratyfikacji funkcjonar-iuszy państwowych i dokonywania w nich zmian
d/ wpływ na politykę zagraniczna Królestwa
4. Odpowiedzialność parlamentu.
a/ odpowiedzialność solidarna i indywidualna,
b/ zasada dorozumianego zaufania parlamentu (rząd wobec którego parlament nie wyartykułował wyraźnej dezapro-baty potwierdzonej głosowaniem, ma prawo pozostania u władzy),
IV. Monarcha Norwegii.
1. Funkcje monarchy.
a/ sprawuje władzę wykonawczą,
b/ akty monarchy wymagają kontrasygnaty ministra,
c/ jest formalnym zwierzchnikiem sił zbrojnych
d/ powoływanie Rady Państwa i dokonanie podziału zadań (odpowiedzialności rzeczowej) pomiędzy członków rządu
2. Uprawnienia monarchy.
a/ mianowanie urzędników cywilnych, wojskowych i kościelnych,
b/ mianowanie i wysyłanie przedstawicieli dyplomatycznych,
c/ mianowanie sędziów,
d/ zawieranie umów międzynarodowych,
e/ zarządzanie mobilizacji, wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju.
f/ prawo inicjatywy ustawodawczej, którą monarcha wykonuje za pośrednictwem rządu,
V. System wyborczy Norwegii.
Ogólną liczbę głosów ważnie oddanych na określoną listę kandydatów poddaje się podziałowi przez 1,4 następnie przez kolejne liczby nieparzyste: 3,5,7...Każdemu ilorazowi przypisuje się jeden z mandatów pozostających do podziału w danym okręgu wyborczym. System ten pomniejsza uprzywilejowanie partii najsilniejszych.
Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom które ukończyły 18 lat.
Partie ujawniają swe preferencje wobec kandydatów poprzez kolejność w umieszczaniu ich nazwisk na listach, nato-miast wyborcy mogą skreślać nazwiska.
Królestwo jest podzielone na 19 okręgów wyborczych, które posiadają konstytucyjnie przydzieloną liczbę mandatów.
Spośród q65 mandatów, 157 ulega podziałowi pomiędzy okręgi wyborcze, natomiast 8 służy jako mandaty dla osiąg-nięcia wyższego stopnia proporcjonalności (są to tzw. Mandaty wyrównawcze)
Nad prawidłowym przygotowaniem wyborów w okręgach czuwa Komisja Kontroli Okręgów Wyborczych, złożona z rep-rezentantów partii biorących udział w wyborach.
W podziale mandatów uczestniczą tylko partie, które uzyskały co najmniej 4% głosów w skali Królestwa.
Wybory są proporcjonalne, co oznacza przesunięcie akcentu w rywalizacji wyborczej w kierunku konfrontacji politycz-nej partii (bądź ich koalicji partyjnych).
Proces wyłaniania kandydatów:
a/ zatwierdzenie proponowanych kandydatur następuje zwykle na zgromadzeniach (konwencjach) okręgowych, skła-dających się z delegatów organizacji danej partii w poszczególnych gminach,
b/ delegatów na zgromadzenie okręgowe wybierają członkowie gminnych organizacji danej partii,
c/ kandydaci wybierani są w oparciu o : doświadczenie w działalności publicznej, popularność i lojalność wobec wła-snej partii oraz umiejętności polityczne i zaufanie społeczne do kandydatów w skali konkretnego okręgu wybor-czego.
10. Proces wysuwania kandydatów:
a/ stadium wstępne polegające na sugerowaniu kandydatur poprzez lokalne gremia partyjne,
b/ spotkania wyborcze, służące omówieniu kandydatur i dokonujące wyboru delegatów na okręgowe konwencje par-tyjne,
c/ konwencje okręgowe, ustalające listy kandydatów.
VI. System praw i wolności obywatelskich.
Zasada wolności religii, przypisywana wszystkim mieszkańcom (nie tylko obywatelom).
Prawo do wolności bez wyraźnego oskarżenia i skazania wyrokiem sądowym, zakazane jest przy tym stosowanie w śledztwie tortur.
Nikt nie może zostać uwięziony poza przypadkami przewidzianymi przez prawo, aresztowany bezterminowo lub niele-galnie zatrzymany.
Prawo do swobodnych zgromadzeń obywateli, jeżeli nie zakłócają one porządku publicznego. Zgromadzenia takie muszą się jednak zakończyć po trzykrotnym odczytaniu wezwania do rozejścia się przez urzędnika publicznego.
Gwarancja nienaruszalności mieszkania (przeszukanie dopuszczalne jest jedynie w obrębie toczących się postępowań karnych.
Swoboda i otwartość wypowiedzi wobec instytucji państwa oraz wszelkich innych podmiotów (instytucji).
Prawa jednostki:
a/ obowiązek państwa do „tworzenia warunków, pozwalających każdej osobie zdolnej do pracy do utrzymania się ze swojej pracy,
b/ prawo każdego mieszkańca Norwegii do zachowania środowiska sprzyjającego zdrowiu oraz ochronie natury,
c/ powinność władz państwowych zagwarantowania mniejszości lapońskiej warunków do zachowania i rozwijania ję-zyka, kultury oraz stylu życia,
d/ prawo do ubiegania się o azyl w Norwegii (oprócz dłużników, którzy doprowadzili swój status materialny do ban-kructwa.
VI. Struktura terytorialna Królestwa Norwegii.
Norwegia posiada 455 gmin.
Organami przedstawicielskimi samorządu są Rady Gmin, a na szczeblu okręgowym Rady Okręgów.
Rady Gmin tworzą komisje zajmujące się poszczególnymi działami spraw samorządowych i koncentrują się na zagad-nieniach ochrony zdrowia, oświaty powszechnej, zaopatrzenia w wodę i nośniki energii, gospodarki komunalnej. Nato-miast inne sprawy lokalne rozstrzygane są na poziomie okręgu.