Rozwój układu pokarmowego:
Z endodermalnej cewy jelitowej połączonej z woreczkiem żółciowym. Po stronie głowowej i ogonowej cewa kończy się ślepo i ma kontakt z ektodermą. W pozostałych częściach przylega mezoderma trzewna. Ektoderma wytwarza zatokę ustną i odbytniczą, gdzie zrasta się z endodermą wytwarzając odpowiednio błonę gardłowa i stekową, które potem ulegają przerwaniu i cewa nawiązuje kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Z endodermy powstaje nabłonek i gruczoły, a z mezodermy błona surowicza. Między endodermą i mezodermą pojawia się mezenchyma, z której powstaje tkanka łączna i mięśniowa gładka. Cewa jelita pierwotnego rośnie, wykonuje szereg zagięć, zwrotów i pętli oraz powstają kosmki jelitowe, fałdy i gruczoły (mogące wychodzić poza obręb jelita pierwotnego - wątroba, trzustka, ślinianki).
Unaczynienie ściany układu pokarmowego:
Tętnice w przydance lub błonie podsurowiczej dzielą się na gałązki idące do tkanki łącznej między warstwami mięśni błony mięśniowej. Potem tworzą sieć w tkance podśluzowej a następnie w błonie śluzowej. W jelicie cienkim tętnice wnikają do kosmków i pod nabłonkiem w części wierzchołkowej tworzą sieć naczyń włosowatych, z których krew wędruje do żył. Naczynia te łączą się z żyłami powstałymi z połączenia naczyń włosowatych otaczających gruczoły i wpadają do splotu żylnego w tkance podśluzowej, skąd krew biegnie do żył opuszczających układ pokarmowy. W jelicie cienkim występują anastomozy tętniczo-żylne (u Ho i Rodentia w kosmkach, u pozostałych w tkance podśluzowej).
Naczynia chłonne zaczynają się kapilarami pod nabłonkiem. W jelicie cienkim w obrębie kosmków tworzą przestrzenie mleczowe, skąd chłonka wędruje do splotu naczyń w blaszce właściwej błony śluzowej, które oplatają też grudki chłonne. Dalej naczynia wędrują do splotu w tkance podśluzowej i wychodzą na zewnątrz.
Unerwienie ściany układy pokarmowego:
Unerwienie stanowią głównie włókna bezrdzenne układu autonomicznego, tworzące splot błony mięśniowej (gałązki do włókien mięśniowych i splotu tkanki podśluzowej) i splot tkanki podśluzowej (gałązki do blaszki mięśniowej i blaszki właściwej), które mają też skupienia komórek wielobiegunowych, tworzących zwoje śródścienne. Ściana układu pokarmowego otrzymuje też włókna czuciowe unerwiające tkankę łączną i nabłonek.
Jama ustna (cavum oris)
Rozwija się z zatoki ustnej. Wyścielona błoną śluzową z nabłonka wielowarstwowego płaskiego i blaszki właściwej. Nabłonek zrogowaciały (prócz Ca i Ho), w komórkach warstwy środkowej i powierzchownej zawiera glikogen, w obrębie nabłonka występuję limfocyty, ma on duże zdolności regeneracyjne. Blaszka właściwa z tkanki łącznej luźnej z włóknami kolagenowymi i sprężystymi, tworzy obficie unaczynione brodawki, występują tu skupienia tkanki limfatycznej i gruczoły ślinowe pęcherzykowe lub cewkowo-pęcherzykowe. Błona przechodzi bez granicy w tkankę podśluzową z unaczynionej i unerwionej tkanki łącznej luźnej z gruczołami.
Wargi ustne (labia oris)
Są to fałdy skórno-mięśniowe, w obrębie których skóra przechodzi w błonę śluzową z ektodermy i mezenchymy.
Część skórna - pokryta naskórkiem, pod nim skóra właściwa z włosami, gruczołami potowymi i łojowymi.
Część śluzowa - pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim w różnym stopniu zrogowaciałym. Blaszka właściwa błony śluzowej z unaczynionej i unerwionej tkanki łącznej luźnej, tworzącej brodawki. Występują tu gruczoły wargowe wydzielające śluz (małe Ru, Ca) lub wydzielinę mieszaną (pozostałe). U Ru błona śluzowa tworzy duże brodawki pokryte zrogowaciałym nabłonkiem.
Część skórna przechodzi w śluzową na brzegu warg, gdzie u człowieka występuje czerwień wargowa z cienkim nabłonkiem i dużymi brodawkami. U zwierząt przejście to wygląda następująco: Bo - śluzawica, Ca, małe Ru - lustro nosowe - miejsca te pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski, pod którym leży tkanka łączna z gruczołami surowiczymi (brak ich u Ca). U Su występuje płytka ryjowa pokryta skórą, zawierająca liczne ciałka dotykowe.
Część środkowa - z mięśni szkieletowych o przebiegu okrężnym, w obrębie których występują zespolenia tętniczo-żylne.
Unerwienie - liczne czuciowe zakończenia, oprócz zakończeń wolnych i otorbionych w tkance łącznej, są też drzewkowate rozgałęzienia i krążki dotykowe w nabłonku.
U ptaków nie ma warg, tylko dziób jako rogowa pochwa szczęk, pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym z warstwą zrogowaciałą (z płytek rogowych ściśle ułożonych) i rozrodczą (z komórek walcowatych i kolczastych, na których powierzchni znajdują się komórki płaskie bez keratohialiny. Na wierzchołku dzioba komórki warstwy kolczastej układają się pionowo, w kierunku nasady stopniową przyjmują położenie poziome).
Policzki (buccae)
Od zewnątrz skóra z włosami, gruczołami potowymi i łojowymi, pod skórą mięśnie szkieletowe. Od wnętrza jamy ustnej błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, przechodząca bez granicy w tkankę podśluzową, przylegającą do mięśni. W błonie śluzowej i podśluzowej gruczoły śluzowe i mieszane oraz u Ca barwnik. U Ru liczne, wysokie brodawki. U ptaków błona śluzowa ma uwypuklenia z zakończeniami nerwowymi smakowymi.
Podniebienie (palatum)
Twarde (palatum durum) - błona śluzowa nieprzesuwalna o zbitym utkaniu łącznotkankowym, dobrze unaczyniona, wytwarza poprzeczne fałdy. Blaszka właściwa przechodzi w okostną. W błonie śluzowej odcinka aboralnego gruczoły śluzowe (brak u Su).
Miękkie (palatum molle) - fałd błony śluzowej z powierzchnią ustną i nosowo-wargową. Na ustnej - nabłonek wielowarstwowy płaski, nosowo-gardłowa - nabłonek wielorzędowy migawkowy. Brak go u ptaków.
Blaszka właściwa błony śluzowej zawiera gruczoły podniebienne i pojedyncze grudki chłonne, a u Eq i Su mieszki podniebienne.
Dziąsła (gingliva)
Nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący, z dużą ilością glikogenu. Blaszka właściwa przechodzi w okostną wyrostków zębodołowych i występują w niej liczne naczynia krwionośne włosowate i chłonne, zakończenia nerwowe otorbione i wolne, oraz duże skupienia komórek tucznych. W komórkach i istocie podstawowej tkanki łącznej fosfataza zasadowa. Dziąsło przymocowane jest do cementu i wyrostków zębodołowych za pomocą więzadeł z włókien kolagenowych.
Gardło (pharynx)
Wyróżnia się część nosową, ustną i krtaniową. Ściana wszystkich warstw składa się z błony śluzowej, mięśniowej i łącznotkankowej. W części ustnej i krtaniowej nabłonek wielowarstwowy płaski, w nosowej wielorzędowy migawkowy z komórkami kubkowymi. Blaszka właściwa z unaczynione i unerwionej tkanki łącznej luźnej z gruczołami śluzowymi lub mieszanymi oraz grudkami chłonnymi i migdałkami . U ptaków w migdałku gardłowym tkanka limfatyczna ma postać rozlaną. Błona mięśniowa z włókien szkieletowych o przebiegu okrężnym (zwieracze) i podłużnym (dźwigacze). Błona łącznotkankowa z licznymi włóknami sprężystymi, przechodzi w tkankę łączną luźną. W błonie śluzowej liczne zakończenia czuciowe, w nabłonku kubki smakowe (zwłaszcza w brzusznej ścianie części krtaniowej).
Żołądek ptaków:
Część gruczołowa - mała, wrzecionowata; błona śluzowa pofałdowana z nabłonkiem wielowarstwowym walcowatym wydzielającym śluz, liczne małe gruczoły powierzchowne. W tkance podśluzowej występują gruczoły głębokie, złożone, cewkowe, z komórek z ziarnistościami kwasochłonnymi. Między gruczołami pasma tkanki łącznej z naczyniami krwionośnymi i skupieniami limfocytów. Błona mięśniowa z warstwą wewnętrzną, środkową - okrężną i słabo rozwiniętą zewnętrzną - podłużną. Od zewnątrz błona surowicza.
Część mięśniowa - duża, z grubą ścianą z mięśni gładkich, pokrytych tkanką ścięgnistą. Błona śluzowa z nabłonkiem sześciennym, wytwarzającym gruczoły cewkowe, których wydzielina twardnieje tworząc kutykularną płytkę z substancji podobnej do keratyny. Blaszka właściwa błony śluzowej z tkanki łącznej z pniami naczyniowymi. Tkance podśluzowej odpowiada tkanka łączna zwarta, tworząca ścięgnistą pochewkę błony mięśniowej. W błonie śluzowej warstwa rogowa, nabłonkowa, właściwa, ścięgnista. Błona mięśniowa z pęczków komórek mięśniowych gładkich, oddzielonych przegródkami łącznotkankowymi, pokryta błoną surowiczą.
Otrzewna (peritoneum)
Jest to błona surowicza wyścielająca jamę brzuszną i pokrywająca większość leżących w niej narządów. Nabłonek rozwija się z mezodermy, a tkanka łączna z mezenchymy. Nabłonek z płaskich wielobocznych komórek, w jednej warstwie. Komórki mają kuliste lub owalna jądra z kwaśną fosfatazą, z 1-2 jąderkami i drobnymi grudkami chromatyny; cytoplazma ziarnista, z dobrze rozwiniętą ergastoplazmą i RNA; u wielu ssaków występują cienkie i krótkie mikrokosmki; występują też ziarnistości lub substancje PAS-dodatnie. Błona podstawna najcieńsza w sieci (omentum). Pod nabłonkiem łącznotkankowa tkanka podsurowicza, w jelicie cienki z czterema warstwami: powierzchowna warstwa włóknista (z włokien kolagenowych), powierzchowna rozlana sieć sprężysta, głęboka podłużna siec sprężysta i głęboka warstwa włóknista (z włókien kolagenowych i sprężystych). W tkance podsurowiczej występują też fibroblasty, makrofagi, komórki plazmatyczne, limfocyty i komórki tłuszczowe, a także naczynia i nerwy. Naczynia wytwarzają regularne i gęste sieci. Włókna nerwowe wytwarzają sploty oraz zakończenia wolne i otorbione (prócz otrzewne trzewnej).
Krezka (mesentericum) - zdwojenie otrzewnej z z dwóch blaszek przechodzących od grzbietowej ściany jamy brzusznej do różnych części układu pokarmowego. Prowadzi naczynia i nerwy.
Sieć (omentum) - błona łącznotkankowa pokryta z obu stron mesothelium, pod koniec życia płodowego pojawiają się w niej otwory. U dojrzałych osobników zbudowana z beleczek z włókien kolagenowych i pasm włókien sprężystych, pokrytych nabłonkiem, pod którym leży siec włókien kratkowych. W beleczkach są fibrocyty i naczynia otoczone tkanką tłuszczową. W obrębie sieci występują plamki mleczne - skupienia limfocytów, histiocytów i naczyń włosowatych.
Rozwój układu oddechowego:
Pierwotna jama ustna dzieli się na nosową i ostateczną ustną. Ektoderma pokrywająca nozdrza pierwotne wchodzi w kontakt z opuszką węchową i tworzy nabłonek zmysłowy okolicy węchowej jamy nosowej. Krtań, tchawica i płuca powstają z uwypuklenia brzusznej ściany jelita pierwotnego, jako rynienka oddechowa, która z wyjątkiem miejsca odejścia od jelita (tu jest skrzyżowanie drogi pokarmowej i oddechowej) wyodrębnia się od niego. Rynienka wydłuża się na kształt cewki, z której powstaje krtań i tchawica, a doogonowy koniec tchawicy dzieli się na dwie gałęzie, z których powstają oskrzela, a te wytwarzają zawiązki płuc, wpuklające się do wtórnej jamy ciała. Do płuc wnika mezenchyma. Z endodermy powstają nabłonki i gruczoły. Mezenchyma wytwarza tkankę łączną międzypłacikową, naczynia krwionośnie, komórki mięśniowe gładkie, chrząstki, włókna kolagenowe i sprężyste). Blaszki ograniczające wtórną jamę ciała przekształcają się w opłucną trzewną i ścienną.
Jama nosowa (cavum nasi)
Okolica przedsionkowa - nabłonek wielowarstwowy płaski, w początkowym odcinku zrogowaciały. Blaszka właściwa z unaczynionej i unerwionej tkanki łącznej luźnej z włosami nosa, gruczołami łojowymi, potowymi i surowiczymi.
Okolica oddechowa - nabłonek wielorzędowy migawkowy z komórkami kubkowymi. Blaszka właściwa łącznotkankowa z gruczołami surowiczymi i mieszanymi, oraz skupieniami tkanki limfatycznej. Tkanka podśluzowa ze splotami żylnymi i nerwowymi, przechodzi w ochrzęstną lub okostną.
Okolica węchowa - nabłonek zmysłowy, ze specjalnie zróżnicowanymi elementami komórkowymi.
-Komórki podporowe walcowate - wysokie, zajmują całą szerokość nabłonka, jądra owalne w części wierzchołkowej. W części podstawowej komórki rozgałęziają się widełkowato dochodząc do błony podstawnej. W cytoplazmie ziarenka barwnika. Na powierzchni zagęszczenie cytoplazmy.
-Komórki podporowe przypodstawne - szeroką podstawą na błonie podstawnej, wierzchołkiem wciskają się w rozwidlenia walcowatych. Jądra kuliste, przypodstawne. Są to komórki zastępcze dla walcowatych.
-Komórki węchowe - wydłużone, między walcowatymi. Część środkowa najszersza - leżą tu kuliste jądra. Każda komórka ma wypustkę centralną (cienkie nici biegnące do błony podstawnej, wnikają do blaszki właściwej błony śluzowej, gdzie łączą się w pęczki włókien bezrdzennych z neurolemą i jako włókna węchowe - fila olfactoria, przechodzą przez otwory kości sitowej do opuszki węchowej) i obwodową (grubsza, dochodzi do powierzchni nabłonka, nawet ponad nią wystaje jako maczugowate zgrubienie z 6-8 włoskami węchowymi, w cytoplazmie ziarenka, pęcherzyki, mitochondria). W sąsiedztwie jądra ergastoplazma i rybosomy. W cytoplazmie RNA i glikogen. Blaszka właściwa z unaczynione tkanki łącznej luźnej, z grubymi pęczkami włókien węchowych i gruczołami węchowymi (cewkowe, rozgałęzione, mieszane, z sześciennymi lub stożkowatymi komórkami odcinków wydzielniczych z ziarenkami barwnika w cytoplazmie).
U ptaków w przedniej części jamy nosowej gruczoł nosowy w błonie śluzowej.
U większości kręgowców narząd lemieszowo-nosowy - rusztowanie z chrząstki szklistej, pokryte błoną śluzową o budowie jak w okolicy oddechowej, przy czym tylko na małym odcinku ściany środkowej znajduje się nabłonek węchowy.
Unaczynienie i unerwienie - w błonie śluzowej naczynia tętnicze rozdzielają się na kapilary otaczające gruczoły, dochodzące pod nabłonek. Z naczyń włosowatych krew dostaje się do splotów żylnych z żył typu zatokowego. Zakończenia ruchowe w ścianie naczyń krwionośnych, czuciowe pod nabłonkiem i w nabłonku, gruczołowe w obrębie odcinków wydzielniczych gruczołów.
Krtań (larynx)
Krótka cewa, której rusztowanie tworzą chrząstki, wysłana błoną śluzową. Na zewnątrz chrząstek mięśnie poprzecznie prążkowane, potem przydanka. Nabłonek wielowarstwowy płaski występuje w przedsionku krtani, na powierzchni nagłośni, chrząstek nalewkowatych, fałdów nalewkowo-nagłośniowych oraz strun głosowych. W nabłonku tym mogą być kubki smakowe. W pozostałych częściach krtani jest nabłonek wielorzędowy migawkowy z komórkami kubkowymi. Blaszka właściwa z tkanki łącznej luźnej tworzy brodawki w miejscach pokrytych nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Jest ona unaczyniona, unerwiona i są tu gruczoły śluzowe, surowicze i mieszane oraz grudki chłonne, często tworzące migdałek krtaniowy. Błona śluzowa wyściela też kieszonkę krtaniową, gdzie u Ho i Eq jest nabłonek wielorzędowy, a u Ca i Su wielowarstwowy płaski.
Zakończenia czuciowe, niekiedy otorbione w blaszce właściwej i nabłonku, włókna ruchowe unerwiają mięśnie a włókna autonomiczne - naczynia krwionośne.
Chrząstki - z chrząstki szklistej (tarczowata, pierścieniowata, większa część nalewkowych) lub sprężystej (nagłośniowa, klinowate, rożkowate i wyrostki głosowe nalewkowych).
Rozwój zęba:
Szkliwo z ektodermy, miazga, zębina i cement z mezenchymy. Komórki nabłonka pokrywającego zawiązek szczęki i żuchwy wytwarzają pierwotną listewkę zębową, która różnicuje się na definitywną listewkę zębową i listewkę rowka wargowego. Definitywne dzielą się poprzecznie na kolbki zębowe, w liczbie odpowiadającej ilości zębów mlecznych. Kolbka i przylegający do niej nabłonek to zawiązek zęba pokryty mezenchymą, która rozrasta się i wpukla do kolbek w postaci brodawek zębowych (powstaje z nich miazga, zębina i cement), tworząc z kolbki narząd szkliworodny, z którego powstaje szkliwo. Narząd szkliworodny łączy się z nabłonkiem za pomocą szyjki, z której od strony języka wyrasta zawiązek zęba stałego, po czym szyjka przerasta mezenchymą i zanika. W narządzie szkliworodnym różnicują się komórki, które na powierzchni wewnętrznej tworzą walcowaty nabłonek wewnętrzny narządu a na powierzchni zewnętrznej płaski nabłonek zewnętrzny narządu. Pomiędzy nabłonkami gwiaździste komórki tworzą miazgę narządu szkliworodnego. Równocześnie w mezenchymalnej brodawce pojawiają się naczynia krwionośne i walcowate komórki, układające się promieniście pod nabłonkiem wewnętrznym narządu szkliworodnego, tworząc odontoblasty, między którymi pojawiają się włókna siateczkowe. Pozostała mezenchyma stanowi zawiązek miazgi zęba. Wokół zawiązka zęba tworzy się łącznotkankowa torebka zębowa. Odontoblasty uzyskują wypustki obwodowe (do narządu szkliworodnego) i centralne (do przyszłej miazgi zęba). Dokoła wypustek obwodowych odontoblasty odkładają istotę podstawową, z której powstaje przedzębina z kanalikami, w której pojawiają się włókna kolagenowe i zawiązki wapnia w postaci kulistych kalkosferytów i tworzy się zębina. Komórki nabłonka wewnętrznego narządu szkliworodnego to enameloblasty. Na ich powierzchni zwróconej w stronę tworzącej się zębiny powstają pryzmaty szkliwa spajane istotą międzypryzmatyczną. Z każdego enameloblastu powstaje jeden pryzmat, początkowo zasadochłonny, potem kwasochłonny. Rozrastająca się zębina powoduje, że nabłonek wewnętrzny narządu szliworodnego zbliża się do nabłonka zewnętrznego, równocześnie zanika miazga narządu szkliworodnego. Nabłonki stykają się i zanikają, a na powierzchni zęba powstaje szkliwo, które pokrywa się oszkliwiem, będącym pozostałością po narządzie szkliworodnym. Zębina tworzy się pod koniec życia zarodkowego i pokrywa się cementem, który tworzony jest przez cementoblasty z torebki zębowej, i początkowo nie ma elementów komórkowych. Ząb może pozostać w torebce zębowej aż do wyrżnięcia się i w ów czas cały pokrywa się cementem, może też przebić torebkę wcześniej i wtedy korony nie pokrywa cement. Jama zęba jest początkowo szeroko otwarta, z czasem pozostaje tylko kanał korzenia zęba i wtedy ząb przestaje rosnąć na długość. Zęby Eq i trzonowce Ru mają stale otwartą jamę i przyrastają na długość przez wytwarzanie zębiny u podstawy zęba. Zawiązki zębów stałych znajdują się pod rozwijającym się zębem mlecznym. Początkowo zęby stałe i mleczne leżą we wspólnym zębodole, potem oddziela je kostna przegroda. W zębodole wyróżnicowują się osteoklasty niszczące kostną przegrodę i korzeń zęba mlecznego, który wypada, a jego miejsce zajmuje ząb stały. Na rozwój zębów wpływają hormony przytarczycy, przysadki, nadnercza, tarczycy oraz witamina C i D.
Unaczynienie i unerwienie żołądka:
Tętnice unaczyniają błonę surowiczą i mięśniową, po czym wytwarzają splot w tkance podśluzowej, a następnie w blaszce właściwej błony śluzowej. Naczynia włosowate drugiego splotu otaczają gruczoły i unaczyniają nabłonek. Żyły tworzą splot w błonie śluzowej, potem w tkance podśluzowej, skąd opuszczają żołądek. Naczynia chłonne zaczynają się kapilarami w blaszce właściwej, gdzie wytwarzają sieć pod nabłonkiem, która łączy się z siecią w tkance podśluzowej, po czym naczynia opuszczają żołądek.
Ścianę żołądka unerwiają włókna przywspółczulne i współczulne, tworzące trzy sploty: podsurowiczy, w błonie mięśniowej i w tkance podśluzowej.
Unaczynienie i unerwienie jelita cienkiego:
Tętnice tworzą 3 sploty - w błonie mięśniowej między warstwami mięśni, w tkance podśluzowej i w blaszce właściwej, skąd krew dostaje się do kosmków. Kapilary kosmka tworzą żyłę, biegnąca wzdłuż osi kosmka, która prowadzi krew do splotu w blaszce właściwej, a stąd do tkanki podśluzowej, gdzie występuje sieć żył cienkościennych tworzących anastomozy z tętnicami. W każdym kosmku jest centralnie ślepe naczynie chłonne włosowate - przestrzeń mleczowa, o szerokim świetle, którego ścianę tworzy śródbłonek otoczony włóknami siateczkowymi i pęczkami komórek mięśniowych gładkich. Stąd chłonka wędruje do splotu w blaszce właściwej, a potem do splotu tkanki podśluzowej, gdzie uchodzi też sieć naczyń otaczających grudki chłonne. Z drugiego splotu wychodzą pnie chłonne rozmieszczone między warstwami błony mięśniowej.
Ścianę unerwiają nerwy współczulne i przywspółczulne. Zakończenia czuciowe są we wszystkich warstwach, a ruchowe w błonie mięśniowej. Śródścienne sploty budują pęczki włókien nerwowych i grupy komórek nerwowych rozmieszczone tkance glejowej. Aksony komórek splotu błony mięśniowej unerwiają błonę mieśniową, a aksony komórek splotu tkanki podśluzowej - elementy błony śluzowej.
Rozwój wątroby:
Rozwija się w krezce brzusznej jako uwypuklenie endodermy brzusznej ściany dwunastnicy. Zawiązek dzieli się na część wątrobową (dogłowowo) i pęcherzykową (doogonowo). Z części wątrobowej szybko rozwija się lity twór, pozostający w łączności z dwunastnicą. W zawiązku tym powstaje sieć pasm nabłonkowych (tworzą one komórki gruczołowe i wyściółkę przewodów żółciowych), między którymi znajdują się naczynia włosowate z mezenchymy krezki. Otaczająca mezenchyma tworzy torebkę i zrąb łącznotkankowy. Mezenchyma leżąca między pasmami nabłonkowymi a naczyniami krwionośnymi tworzy tkankę krwiotwórczą, która funkcjonuje jakiś czas w życiu płodowym. Część pęcherzykowa to początkowo lity twór nabłonkowy kończący się zgrubieniem. Potem komórki rozstępują się i tworzy się światło przewodu pęcherzykowego i pęcherzyka żółciowego.
Unerwienie wątroby:
Włókna wnikają z naczyniami krwionośnymi i ze splotów spod torebki łącznotkankowej. Większość rozprzestrzenia się w tkance międzypłacikowej, a część przenika do płacików. Włókna wydzielnicze tworzą zakończenia na powierzchni blaszek i beleczek wątrobowych oraz pomiędzy hepatocytami. Włókna czuciowe wnikają do płacików , gdzie biegną wzdłuż beleczek i blaszek, oddając gałązki do hepatocytów i ścian naczyń włosowatych. W splotach włókien czuciowych występują komórki nerwowe i otorbione zakończenia, główne ciałka blaszkowate. Włókna naczynioruchowe są odgałęzieniami nerwów współczulnych. W ścianie przewodów żółciowych występują małe zwoje i zakończenia czuciowe, w postaci drzewkowatych rozgałęzień.
Rozwój trzustki:
Rozwija się z zawiązka grzbietowego i brzusznego. Zawiązek grzbietowy jako uwypuklenie grzbietowej ściany dwunastnicy pozostaje z nią w łączności za pomocą przewodu dodatkowego. Parzysty zawiązek brzuszny stanowią dwa uwypuklenia przewodu żółciowego, które zrastają się ze sobą i łączą z dwunastnicą za pomocą przewodu wyprowadzającego głównego. Oba zawiązki zlewają się ze sobą, z grzbietowego powstaje trzon i ogon, a z brzusznego głowa trzustki. Po pewnym czasie przewód dodatkowy zanika (z wyjątkiem Ca i Eq). Początkowo trzustkę stanowią endodermalne pasma nabłonkowe w zrębie mezenchymy. Pasma rozgałęziają się i uzyskują światło, tworząc zawiązek przewodów wyprowadzających, które pączkując dają początek odcinkom wydzielniczym. Część wewnątrzwydzielnicza powstaje z rozmnożenia endodermalnych komórek nabłonkowych, które tworzą skupienia wyodrębniające się od reszty gruczołu i przekształcające się w wyspy trzustki.
Unaczynienie i unerwienie trzustki:
Tętnice dzielą się na gałązki biegnące do tkanki międzypłacikowej i do płacików, gdzie tworzą sieć naczyń włosowatych oplatających odcinki wydzielnicze i wyspy trzustki. Naczynia te łączą się w żyły biegnące do wątroby. Naczynia chłonne rozpoczynają się ślepo zakończonymi kapilarami tworzącymi sieć wokół odcinków wydzielniczych i wysp trzustki. Stąd chłonka biegnie do większych naczyń chłonnych i regionalnych węzłów chłonnych.
Trzustkę unerwiają gałązki nerwów błędnych i współczulnego, tworzące 3 sploty. Unerwiają one naczynia krwionośne, przewody wyprowadzające, odcinki wydzielnicze i wyspy. Odcinki wydzielnicza otacza gęsta sieć włókien z zakończeniami gruczołowymi. Wyspy unerwiają sploty powierzchowne, a w ich obrębie występują specjalne zróżnicowane komórki nerwowe. W tkance międzypłacikowej występują grupy Komorek zwojowych i liczne zakończenia wolne, a u Ca ciałka blaszkowate.
Unaczynienie i unerwienie płuc:
Krew czynnościowa z tętnicy płucnej, odżywcza z tętnic oskrzelowych. Tętnica płucna dzieli się na 2 gałęzie prowadzące krew żylną do obu płuc. W płucach gałęzie dzielą się na tętnice biegnące wzdłuż drzewa oskrzelowego i pęcherzykowego. Na wysokości pęcherzyków tworzy się sieć naczyń włosowatych otaczających pęcherzyki. Naczynia te łącza się w żyły prowadzące krew tętniczą, które biegną w tkance międzypłacikowej, łączą się z sąsiednimi tworząc pnie żylne, które tworzą żyły płucne biegnące do lewego przedsionka serca. Tętnice oskrzelowe dzielą się na gałązki, a te na naczynia włosowate w tkance międzypłacikowej i ścianie oskrzeli i oskrzelików, doprowadzając krew tętniczą. Z tych naczyń powstają żyły oskrzelowe uchodzące do żył płucnych i żyły nieparzystej. W małych oskrzelach występują anastomozy tętniczo-żylne. Występują tez anastomozy między tętnicami oskrzelowymi a płucnymi. Układ chłonny tworzy powierzchowna (w opłucnej płucnej) i głęboka ( w płacikach, tkance międzypłacikowej, otacza naczynia krwionośne o oskrzela) sieć naczyń i kapilarów. Sploty naczyń chłonnych występują też w ścianie oskrzeli.
Płuca otrzymują gałązki nerwu błędnego i pnia współczulnego, a także nerwów mózgowo-rdzeniowych, które tworzą splot zaopatrujący oskrzela, tkankę płucną i naczynia krwionośne. Włókna ruchowe unerwiają błonę mięśniową naczyń krwionośnych i oskrzeli, a czuciowe kończą się drzewkowato w ścianie oskrzeli i na powierzchni przewodów pęcherzykowych. W ścianie pęcherzyków płucnych są zakończenia nerwów krzaczasto rozgałęzione oraz w kształcie pętelek. W ścianie naczyń krwionośnych zakończenia czuciowe mogą mieć różną postać, np. ciałka czuciowe podobne do kłębków.