1. Proszę wskazać i scharakteryzować te zjawiska życia społecznego, które w sposób bezpośredni lub pośredni powodują negatywne skutki w życiu społecznym.

Ubóstwo, przemoc i agresja, samobójstwo, bezdomność, bezrobocie itp.

2. Jakimi cechami powinien się charakteryzować pracownik socjalny?

- komunikatywność - umiejętność słuchania, asertywność;

- wysokie kwalifikacje - ciągła potrzeba uzupełniania wiedzy;

- atrakcyjność fizyczna;

- życie w zgodzie z własnym systemem wartości;

- konsekwencja działań;

- nie należy przyjmować roli „pielęgniarki” - „Jestem po to, żeby ci powiedzieć jak masz sobie pomóc sam”;

-nie należy wychodzić poza zakres kompetencji;

- nie wolno być podatnym na komplementy;

- zasada depersonalizacji - traktujemy wszystkie osoby w sposób jednakowy;

- cierpliwość;

- punktualność;

- nie oceniać;

- umiejętność empatii;

WERSJA 2

Pracownicy socjalni to najbardziej i najczęściej stykająca się z ludnością grupa zawodowa, obok pracowników ochrony zdrowia. Jego główne zadania to: diagnoza, czyli rozpoznanie środowiska, planowanie. Pracownik socjalny musi współpracować z instytucjami. Występuje on w roli doradcy, mediatora.

Osobowość stanowi rezultat uczenia się i rozwoju. Jako zespół stałych właściwości i procesów psychicznych, zostaje ukształtowana w toku procesów psychicznych, zostaje ukształtowana w toku procesu nauczania i doświadczenia uzyskiwanego podczas pracy zawodowej.

Osobowość zawodowa to zespół cech człowieka uformowany w toku kształcenia zawodowego i rozwijających się w czasie pracy zawodowej, który zapewnia mu aktywny kontakt z materialnym i społecznym środowiskiem pracy, przyczyniającym się do jego twórczych przeobrażeń.

Głównymi składnikami osobowości zawodowej są:

- wiedza zawodowa (ogólnozawodowa i specjalistyczna)

- umiejętności

- sprawności

- przyzwyczajenia

- talenty zawodowe, postawa społeczno-zawodowa itp.

Funkcjonalne cechy osobowości pracownika socjalnego - to cechy związane z wykonywaniem zadań socjalnych na zajmowanym stanowisku służbowym. Zalicza się do nich takie cechy jak m.in.:
- wrażliwość na ludzkie problemy

- opiekuńczość, troskliwość i życzliwość

- postawa „empatii”

- postawa niesienia pomocy, przynoszenia ulgi i pocieszenia, stwarzanie poczucia oparcia psychicznego w sytuacjach krańcowych

- bezstronność i poszanowanie godności każdego człowieka, okazanie mu szacunku

- bezinteresowność i uczciwość

Cechy instrumentalne (sprawnościowe, pomocnicze, służebne) - to cechy zorientpwane na możliwie najlepsze spełnienie obowiązków zawodowych pracownika socjalnego. Wśród nich wyróżnia się m.in.:

- zdolności organizatorskie

- zaradność

- kultura osobista i takt

- pogoda ducha i poczucie humoru

- zaradność

- spolegliwość

- obowiązkowość, systematyczność

- rzeczowość, prawomocność

- odpowiedzialność osobista za słowa i czyny

- wytrwałość w doprowadzeniu prowadzonej sprawy do pozytywnego rezultatu

- zdecydowanie i konsekwencja w zdziałaniu

Negatywne cechy osobowości pracownika socjalnego, czyli brak cech pozytywnych, powinien automatycznie wykluczać konkretną osobę z udziału w pracy socjalnej, jako nie wyposażoną w cechy, które warunkują prawidłową realizację socjalnych powinności.

Wstępny okres pracy zawodowej powinien stanowić okazję do wszczepienia oraz wykształcenia dodatnich cech osobowości u aspiranta pracy socjalnej. Przy niepowodzeniu, do uświadomienia mu jego nieprzydatności do pracy socjalnej, wymagającej u pracowników socjalnych określonych predyspozycji, do tego społecznie ważnego zawodu.

3. Proszę omówić modele pracy socjalnej

Model psychospołeczny

Model ten był pierwszym, jaki stworzono oraz użyto w pracy socjalnej. Psychologiczne korzenie owego modelu sięgają początków lat 20-tych XX wieku, kiedy zastosowano zasady oraz teorię psychoanalizy do zdominowanego przez socjologię podejścia do pracy socjalnej. Autorką tego modelu jest Mary Richmond

Prace Gordon Hamilton oraz jej współpracowników doprowadziły do ulepszenia tego modelu. Profesor Hamilton określiła swoją pracę jako "organiczne" podejście do pracy z przypadkiem. Uważała, że pomiędzy otoczeniem jednostki a samą jednostką zachodzą relacje przyczynowo-skutkowe, a nauki behawioralne oraz psychologia "ego", dostarczają potrzebnej podbudowy teoretycznej do wyjaśniania tych związków oraz formułowania prawidłowej diagnozy przypadku, planu postępowania oraz dalszych działań terapeutyczno-resocjalizacyjnych.

Podejście psychospołeczne uwzględnia z jednej strony psychologiczną strukturę człowieka, z drugiej natomiast społeczny kontekst życia danej jednostki. Kontekst ten podczas pracy z przypadkiem powinien być szeroko postrzegany, więc powinien obejmować oprócz rodziny również sąsiadów, przyjaciół, pracodawców oraz instytucje o lokalnym i globalnym wymiarze, a także różne instytucje państwowe. Terapia społeczna i psychoterapia to formy stosowane w celu zmobilizowania sił jednostki oraz otoczenia społecznego w celu stworzenia dogodniejszych warunków rozwoju osobowości danej jednostki oraz realizowania się w otoczeniu społecznym.

Takie pojmowanie pracy socjalnej bliższe jest koncepcjom polskiej szkoły pedagogiki społecznej opracowanym w latach międzywojennych przez Helenę Radlińską, która poddawała krytyce nazbyt indywidualistyczny stosunek do pracy z przypadkiem prezentowany pierwotnie przez Mary Richmond, upatrując powodów ludzkich kłopotów życiowych przede wszystkim w niewłaściwym układzie środowiska. Radlińska uważała, iż ludzie mogą zmienić warunki swej egzystencji poprzez odwołanie się do swych doświadczeń, ale również środowiska lokalnego, jego instytucji oraz tradycji. Praca z przypadkiem powinna z jednej strony inspirować, edukować oraz stymulować jednostkę poprzez przekazywanie jej impulsu oraz wiedzy na temat kreowania siebie i kierowania własnym życiem, z drugiej zaś przyczyniać się do zmiany warunków społecznych, albowiem to one mają decydujący wpływ na funkcjonalność lub dysfunkcję środowiska.

Model funkcjonalny

Model ten narodził się w latach 30-tych XX wieku w Szkole Pracy Socjalnej w Pensylwanii. Współtwórcami tego podejścia byli Jessie Taft oraz Virginia Robinson.

W podejściu tym nacisk położono na zachodzące pomiędzy jednostką a jej otoczeniem relacje oraz na dynamiczne wykorzystywanie czasu podczas pracy z przypadkiem. Starano unikać kategorii diagnostycznych (przyczyna-skutek), ponieważ miały one zwykle ograniczoną przydatność dla praktyki pracy socjalnej. Ogromny wkład do modelu funkcjonalnego miało zastosowanie w pracy socjalnej niektórych elementów psychologii, której autorem był Otto Rank. Była to pewna odmiana psychoanalizy, która przypisywała "ego" znacznie większy udział w funkcjonowaniu i rozwoju osobowości.

Podstawowymi założeniami kierunku były:

1. Rozumienie ludzkiej natury w taki sposób, w jaki widzi ją psychologia rozwojowa, skoncentrowane na akcentowaniu własnej roli, jaką jednostki odgrywają w rozwoju oraz dokonywaniu wyborów, a także w nawiązywaniu takich stosunków z otoczeniem (w tym z pracownikiem socjalnym), które sprzyjają promowaniu samego siebie.

2. traktowanie metody indywidualnego przypadku nie jak formę psychospołecznej pomocy jednostkom i rodzinom, ale jako metodę administracji usługami społecznymi w taki sposób, aby wykorzystać je w najlepszy możliwy sposób dla dobra społeczeństwa i jednostki

3. Traktowanie case-worku jak procesu, podczas którego świadczenia społeczne oraz zasoby udostępniane są jednostce (pracownik socjalny odpowiada w takim przypadku jedynie za kontrolowanie tego procesu, a nie za osiągnięcie pewnego, z góry określonego celu)

Podejście funkcjonalne akcentuje wartość instytucji społecznej w przebiegu procesu zaspokajania potrzeb danej jednostki. Funkcjonalność instytucji pomocy społecznej w aspekcie problemów życiowych klientów ukazuje kierunek rozwoju w rozumieniu kategorii pracy socjalnej. Zgodnie z tym modelem, rozwiązywanie problemów jednostek powinno odbywać się w ramach wyspecjalizowanych agencji, podejmujących określone działania pomocowe, dotyczące pewnej klasy zjawisk (przemocy, bezrobocia, samotnego rodzicielstwa). Środki, zadania oraz funkcje takiej agencji powinny być jasno sprecyzowane wraz z jednorodna ofertą socjalną. Osoba pracująca w takiej instytucji powinna posiadać specjalistyczne umiejętności z określonej dziedziny, stając się częścią oferty danej instytucji.

Charakterystyczną cechą modelu funkcjonalnego jest tendencja do stosowania rozwiązań całościowych, usprawniających funkcjonowanie jednostki w środowisku, minimalizowanie wpływu pracownika socjalnego na działania naprawcze podczas procesów pomocy, w które zaangażowane są określone agencje, w zależności od kryterium funkcjonalnego.

Model modyfikacji zachowań

Model ten rozwinięty został w pracy socjalnej w latach 60-tych, szczególnie przez Edwina Thomasa, w oparciu o założenia psychologii behawioralnej.

Podejście to bazuje na efektach badań Ekinnera, Gantta, Eyesencka i innych, przyjmując, że:

1. zachowanie jednostki przypada głównie na sferę reakcji bądź działań operacyjnych

2. zachowanie zostało wyuczone w trakcie procesu wytwarzania odruchów, więc podlega temu samemu procesowi uczenia się (zachowanie normalne)

3. zachowanie jednostki jest podatne na modyfikacje przez staranne użycie tego, co jest wiadome na temat uczenia się i modyfikacji

Praca z przypadkiem w odniesieniu się to tego modelu skupia się na różnorodnych formach terapii, która wzmacnia pożądane oraz osłabia niepożądane zachowania a także zorientowana jest zadaniowo. Zmiana zachowań oraz praca z problemem skupia się naokoło zadań bądź czynności problemowych będących efektem wspólnej pracy klienta i pracownika socjalnego. Zadanie może wyznaczyć ogólny kierunek działania klienta (np. poprawa kontaktów w rodzinie), bądź charakteryzować zachowania dotyczące pewnych sytuacji (np. zatelefonowanie do żony i zawiadomienie jej o późniejszym terminie powrotu do domu). Pracownik socjalny skupia swe wysiłki na pomocy klientowi w realizacji określonych zadań, wykorzystując do tego kombinację pewnych działań interwencyjnych - począwszy od rozwoju wewnętrznego aż do przekazania wzmacniających czynników zewnętrznych.

4. Proszę uzasadnić dlaczego stres i wypalenie zawodowe stanowią zagrożenie w zawodzie pracownika socjalnego?

Objawy wypalenia zawodowego mogą być liczne i bardzo dotkliwe, najczęściej spotyka się:

• problemy z koncentracją;

• przewlekłe zmęczenie;

• osłabienie organizmu (efektem mogą być częste infekcje);

• bóle głowy i mięśni;

• brak apetytu, spadek wagi, anoreksja i bulimia;

• bezsenność, trudności z zasypianiem;

• problemy w kontrolowaniu emocji - łatwe wpadanie w gniew i irytację;

• unikanie kontaktów z otoczeniem;

• pogorszenie stosunków międzyludzkich (zarówno w życiu 2 SPACJE prywatnym, jak i zawodowym);

• przewlekła depresja i apatia;

• wrzody żołądka, nadciśnienie;

• napady lęku.

Jak widać, długotrwały stan wypalenia zawodowego może powodować tragiczne dla zdrowia pracownika skutki. Stanowi temu towarzyszy zazwyczaj obniżone poczucie wartości osobistej, brak przekonania o własnych kompetencjach. Pracownik, który doskonale radził sobie z obowiązkami, zaczyna poddawać w wątpliwość sens swojej pracy. Warto również zastanowić się, jakie skutki dla pracodawcy niesie ze sobą wypalenie zawodowe pracownika. Pierwszym efektem jest utrata motywacji do wykonywanych zadań. Czynności, które niegdyś wykonywane były z zaangażowaniem i przyjemnością, są realizowane automatycznie i niedbale. Pracownik potrafi być nieprzyjemny dla kolegów i dla klientów, unika pracy, udaje, że ma nawał pracy. Zaczyna chorować bądź udawać chorobę, sztywno i ślepo trzyma się procedur. Automatyzm i bezrefleksyjność pracy prowadzić może nawet do wypadków przy pracy. Ponadto pracownik, który czuje się "wypalony" w danej branży czy firmie prędzej czy później odejdzie. Dla pracodawcy oznacza to rekrutację i wdrożenia nowej osoby, które zwłaszcza w przypadku kluczowych dla firmy osób może być dość kłopotliwe.

WERSJA 2Wszystkie te problemy, z którymi borykają się pracownicy socjalni zwiększają ryzyko wystąpienia zespołu wypalenia zawodowego. Początkiem tego stanu jest wyczerpanie emocjonalne, objawiające się utratą energii, zmniejszeniem aktywności, chronicznym poczuciem zmęczenia. W dalszych stadiach do objawów tych dochodzi brak satysfakcji z wyników pracy, negatywna ocenajej wyników, a nawet depresja i poczucie klęski. Pamiętać zatem należy, że tylko z pracą silnych można dopomóc słabym” (Bertold Brecht).

5.Jakie jest znaczenie superwizji w pracy socjalnej?

SUPERWIZJA - adresowana do pracowników socjalnych, socjologów, do wszystkich osób intensywnie pracujących, do kadry pracowniczej. Superwizja jest ważnym narzędziem zwiększania efektywności pracy i rozwoju zawodowego pracowników pomocy społecznej. Jest to zorganizowana działalność zmierzająca do oceny przydatności pracownika do organizacji oraz duża pomoc w wykonywanej przez niego pracy.

Superwizja to wzajemna wymiana doświadczeń, przemyśleń, wspólne zastanawianie się nad źródłami trudności, szukanie istoty problemu, dochodzenie do nowych rozwiązań. Często jest to także odkrywanie swoich nieuświadamianych wcześniej uczuć i przekonań.

FUNKCJE SUPERWIZJI:

• administracyjno - zarządzająca, polega na utrzymaniu działalności pracowników w granicach wyznaczonych przez przepisy administracyjne i rozporządzenia wewnętrzne. Służy planowaniu, podziałowi i ocenie pracy;

• zawodowa - kontrola i korekta pracy socjalnej z punktu widzenia norm i standardów zawodowych np. etycznych;

• edukacyjna - zmiany dotychczasowej wiedzy, umiejętności i zachowań;

• wsparcia emocjonalnego - ochrona przed nadmiernym stresem, a w konsekwencji przed wypaleniem zawodowym;

Istnieje kilka rodzajów superwizji - w zależności od przyjętego kryterium:

• superwizja formalna - występuje wówczas, gdy pracownik poddawany superwizji jest podległy superwizorowi. Ten rodzaj superwizji służy przede wszystkim celom bieżącym, czyli ćwiczeniu praktyki zawodowej pod okiem przełożonego, superwizora. Ze względu na relacje jej uczestników /przełożony - podwładny/ ograniczona jest otwartość oraz elementy emocjonalne, większą rolę odgrywają kwestie techniczne. Superwizja taka posiada wyraźnie określoną strukturę: czas, miejsce, cel.

• superwizja nieformalna (kryterium jest tu rodzaj relacji między pracownikiem a superwizorem); - jest spontaniczną sytuacją rozmowy konsultacyjnej w warunkach pracy. Nie jest organizowana ani dokumentowana. Służy głównie sytuacjom kryzysowym, kiedy pracownik potrzebuje natychmiastowego wsparcia, uczenia się na bieżąco.

• superwizja bezpośrednia i pośrednia (kryterium tu jest sytuacja superwizji); - jest stosowana w sytuacji, kiedy superwizor nie może bezpośrednio obserwować pracy i umiejętności personelu. Metodami pracy są tu: analiza przypadku, dyskusja, granie ról, symulacja zachowań pracowniczych.

• superwizja indywidualna i grupowa (kryterium jest tu liczba uczestników);
  Superwizja indywidualna - pozwala na pracę z jednostką w oparciu wyłącznie o jej doświadczenie i szczegółowe określenie rozwoju zawodowego i osobistego danego pracownika. Uczestnikami tej superwizji są tylko dwie osoby /superwizor i osoba poddająca się superwizji/, co pozwala prywatność i poczucie bezpieczeństwa bez zagrożenie ze strony grupy.

Superwizja grupowa - uwzględnia grupowy charakter pracy socjalnej dając możliwość wymiany informacji i uczenia się na podstawie doświadczeń innych. Daje szanse na całościową ocenę funkcjonowania instytucji i jej personelu. Superwizja grupowa powinna być przeprowadzona w małej grupie osób. Powinny one posiadać podobny poziom wiedzy i doświadczenia zawodowego.

Superwizja posiada dużą przydatność w pracy socjalnej. Pracownikowi socjalnemu stwarza możliwość refleksji nad własnymi emocjami, które wywołuje praca socjalna z klientem, wyjaśnienia dylematów etyczno-moralnych pojawiających się w pracy socjalnej, nauki od superwizora i innych członków grupy pozytywnych relacji społecznym np.: komunikacji, asertywności itp. Oraz innych umiejętności zawodowych.

---