1.Zdefiniuj pedagogikę jako naukę. Podaj przykłady kilku definicji.

NAUKA jest pojęciem wieloznacznym. Najogólniej definiuje się ją jako: a) system uzasadnionych pojęć, twierdzeń, hipotez będących wytworem działalności badawczej, teoretycznej bądź też praktycznej b) Dyscyplinę zajmującą się określoną dziedziną rzeczywistości uprawianą w instytutach naukowych lub po za nimi c) Jest to zdobywanie wiedzy, informacji w instytucjach oświatowo wychowawczych lub po za nimi. O naukowości danej dyscypliny świadczą: przedmiot badań, język, system pojęć i twierdzeń, metody badawcze. Równocześnie ze zróżnicowaniem nauk postępuje integracja i unifikacja. Pojawiło się bardzo wiele klasyfikacji i topologii nauk. Jedną z klasyfikacji jest przyjęta przez UNESCO klasyfikacja NSF. Wyróżnia ona nauki: a) przyrodnicze b)inżynieryjne c) medyczne d)rolnicze e)humanistyki i sztuki.

Pedagogika jako nauka autonomiczna nie pojawia się w tym podziale i wchodzi w skład 5 grypy nauk humanistycznych. Bardziej szczegółowy podział nauk zawiera Słownik Naukowy (THESAURUS) wydany w Paryżu w 1977r. nauki podzielone są wg schematu:1)nauki ogólne2)przyrodoznawstwo i technologia3)nauki o wychowaniu4)nauki o kulturze5)nauki o komunikacji6)nauki o informacji. Miejsce pedagogiki w tym podziale jest oczywiste 3 dział nauk to szeroko rozumiane nauki o wychowaniu. Trzeci przykładowy podział to podział dokonany przez profesora Kamińskiego w 1992r. jest to podział na tzw.:- nauki teoretyczne 1)dyscypliny formalnej 2)przyrodoznawstwo czyli nauki o strukyurze 3)humanistyka czyli nauka o człowieku i jego wytworach 4)filozofia. Nauki z przewagą badań stosowanych a)techniki czyli o wytwarzaniu rzeczy martwych b)rolnictwo i leśnictwo czyli nauki o uprawie i hodowli c)medycyna nauki o ochronie i konserwacji zdrowia oraz o wychowaniu człowieka. Pedagogika w tym podziale występuje w grupie nauk stosowanych zajmujących się w sposób bezpośredni człowiekiem.

2/Wyjaśnij pojęcia: pedagogika, pedagogia.

Pedagogika to należąca do nauk społecznych, nauka o wychowaniu. Jej polska nazwa pochodzi od greckiego (paidagogos- niewolnik opiekujący się chłopcami). Początkowo termin obejmował opiekę, nauczanie i wychowanie dzieci, z czasem pedagogami zaczęto nazywać osoby zajmujące się wychowaniem zarówno praktycznym jak i teoretycznym. Zajmuje się ona formułowaniem teorii, celów, treści, metod, środków i form procesu wychowania, a także stanowi zasób wiedzy praktycznej na ten temat. Zadaniem pedagogiki jako nauki jest wyposażenie tych, którzy organizują przebieg nauczania i wychowania w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów dydaktyczno-wychowawczych. Towarzyszą temu celowi następujące zadania:a)gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej b)analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich c)dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej. Pedagogika wyrosła na gruncie filozofii. Dopiero od XVII wieku, głównie dzięki J.A. Komeńskiemu pedagogika stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie nawiązują do filozoficznych i ideowych przesłanek swojej epoki. Pedagogia(gr.) zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli i wychowawców; sztuka wychowania, nauczania.

3.Wyjaśnij pojęcia: pedagog, paideia.

Paideia- słowem tym oznaczano wyższe formy działalności wychowawczej. Ich treścią było szerokie kształcenie osobowości na filozofii i dobrach kultury. Pedagog- dawniej oznaczał niewolnika i wychowawcę, praktyka. Dzisiaj najczęściej słowem tym oznaczamy każdego praktyka nauczyciela, która to zarówno uczy jak i wychowuje.

4.Wyjaśnij pojęcie: wychowanie. Podaj przykłady różnych definicji w wąskim i szerszym zakresie.

Wychowanie-całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:*wychowanie naturalne-pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje-rodzina, kontakty społeczne, obyczaje religia;*wychowanie instytucjonalne-celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka;*samowychowywanie. Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do otaczającego świata, kształtowanie się systemu wartości, norm, celu życia. W pedagogice istnieją definicje, które kładą nacisk na celowe dokonywanie zmian w osobowości człowieka pod wpływem czynników zewnętrznych. Jednostka stanowi w nich przedmiot oddziaływań. Druga grupa definicji mówi o wychowaniu indywidualnym, czyli wspomaganiu rozwoju jednostki poprzez pobudzanie do działania, ale pośrednio, wpływający nie na wychowanka lecz na warunki w których działa. Wychowanie przekazuje jednostkom dziedzictwo kulturowe, wzory zachowań- utrzymuje ciągłość kulturową społeczeństw, a jednocześnie przygotowuje do uczestnictwa i przekształcania rzeczywistości społecznej.

5.Zaprezentuj różne stanowiska pedagogów dotyczące przedmiotu badań pedagogiki.

Prof. Bogdan Suchodolski wyznaczał pedagogice miejsce wśród nauk humanistyczno - społecznych.

Prof. Stefan Wołoszyn posługiwał się konsekwentnie terminem nauki o wychowaniu i mówił o konieczności usytuowania ich blisko szczegółowych nauk o człowieku.

Kazimierz Sośnicki sprzeciwiał się pedagogice instrumentalnej. Umiejscawiał pedagogikę w centrum nauk humanistycznych i przy każdej okazji podkreślał, że głównym celem pedagogiki jest troska o człowieka.

Wincenty Okoń „Nowy Słownik Pedagogiczny” określił pedagogikę jako naukę społeczną - o wychowaniu człowieka.

Prof. Kreutz twierdził, iż pedagogika jest nauką skonstruowaną z czterech działów należących do innych nauk. Obejmuje pewien dział filozofii, historii, psychologii, socjologii. Sama zaś jako tako nie jest nauką samodzielną i autonomiczną.

Przyjęcie drogi postępowania badawczego i określonej metodologii związane jest w dużej mierze z działem pedagogiki, które badacz reprezentuje i tradycjami badawczymi. Przyjęcie przez badaczy stanowiska, że pedagogika jest nauką przyrodniczo- społeczną pociąga za sobą konsekwencje przyjęcia badawczej drogi empiryczno- analitycznej. Rzeczywistość pedagogiki poddaje się różnego rodzaju badaniom ilościowym. Wykorzystuje się pomiar, odpowiednio skonstruowane techniki i narzędzia badawcze, operacje statystyczne, przeprowadza się różne eksperymenty. Poszukuje się różne zależności pomiędzy poszczególnymi elementami tej rzeczywistości. Przez inną grupę teoretyków pedagogika zaliczana jest do nauk humanistycznych a istotą poznania badawczego jest rozumienie i interpretacja. Badacze tej opcji opierają się głównie na badaniach jakościowych zwanych inaczej hermeneutyczno- fenomenologicznymi. Dużą uwagę w tych badaniach przywiązuje się do intuicji, empatii natomiast odrzuca się badania związane z pomiarem i badaniami statystycznymi. Często badacze jednego i drugiego nurtu traktują się opozycyjnie, krytykują się nawzajem. Zwolennicy pierwszego stanowiska uważają, że „jakościowscy” stosują „intuicjonizm stosowany”. Badania ich cechuje niepewność uogólnień i subiektywizm. Mówią też, że nieostrość badań jakościowych osłabia pedagogikę jako naukę. Przeciwnicy natomiast twierdzą, że stosując metody ilościowe próbuje się mierzyć zjawiska ulotneczęsto jednostkowe a te nie mogą być podstawą jakichkolwiek teorii naukowych. Wydaje się, że zbliżenie obu opcji jest konieczne zarówno oba sposoby uprawiania pedagogiki jak i różne sposoby prowadzenia badań są niezbędne i równoprawne. Metoda badawcza nie jest prosta

ani jedna. Powinno być przenikanie metod, powinno się stosować różne badania tak ilościowe jak i jakościowe. Wyniki tych różnych badań mogą stać się dopiero podstawą wiedzy pedagogiczno- komplementarnej.

6.Miejsce pedagogiki wśród innych nauk.

W tym przypadku nie ma zgodności a są nawet duże nieporozumienia. Spory uwidoczniły się najbardziej w okresie międzywojennym. W śród polskich powojennych pedagogów Bogdan Suchodolski biorąc pod uwagę rolę pedagogiki wyznaczył jej miejsce wśród nauk humanistyczno- społecznych. Stefan Wołoszyn mówił o konieczności posługiwania się terminem „nauki o wychowaniu”, mówił też o konieczności usytuowania blisko szczegółowych nauk o człowieku. Kazimierz Sośnicki umiejscowił pedagogikę w centrum nauk humanistycznych. Wincenty Okoń jednoznacznie określa pedagogikę jako naukę społeczną. Mieczysław Kreuh reprezentował odmienne stanowisko. Pedagogika sama w sobie nie jest nauką samodzielną i autonomiczną, a jest skonstruowana z 4 działów należących do innych nauk. Obejmuje pewien dział filozofii, socjologii, psychologii i historii. S. Kunowski dzieląc nauki przyrodnicze i humanistyczne pedagogice wyznaczył miejsce w centrum między nimi. Współcześni pedagogowie podkreślają wciąż niejednoznaczne pojmowanie i sytuowanie pedagogiki różnorodność w pojmowaniu tego jaką nauką jest i czy nauką jest w ogóle, pedagogika. Nie wydaje się być zjawiskiem niepokojącym. Jest naturalna w przypadku nauk o człowieku. W naukach społecznych i humanistycznych mamy bowiem doczynienia z sytuacją wielopłaszczyznowego i wieloparadygmatycznego uprawiania pedagogiki. Niektórzy stawiają pytanie czy w ogóle istnieje pedagogika jako nauka. Spory zapewne trwać będą ważne jednak aby nie unicestwiły pedagogiki, największe nadzieje można pokładać w wielo płaszczyznowym uprawianiu pedagogiki.

7.Jak rozumiesz wielopłaszczyznowe, wieloparadygmatyczne uprawianie pedagogiki.

Współcześni pedagogowie podkreślają, że wciąż niejednoznaczne pozostaje pojmowanie pedagogiki. W odróżnieniu od większości nauk czy dyscyplin brak chociażby bardzo ogólnej, ale powszechnie akceptowanej jej definicji, określenia sytuującego ją wśród nauk lub poza naukami. Zdaniem nie małego grona pedagogów jak i przedstawiciel innych nauk, pedagogika z powodu licznych słabości, nie ostrej terminologii i metodologii nie zasługuje na miano nauki i jest jedynie swoistą technologią zajmującą się praktycznym zastosowaniem elementów wiedzy zaczerpniętych z innych nauk do procesu wychowania. Różnorodność w rozumieniu tego, jaką nauką w ogóle jest pedagogika, nie wydaje się być zjawiskiem niepokojącym; jest naturalna- w przypadku nauk o człowieku. W naukach społecznych i humanistycznych mamy bowiem do czynienia z sytuacją wielopłaszczyznowego „uprawiania”, z sytuacją wieloparadygmatyczności.

8.Nauki współdziałające z pedagogiką.

Metody badania jakimi posługuje się pedagogika dla opracowania swoich problemów praktycznych, empirycznych, normatywnych i teoretycznych, związanych z wychowaniem i wszechstronnym rozwojem człowieka muszą być wychowawczo przeprowadzane z punktu widzenia dobra rozwojowego wychowanka,a nie dobra samej nauki. Dlatego też wzgląd na to by, w niczym nie zaszkodzić badanemu człowiekowi w jego dalszym rozwoju, mocno ogranicza w pedagogice użycie metod metod badawczych , które by pociągały za sobą cierpienie , niebezpieczeństwo dla zdrowia czy życia, deprywację moralną, zgorszenie lub sugestię zła. Taka humanizacja metod w pedagogice promieniuje dziś na wszystkie inne nauki badające człowieka, prowadząc do humanizacji nauki. Jednakże same metody badania nie są zapożyczane od innych nauk, służących wzorami i gotową wiedzą. Jak już wiemy Herbart wprowadził dwie nauki tego rodzaju, etykę filozoficzną i psychologię ogólną. Obecny rozrost zagadnień pedagogicznych spowodował znaczny rozwój ilościowy i jakościowy nauk pomocniczo współdziałających ze sobą w pedagogice współczesnej.Wśród tych nauk wymienia się zazwyczaj te które zajmują się procesami rozwoju dzieci imłodzieży ale z innego punktu widzenia niż pedagogiczne. Są to więc nauki biologiczne, w których obrębie prowadzone są badania nad rozwojem osobnicznym, a zwłaszcza nad dziedzicznością i cechami wrodzonymi i nabytymi, nad funkcjonowanie mózgu nad higieną indywidualną i społeczną , nad korygowaniem odchyleń od normy itp. Są to nauki społeczne dla których wychowanie ma charakter formowanie osobnika na członka grup społecznych. Do nauk współdziałających dziś z pedagogiką należy zaliczyć te, które nie zajmują się bezpośrednio wychowaniem, mają jednak znaczenie dla pedagogiki. Są to antopologia filozoficzna, zmierzająca do określenia istoty człowieka oraz nauki polityczne, będące podstawą dla koncepcji i planów rozwoju kraju, jego miejsca wśród narodów świata. Określenie istoty człowieka ma charakter studiów filozoficznych ale także historycznych.

Filozofia - rozpatruje człowieka jako istotę ludzką, stanowi źródło norm wartości, wzór osobowych, stanowi teoretyczne i metodologiczne źródło poznania

Socjologia - zajmuje się badaniem relacji jednostki- grupa, rozpatruje zagadnienia adaptacji, czyli przystosowania do nowych, zmieniających się warunków, bada wpływy środowiskowe, systemy społeczne, aspekt adaptacyjny.
Psychologia - zajmuje się człowiekiem i jego procesami psychicznymi : myślenie, pamięć, uwaga, koncentracja, uczenie się
Historia - zajmuje się przebiegiem zdarzeń na przestrzeni dziejów, kształtuje uczucia patriotyczne i postawy obywatelskie, ukazuje historię kraju ojczystego na tle historii powszechnej, błędy, wzorce
Biologia - zajmuje się organizmami zwięrzęcymi, roślinami, człowiekiem, ich budową i funkcjonowaniem oraz środowiskiem życia; kształtuje naukowy pogląd na świat, umiejętność oddziaływania na przyrodę
Polityka - sposób sprawowania władzy , kierowania sprawami wew. I zew. Państwa (gospodarcza, zagraniczna, ekonomiczna, społeczna - rozwój potrzeby, możliwości współpracy)
Ekonomia - nauka o przetwarzaniu informacji przy użyciu elektoronicznych maszyn cyfrowych
Logika - analiza języka i czynności badawczych (wnioskowanie, definiowanie, klasyfikowanie )
Statystyka -nauka zajmująca się metodami ilościowego opisu występujących masowo rzeczy i zjawisk.
Demografia - nauka o ludności, obejmująca w szczególności statyczny opis ogółu, mieszkańców określonego obszaru pod względem liczebności, struktury wiekowej i płciowej, stanucywilnego, rasy, narodowości, języka ojczystego, wyznania, wykształcenia, zawodu i stanowiska społecznego.

Biologiczno - medyczne - zajmują się wyjaśnieniem prawidłowości zachodzących w organizmie ludzkim, opisywaniem procesów medycznych jakim ten organizm podlega, określeniem tego co jest normą zdrowia a co chorobą.

Historyczne - wydarzenia na przestrzeni dziejów, zmieniające losy państw

Filozoficzne - pytanie: Kim jest człowiek? Jakie procesy w nim zachodzą?

Psychologiczne - przedstawiające badania nad osobowością ludzką, co w osobowości się dzieje, a także czynniki warunkujące strukturę osobowości, temperamentu, zdolność motywacji itp.

Polityczne - zajmują się procesem polityki na świecie i w danym państwie oraz przewidywaniem następstw tych procesów.

Ekonomiczne - zajmują się badaniem sytuacji uwarunkowanej materialnie w danych krajach.

Nauki o kulturze - zajmują się określaniem wartości i norm obowiązujących w danym środowisku kulturowym i opisanie tego w jaki sposób wartości i normy ulegają zmianie w zależności od historii, uwarunkowań geograficznych, społecznych itp.

9.Problem dyferencjacji w pedagogice.

problem dyferencjacji w pedagogice - z róż nicowanie, podział pionowy działów pedagogiki - p empiryczna lub jakiejś całości na różniące się między nimi składniki.

10.Układ pionowy działów pedagogiki.

W tym układzie wyodrębniono następujące działy: 1. Pedagogika empiryczna (praktyczna)- obserwuje, zbiera, bada całość doświadczeń wychowawczych od rodziców, nauczycieli, wychowawców, uczniów i wszystkich mających doświadczenia wychowawczo dydaktyczne i metodyczne. 2.P. opisowa i eksperymentalna- dział naukowy pedagogiki oparty na doświadczeniach budujących i opisujących eksperymentalne prawa rządzące przebiegiem zjawisk (biologicznych, psychologicznych, kulturowych, wychowawczych) związanych z procesem wychowania. 3.P. normatywna- p. która na podstawie teorii i doświadczeń ustala wartości, ideały, cele, normy na których powinno opierać się wychowanie. 4.P. ogólna- teoretyczna- uznana jest za dział najważniejszy, obejmuje całość badań pedagogicznych i dąży opierając się na materiale empirycznym, eksperymentalnym, normatywnym do stosowania jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka.

11.Układ poziomy działów pedagogiki.

konstruowany na podstawie wspólnych lub podobnych przedmiotów badań; obejmujący coraz to nowe, pojawiające się działy - przedstawiono wybrane)

1. Pedagogika ogólna - inaczej filozofia nauki lub podstawy pedagogiki. Jest filozofią korespondującą z naukami pedagogicznymi jako:

1. dopełniająca główne nauki pedagogiczne w sferze: poznania przednaukowego, poznania tworzącego podstawy tych nauk, lub całego systemu wiedzy racjonalnej,

poznania nadbudowanego na tych naukach;

2. metanauka w sferze:

• logiki wiedzy,

• analizy krytycznej wiedzy lub jej pojęć.

Główne komponenty pedagogiki ogólnej (poznania naukowego pedagogiki):

1. Charakterystyka pedagogiki jako nauki.

2. Usytuowanie wśród innych nauk.

3. Język naukowy pedagogiki.

4. Rozwój pedagogiki jako nauki.

5. Analiza teoretycznych stanowisk, prądów, kierunków, nurtów, tekstów pedagogicznych.

6. Metodologia badań pedagogicznych.

12.Przedstaw rolę pedagogiki ogólnej jako nauki.

Pedagogika ogólna jest najczęściej traktowana jako podstawy pedagogiki. Spotykamy różne definicje tej nauki, skłaniamy się jednak do tego aby określić pedagogikę ogólną jako filozofię pedagogiki główne gałęzie nauki pedagogiki wyodrębniły się bowiem z tej właśnie filozofii ped. Pedagogika ogólna najczęściej traktowana jest jako nauka dopełniająca pozostałe nauki pedagogiki i jako meta nauka(duża nauka) dostarczająca pozostałym naukom pedagogiki oraz podstaw pomagających innym naukom ped systematyzować wiedzę, pojęcia oraz terminologię. Pedagogika ogólna jako nauka zajmuje się następującą problematykom: a) charakterystyka ped jako nauki( istota, złożoność, różnorodność, podmiotowość); b)usytuowanie ped wśród innych nauk; c) język naukowy pedagogów; d)rozwój pedagogiki jako nauki; e) analiza teoretycznych stanowisk, prądów, kierunków, nurtów a także tekstów pedagogiki; f) metodologia badań pedagogiki w obliczu postępującej dyferencjacji nauk pedagogicznych. Pedagogika ogólna może działać w kierunku integralności wiedzy i interdyscyplinarnego jej ujmowania. Pedagogika ogólna jest nauką społeczną. Nauki z nią powiązane to: filozofia, socjologia, psychologia, antropologia wychowania, antropologia kultury, mająca na uwadze społeczny aspekt wychowania także ekonomia

.

13.Historia wychowania i jej rola i zadania w systemie nauk o wychowaniu.

Historia wychowania -zwana też historią oświaty i wychowania, dziejami wychowania i myśli pedagogicznej, historią pedagogikii lub też historią pedagogii. Wg prof. S. Kota „zadaniem historii wychowania jest badanie jak w poszczególnych stadiach różne społeczeństwa organizowały u siebie wychowanie i dlaczego właśnie takie a nie inne stosowały systemy pedagogiczne”.

14.Dydaktyka i teoria wychowania jako nauki o wychowaniu.

Teoria wychowania- jako odrębna dyscyplina pedagogiczna pojawia się w Polsce w okresie powojennym. Zajmuje się ona wychowaniem, tj. kształtowaniem postaw i cech osobowości uczniów oraz stwarzaniem warunków do samowychowania. Pełni rolę służebną w stosunku do praktyki pedagogicznej, rozwiązując problemy rodziców, nauczycieli. Zadania teorii wychowania a) formułowanie celów wychowania; b) projektowanie działalności wychowawczej; c)analiza czynników psychospołecznych. Teoria wychowania często jest rozumiana jako podstawa do tworzenia różnych systemów wychowania chrześcijańskiego i teoria wychowania chrześcijańskiego i system i teoria wychowania chrześcijańskiego, system wychowania i teoria wychowania obywatelskiego. W ramach teorii wychowania wyodrębniały się szczegółowe teorie zajmujące się specyficzną problematyką np. teoria wychowania moralnego, zdrowotnego, do czasu wolnego. Wg jednego z głównych teoretyków wychowania M. Łobackiego głównym przedmiotem obecnie teorii wychowania jest proces wychowania w wąskim jego znaczeniu tj. kształtowanie postaw i cech osobowości dzieci i młodzieży łącznie ze stworzeniem im warunków ułatwiających samo aktualizację istniejących w nich możliwości. Tak rozumiana teoria wychowania: a) gromadzi wiedzę na temat procesu wychowania, b) analizuje wartości na których opiera się wychowanie, c) formułuje cele wychowania, d) projektuje działalność wychowawczą, e) analizuje różne czynniki warunkujące powodzenie lub niepowodzenie działalności wychowawczej, f) pobudza w szerokim zakresie do samo aktualizacji i samo doskonalenia. Dydaktyka- jest jedną z nauk pedagogicznych. Jej nazwa pochodzi z języka gr didasco - nauczam, didascalos- nauczający. Przedmiotem badań dydaktyki są cele i treści kształcenia, proces kształcenia, prawidłowości procesu kształcenia, metody nauczania, środki dydaktyczne, formy organizacyjne nauczania. Podział: dydaktyka ogólna- realizuje swoje cele bez względu na przedmioty i szczeble pracy szkolnej, dydaktyki szczegółowe- badają zagadnienia specyficzne dla wybranego przedmiotu nauczania, np.: matematyki, historii czy też jakiegoś typu lub szczebla szkoły, np.: dydaktyka szkoły zawodowej, szkoły wyższej. Wyróżniamy również dydaktykę fizyki, biologii czy chemii. Przedmiotem dydaktyki ogólnej są metody nauczania poszczególnych nauk : a) różne systemy kształtowania, b) formułowanie i analizowania systemów nauczania c) analiza treści kształcenia, badanie programów nauczania d) analiza procesów nauczania e) zasady nauczania, f) analiza metod nauczania, g) analiza środków dydaktycznych, h) planowanie ewolucji i) metody i techniki pomiaru dydaktycznego j) własne poszukiwania nauczycieli i tzw. Mikrodydaktyka

15.Podział nauk o wychowaniu wg PAN.

Polska Akademia Nauk (PAN) wyodrębnia kompleks nauk pedagogicznych, uporządkowanych hierarchicznie w czterech działach: I podstawowe dyscypliny pedagogiczne:- pedagogika ogólna,- historia oświaty, wychowania i doktryn pedagogicznych, -teoria wychowania (moralno- społecznego, estetycznego, społecznego, patriotycznego, religijno-filozoficznego), -dydaktyka oraz technologie i metodyki kształcenia II szczegółowe dyscypliny pedagogiczne wyznaczane rozwojem człowieka: -pedagogika rodziny, -p. przedszkolna i wczesnoszkolna, -p. szkolna, -p. szkolnictwa wyższego, -p. dorosłych (andragogika), -p. specjalna w tym resocjalizacja i rewalidacja, rehabilitacja, -teoria kształcenia równoległego, -teoria kształcenia ustawicznego (edukacja prenatalna), -p. ludzi starszych (gerontagogika). III dyscypliny pedagogiczne związane z różnymi obszarami działalności człowieka: -pedagogika społeczna, -p. kultury, -p. pracy, -p. zdrowia, -teorie wychowania technicznego, -teorie wychowania obronnego, -p. czasu wolnego i rekreacji. IV dyscypliny z pogranicza (pomocnicze): -pedagogika porównawcza, -pedeutologia, -polityka oświatowa, -ekonomika oświaty, -organizacja oświaty i wychowania, -filozofia wychowania, -psychologia wychowawcza, -socjologia wychowania, -biologiczne podstawy wychowania, -informatyka i cybernetyka edukacyjna.

16.Pedagogika społeczna i opiekuńcza jako nauki o wychowaniu.

ęłęóPedagogika społeczna to dział pedagogiki zajmujący się problematyką środowiskowych uwarunkowań procesu wychowawczo-opiekuńczego oraz rozwoju człowieka w różnych okresach życia.

1. Cechy pedagogiki społecznej jako nauki.

Praktyczna: nauka stosowana - teoria praktycznego działania. Jako nauka gromadzi i wzbogaca wiedzę na temat środowiska i daje się wykorzystywać w działaniu.

Prakseologiczna: skuteczne działanie - próbuje odpowiedzieć na pytanie: Jak działać skutecznie? Chodzi o rozwój człowieka - korzystne zmiany w człowieku i jego środowisku.

Empiryczna: oparta na badaniach empirycznych (wnioskowanie indukcyjne). Teoria jest weryfikowana na podstawie badań empirycznych - uogólnienia.

na usługach potrzeb społecznych: bada potrzeby społeczne i pokazuje obraz, środki zaradcze i projekty.pedagogika dzieci i młodzieży : w centrum zainteresowania jest głównie młode pokolenie, ale także starsi przez pryzmat sytuacji dziecka.
2. Związek pedagogiki społecznej z innymi naukami. Pedagogika społeczna wyodrębniła się z pedagogiki ogólnej i jest łącznikiem pomiędzy naukami o rozwoju, wychowaniu, społeczeństwie, kulturze. Czerpie dorobek z innych nauk i najściślej współpracuje z: teori wychowania , socjologi wychowania, socjologi kultury , psychologi społecznej.

ęłęóPedagogika opiekuńcza - dział pedagogiki . Opisuje, wyjaśnia i optymalizuje szeroko rozumianą działalność opiekuńczo-wychowawczą, podejmowaną wobec dzieci i młodzieży do czasu uzyskania przez nich względnej samodzielności życiowej.Pierwszy nazwą tą posłużył się Czesław Babicki w 1925 r.ęłęóPedagogika opiekuńcza, dział pedagogiki społecznej , zajmujący się takimi sytuacjami, które wymagają udzielenia pomocy dzieciom pozostającym w niekorzystnych warunkach bytowych, dotkniętych zdarzeniami losowymi, nie mogących własnymi siłami dać sobie rady w życiu. Pedagogika opiekuńcza bada działalność instytucji opieki całkowitej i częściowej a także organizacji społecznych organizujących różne formy pomocy dla dzieci i młodzieży. Do wybitnych jej przedstawicieli w Polsce należeli J. Babick, K. Jeżews i J. Korczak .

17.Pedagogika porównawcza i jej rola wśród nauk o wychowaniu.

Pedagogika porównawcza inaczej nazywana komparatystyczną, najogólniej zajmuje się porównywaniem rzeczywistości pedagogicznej w różnych obszarach kulturowych, w różnych krajach( por. R.Pachociński, 1998 s.39). Współcześni komparatyści za przedmiot badań uznają: poszukiwanie różnic i podobieństw między wielorakimi faktami oświatowo- wychowawczymi, występującymi w szkole i poza nią w różnych społeczeństwach i regionach świata. Badania porównawcze nie ograniczają się jedynie do systemów wychowania i ustrojów szkolnych, ale również obejmują inne elementy rzeczywistości oświatowej (instytucje oświatowo- wychowawcze, nauczycieli i uczniów, programy nauczania, scenariusze reform oświatowych itp.). Każde porównywalne zjawisko pedagogiczne, jeśli nie ma charakteru jednostkowego, może być przedmiotem analiz. Najważniejszymi metodami badawczymi komparatystyki są: 1.deskrypcja( opis rzeczywistości pedagogicznej) 2.interpretacja (wszechstronne wyjaśnianie zjawisk pedagogicznych) 3.jukstapozycja (właściwe porównywanie, zestawianie informacji o tym samym zjawisku z różnych układów rzeczywistości). Wraz z pojawieniem się nowych płaszczyzn współpracy międzynarodowej rośnie wartość oświatowych badań porównawczych. I ta zależność wytycz pedagogice porównawczej szeroką drogę rozwoju.

18. Osobliwość pedagogiki jako nauki i jej specyficzne cechy.

Etapy rozwoju pedagogiki jako nauki.

Rozwój pedagogiki jako nauki: historycy pedagogiki z początkiem XIX w łączą naukowy charakter pedagogiki. Oto w 1809 roku w Królewcu po I. Kancie objął katedrę filozofii J. Fryderyk Herbart (1776- 1841) jego zasługą było oddzielenie pedagogiki od filozofii. Na uniwersytecie poprowadził seminarium z pedagogiki. Zasługą Herbarta było to iż opracował on system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii. Za główny cel wychowania uznał Herbart ukształtowanie charakteru moralnego wychowanka, ważne było wyrobienie karności i tzw. nauczanie wychowujące. Szczególny wpływ miał Herbart na rozwój dydaktyki. Zapoczątkował on kierunek dydaktyczny zwany HERBARTYZMEM albo szkołą tradycyjną. Kierunek ten oparty był na tzw. stopniu formalnym (jasność, kojarzenie, system i metoda). Znaczącym przełomem w uprawianiu pedagogiki był fakt utworzenia pierwszego w Europie psychologicznego laboratorium eksperymentalnego. W 1879 r. w Lipsku w Niemczech Wilhelm Wundt zorganizował pierwsze takie laboratorium. Prowadzono w nim empiryczne badania pedagogiczne nad wychowawczym i szkolnym rozwojem dzieci i młodzieży. Badacze stosowali różne ankiety, testy, obserwacje itd. Oparta na tych badaniach pedagogika empiryczna rozwineła się szczególnie w latach przełomu wieków XIX i XX. Nazwano ją nawet specjalną nazwą „pedologią”. W Polsce kierunek ten był bardzo popularny u progu XXw. Uprawiali go m.in.: J.Ochorowicz, J.W.Dawid, A.Szycówna, J.Joteyko, L.J.Bykowski, M.G.rzegorzewska.

19.Geneza pedagogiki naukowej.

O istnieniu pedagogiki możemy mówić od początków ludzkości. Wraz z rozwojem cywilizacji zmieniały się formy wychowania. Refleksja pedagogiczna zjawia się znacznie później w czasach starożytnych. Wędrowni nauczyciele- sofiści- stawiali pierwsze problemy pedagogiczne. Potem filozofowie greccy i rzymscy tacy jak Platon, Arystoteles czy Kwintylian głosili różne poglądy pedagogiczne, które wynikały z podstaw ich poglądów filozoficznych. Chrześcijaństwo wnosiło nowe pojęcia i rozwinęło charakterystyczne dla siebie systemy wartości i zasady wychowania. W XVI w humaniści reprezentowali różne stanowiska wobec wychowania. Kulturę pedagogiczną Europy Nowożytnej łączyć można przede wszystkim z systemami filozoficznymi Johna Lockea, J.J. Rousseau czy J.H. Pestalozziego. W XIX w zaznaczyła się w Europie wielka tendencja do unaukowiania różnych dziedzin wiedzy. Ośrodkami postępu naukowego były uniwersytety i inne instytucje naukowe. Historycy pedagogiki z początkiem XIX w łączą naukowy charakter pedagogiki. W 1809r w Królewcu po wielkim filozofie Immanuelu Kancie katedrę filozofii objął Jan Fryderyk Herbart. Jego zasługą było oddzielenie się pedagogiki od filozofii. Po raz pierwszy Herbart na Uniwersytecie w Królewcu prowadził ze studentami seminarium z zakresu pedagogiki. Po powrocie na Uniwersytet w Getyndze(1833) Herbart opracował charakterystyczny system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii. Podstawą tego systemu miało być tzw. nauczanie wychowujące, a głównym środkiem było wyodrębnienie karności i dyscypliny. Herbart wywarł wielki wpływ na rozwój dydaktyki. Zapoczątkowany przez niego kierunek dydaktyczny zwany herbartyzmem oparty na tak zwanych stopniach formalnych (jasność, kojarzenie, system, moda) zwane też szkołą tradycyjną miał wielu zwolenników i kontynuatorów, lecz też dużą grupę przeciwników. W Polsce w pierwszej połowie XIX w myśl pedagogiczną reprezentuje rozprawa Józefa Hoene-Wrońskiego pt. ”Filozofia pedagogiki”, w której autor za główny cel wychowania przyjmuje „stworzenie się własne człowieka”. W okresie tym działa również Bronisław Trentowski, który to w słynnym dziele „Chowanna” pedagogikę określa jako „systematyczną działalność mającą na celu wskazywanie człowiekowi środków i dróg jak ma nieść własne lub obce dziecko do prawdziwego dojrzenia czyli pełnoletności”. W 1846r. Teodor Sierociński wydaje w Warszawie pierwszy podręcznik w języku polskim z pedagogiki pt.: „Pedagogika, czyli nauka o wychowaniu”.

20.Geneza pedagogiki empirycznej a psychologia eksperymentalna.

Znaczący przełom w uprawianiu pedagogiki nastąpił pod wpływem psychologii eksperymentalnej. W Lipsku w 1879r. Wilhelm Wundt stworzył pierwsze psychologiczne laboratorium eksperymentalne, gdzie prowadzone były różne empiryczne badania m.in. pedagogiczne nad wychowaniem i szkolnym rozwojem dziecka i młodzieży oraz nad różnymi problemami dydaktyki higieny nauczania. Badacze stosowali różnego rodzaju kwestionariusze, ankiety, teksty, prowadzili systematyczne obserwacje i próby eksperymentalne. Oparta na tych badaniach empiryczna pedagogika naukowa rozwinęła się głównie na przełomie XIX i XX w . Nową eksperymentalną wiedzę o dziecku i jego wychowawczym rozwoju budowano bardzo szybko, nazwano ją specjalną nazwą „PEDOLOGIĄ”. Penolodzy domagali się, aby nauczyciele byli wprowadzani w studia nad psychologią i pedagogiką doświadczalną i aby umieli sami prowadzić wszelkie badania pedagogiczne na co dzień. W Polsce kierunek ten był bardzo popularny u progu XX w, uprawiali go m.in.: J.Ochorowicz, J.W.Dawid, A.Szycówna, J.Joteyko, M.Grzegorzewska, później Janusz Korczak. Pedologia empiryczna korzystając z osiągnięć przede wszystkim psychologii i socjologii rozwija się po dzień dzisiejszy w bardzo różnych płaszczyznach.

21.Pedagogika specjalna i jej zadania.

Pedagogika specjalna jako działalność pedagogiczna w jej najszerszym znaczeniu ogranicza się do wychowania jednostek odbiegających od norm i z zaburzeniami, które bez specjalnej pomocy nie mogłyby osiągnąć poziomu rozwoju i przystosowania do zadań społecznych i zawodowych leżących w zakresie ich możliwości. Pedagogika specjalna to więc teoria i praktyka wychowania jednostek upośledzonych. Za podstawowe zadania pedagogiki specjalnej uważano zawsze dążenie do łagodzenia cierpienia, osłabienia skutków obciążenia dziedzicznego, zmniejszenia następstw schorzeń i nieszczęśliwych wypadków, usprawnienia zaburzonych funkcji, a więc maksymalne dorównywanie do normy. Cele pedagogiki specjalnej podkreślają następujące podstawowe zadania: -każdej jednostce, niezależnie od rodzaju i stopnia upośledzenia, należy zapewnić pomoc dostosowaną do jej potrzeb i warunków dla uzyskania optymalnego rozwoju; -jednostkę upośledzoną należy wszechstronnie kształcić i wychowywać tak, aby mogła osiągnąć szczęście osobiste i znaleźć miejsce i uznanie w społeczeństwie pomimo swego upośledzenia; -jednostkę upośledzoną należy najlepiej przygotować do przyszłych zadań życiowych i do pracy zawodowej, aby w miarę możliwości uniezależnić ją od pomocy społecznej.

22.Pedagogika dorosłych i jej zadania.

Andragogika- dział pedagogiki zajmujący się kształceniem dorosłych. Dziedzina powstała w XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Jej rozwój związany jest także z antropologią filozoficzną, psychologią człowieka dorosłego, etyką, socjologią kultury i wychowania, historią oświaty i myśli pedagogicznej. Andragogika zajmuje się procesami kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Bada, opisuje i analizuje cele, treści, systemy, formy i metody wyżej wymienionych procesów oraz ich uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne. Odpowiada na pytanie, jakim może być człowiek dorosły, jaki poziom rozwoju i sprawności może osiągnąć, jeśli stworzy mu się optymalne warunki edukacji a on sam podejmie autokreację. Umożliwia zrozumienie procesu przekształcania potencjału jednostki w realną zdolność do sprawnego funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych.

23.Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna.

Pedagogika przedszkolna jest dziedziną pedagogiki zajmującej się procesem kierowania rozwojem dzieci w instytucjach przedszkolnych. Jest to uporządkowana i systematycznie ujęta wiedza o wychowaniu w przedszkolu. Pedagogika przedszkolna będąca szczegółową dziedziną pedagogiki ma w dużym stopniu charakter praktyczny, a także integracyjny. Łączy bowiem wiedzę czerpaną z pedagogiki i różnych nauk pomocniczych z metodyką wychowania przedszkolnego, z techniką działania pedagogicznego e przedszkolu jako instytucji zbiorowego wychowania dzieci. Podstawową funkcją pedagogiki przedszkolnej jest wszechstronny rozwój dzieci, który im umożliwia osiągnięcie dojrzałości szkolnej i ułatwia rozpoczęcie nauki w szkole. Przedszkole może wywierać wielostronny wpływ na rozwój dzieci, organizując całość ich trybu życia w czasie pobytu w tej placówce. Efekty pracy przedszkoli zależne będą zawsze od uwzględnienia właściwości rozwojowych dziecka jako aktywnie działającego podmiotu wychowania. Proces kierowania rozwojem dziecka jest przedmiotem badań pedagogiki przedszkolnej z czym się łączą jej zadania jako dyscypliny naukowej. Pedagogika przedszkolna bierze przede wszystkim na siebie główne zadanie spełniane przez pedagogikę, zadanie to polega na dostarczaniu praktyce wiedzy, służącej jej doskonaleniu i wyjaśnianiu skuteczności podejmowanych działań pedagogicznych. Pedagogika wczesnoszkolna to dział pedagogiki zajmujący się teorią i praktyką nauczania początkowego oraz oddziaływań wychowawczych na dziecko w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Pedagogika wczesnoszkolna ma charakter ogólny, syntetyzujący wiedzę w zakresie pracy wychowawczej i dydaktycznej jej częścią jest metodyka nauczania zintegrowanego w klasach od I do III.

24.Scharakteryzuj naturalizm pedagogiczny i omów najbardziej charakterystyczne odmiany naturalizmu. Przedstawiciele.

Naturalizm- (in. Ped.funkcjonalna, pajdocentryzm, natywizm, teoria swobodnego wychowania) nurt pedagogiczny, którego początki stworzył Jakub Rousseau, kierunek ten był bezpośrednią kontynuacją pedagogiki eksperymentalnej, był związany z ruchem reformatorskim sprzeciwiającym się założeniu szkoły tradycyjnej. Pedagogika naturalna była mocno związana z koncepcjami biomedycznymi wychowania oraz psychologizmem pedagogicznym. Naturalizm utożsamiał procesy wychowania jednostki z tokiem jej naturalnego i spontanicznego rozwoju. Dziecko z natury jest dobre, wychowywać to znaczy wspierać dziecko w jego rozwoju psychofizycznym. Naturalizm nie był prądem jednolitym. Najbardziej znane odmiany naturalizmu to: 1. pedagogika sloidu rozwijająca się w Finlandii i krajach północnych, czyli pedagogika prac ręcznych w drewnie, metalu, wiklinie. 2.pedagogika szkoły aktywnej, 3.pedagogika szkoły pracy(Dewey, Kershensteiner) 4.koncepcja planu daltońskiego, 5.szkoła pracy manualnej, 6.praca pod kierunkiem nauczyciela, 7.pedagogika M.Montessori- głównym zadaniem tej pedagogiki jest wspieranie spontanicznej i twórczej aktywności dzieci oraz danie im szansy na wszechstronny rozwój fizyczny, duchowy, kulturowy i społeczny. Cele te są realizowane między innymi poprzez rozwijanie w dziecku samodzielności i wiary we własne siły, pracę nad osiąganiem długotrwałej koncentracji nad wykonywaniem zadania, wypracowanie postaw posłuszeństwa opartego nie na zewnętrznym przymusie, a na samokontroli. Główne założenia szkoły aktywnej przeciwne szkole tradycyjnej: - wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka; -dziecko powinno uczyć się w tedy gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy; -nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci; -nauczanie powinno być zindywidualizowane; -szkoła ma pobudzać aktywność dziecka; -ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów; -udział uczniów w planowaniu programu; -nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka; -położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję. Naturaliści nawiązywali do pedagogiki Rousseau, uważali że należy dbać o indywidualność dziecka, jako wartość najwyższą, uważali też że rozwój

25.Scharakteryzuj socjologizm pedagogiczny jako kierunek w pedagogice.

Socjologizm pedagogiczny zwany inaczej pedagogiką społeczną- rozwinął się na przełomie XIX i XX wieku w oparciu o społeczną koncepcję wychowania. Wyrosła ona na gruncie nauk socjologicznych w opozycji do indywidualizmu, psychologizmu i biologizmu związanych z naturalizmem pedagogicznym. Pedagogika socjologiczna uznała że każde wychowanie jest faktem społecznym a nie indywidualnym. Każde społeczeństwo tworzy sobie własny ideał człowieka i ideał wychowania. Należy w wychowaniu ograniczyć indywidualne interesy jednostki na rzecz potrzeb i interesów społeczeństwa. Jednostka musi się podporządkować grupie społecznej i otaczającemu środowisku. Rezultatem wychowania powinna być pełna adoptacja młodzieży do istniejących warunków społecznych. Socjologizm proponował wychowanie tzn. „urabianie” jednostki do potrzeb społecznych. Socjologizm był więc kierunkiem przeciwstawnym naturalizmowi(mówił o spontanicznym rozwoju do wewnątrz jednostki...) socjologizm twierdzi, że żadne społeczeństwo nie jest w stanie rozwijać się bez wychowania ale też wychowanie nie może rozwijać się poza społeczeństwem. Głównym przedstawicielem socjologizmu pedagogicznego był francuski socjolog i pedagog Emil Durghei. Głównym celem wychowania wg Durheina jest moralność która stanowi rdzeń świadomości społecznej. Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te pokolenia które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Wychowanie jest więc procesem „urabiania” nowego pokolenia dorosłych. Każde pokolenie dorosłych tworzy sobie dla potrzeb społecznych i środowiskowych określony ideał człowieka. Ideał ten zróżnicowany jest zależnie od środowiska i grupy społecznej. Ale realizacja tego ideału jest zawsze środkiem do kształtowania się całego społeczeństwa. Innymi przedstawicielami socjologii pedagogicznej byli m. in.: F. Zaniecki, J. Chałasiński, H. Radzińska, R. Wroczyński, S. Karfowicz. Za granicą ważnymi pedagogami socjologii byli: P. Bergemann, P. Natop, P. Bartp.

26.Pedagogika kultury- charakterystyka kierunku.

Pedagogika kultury rozwinęła sie jako próba przeciwstawienia się jednostronności tak psychologizmu i naturalizmu jak i socjologizmowi pedagogicznemu. Kierunek ten jest również próbą pogodzenia naturalizmu z socjologizmem. Pedagogika kultury wychodzi z założenia że człowiek jest istotą nie tylko naturalną w sensie przyrodniczym i biologicznym lecz przede wszystkim istotą kulturalną która uczestniczy w procesie przyswajania współczesnych dóbr kultury, używania ich i wytwarzania nowych zasadą „urabiania” wychowanka na „ człowieka grupy społecznej” głoszona przez pedagogikę socjologiczną. Przedstawiciele pedagogiki kultury przedstawiali zasady przekształcania i kształcenia indywidualności dziecka na osobowość (osobę) przez wprowadzenie go w obiektywny świat wartości kulturalnych. Podstawa do określenia celów wychowania powinny być wartości oraz dobra kultury. Wychowanie ma wdrażać młodzież do uznawania i przeżywania wartości i postępowania zgodnie z normami wynikającymi z tych wartości. Zadania wychowawcze mają być realizowane w procesie kształcenia. Pojęcie kształcenia ma dla pedagogów kultury znaczenie fundamentalne i rozumiane jest bardzo szeroko jako rozwój wszystkich stron psychiki, a więc umysłu uczuć, woli i działania ale także jako rozwój całej osobowości i jako aktywizacja wszelkiej ekspresji wychowanka. Wychowanie rozumiane jako kształcenie ma charakter warstwicowy i etapowy. Warstwicowy tzn. Że każdy z nas ma inną strukture osobowości, każdy z nas inaczej odbiera i tworzy wartości. Etapowo tzn. Że kształcenie to i wychowanie przebiega od anatomii (brak wartości ) u małego dziecka poprzez heteronomię (przyjmowanie wartości od innych) do autonomii (wartości stają się autonomiczną własnością człowieka i one świadczą o jego duchowości). Innymi słowy wg. Pedagogiki kultury proces wychowania jest spotkaniem jednostki, osoby z obiektywnymi dobrami kultury. Człowiek bierze udział w ich tworzeniu przetwarzaniu a tym samym wzbogaca swe siły duchowe i tworzy nowe wartości.

27.Główni przedstawiciele pedagogiki kultury w Polsce i ich poglądy ( S. Hessen, B. Nawroczyński, Z. Mysłakowwski, B. Suchodolski)

Jednym z pedagogów polskich był Bogdan Suchodolski (1903-1993) redaktor „kultura i wychowanie” Napisał „Wielkość sztuki a odrodzenie kultury” i „uspołecznienie kultury”. Podkreśla stosunek przejmowania tradycji o wolność tworzenia nowych, siła działania. Nie ma różnicy między przyjmowaniem a tworzeniem kultury. Wyraził to co dla pedagogiki kultury było ważne i istotne. Był współtwórcą tajnego nauczania (w czasie wojny). Po wojnie napisał podręczniki”wychowanie dla przeszłości”- największe powodzenie tej ksiązki pod koniec życia napisał „wychowanie mimo wszystko”. Ostatnia jego książka „Edukacja permanentna. Rozdroża i nadzieje”. Pedagogika kultury ukazuje, że rozwój człowieka następuje przez całe życie. Dorobek Suchodolskiego jest ostro krytykowany. Bogdan Nawroczyński(1882-1974) zwracał uwagę na to że człowiek żyje dzięki kulturze i pełnej pedagogice przez to właśnie odróżnia się od innych stworzeń i staje się pełnym człowiekiem a kultura rozumiana jest jako calość materialnych i duchowych wytworów człowieka. Sergiusz Hessen (1887-1950) zaproponował warstwicową koncepcje wychowania. Kierunek tak ujmowanego wychowania wyznaczało przejście od anomii(człowieka jako istoty biologicznej wymagającej pielęgnacji czyli rozwoju psychfizycznego) przez heteronomię (człowieka jako istoty społecznej wrastającej w kulturę) do autonomii(człowieka jako istoty wykształconej) Ważnym elementem kształcenia jest samokształcenie na terenie pozaszkolnym-biblioteki, muzea, wystawy.

28.Scharakteryzuj pedagogikę chrześcijańską.

Pedagogika chrześcijańska dzisiaj nazywana humanizmem chrześcijańskim; pedagogika oparta na chrześcijańskich podstawach filozoficznych i światopoglądowych, także na wychowawczej doktrynie Kościoła. Koncepcja zakłada pełne rozwijanie osobowości wychowanka jako człowieka by mógł się rozwijać wszechstronnie pod względem umysłowym, fizycznym i duchowym, musi przejść przez cztery społeczności wychowania: rodzina-Kościół-szkoła-państwo. Wszystkie one wychowują jednostkę do pokoju z Bogiem i ludźmi. Przedstawiciele: Kardynał Wyszyński, Paweł Woroniecki, ks. Jan Bosko, Karol Wojtyła, Stefan Kunowski, ks Józef Tarnowski, Leon Dyczewski. Chrześcijańska pedagogika otwarta powstała jako antyteza do ortodoksyjnej pedagogiki9 chrześcijańskiej bowiem w odróżnieniu od niej jest zdecydowanie bardziej dynamiczna a w koncepcjach filozoficznych oparta na antropologii filozoficznej inspirowanej chrześcijaństwem.

29.Antypedagogika a ruch na rzecz praw dziecka.

Antypedagogika nurt w pedagogice negujący tradycyjną formę wychowania opierającą się na zasadzie „sterowania” życiem dziecka. Antypedagogika w założeniu oddaje wolność do samo decydowania o sobie dziecku, a rolę nauczyciela sprowadza do „przewodnika” w myśl zasady lepiej wspierać zamiast wychowywać. Podstawowym warunkiem takiego wspierania jest jego dobrowolność. Zdaniem antypedagogiki, dominującą w obecnym wychowaniu rolę wychowawcy i zasadę:wychowawca wie lpiej niż wychowanek co jest dla niego dobre, należy zastąpić prawem dziecka do wyboru opartym na zaufaniu, że wybierze ono dobrze, bo wychowanek wie lepiej niż wychowawca co jest dla niego dobre. Antypedagogika upomina się o takie wartości jak: wolność, równość, przyjaźń, samostanowienie, odpowiedzialność każdego za siebie samego. Twórcą i czołowym przedstawicielem Antypedagogiki był założyciel angielskiej szkoły stosującej zasady Antypedagogiki Aleksander Sutherland Neill. Sztandarową książką jest jego „Summerhill” (od nazwy wzgórza na którym swoją siedzibę miała pierwotnie szkoła, tak nazywała się także późniejpo przeprowadzce sama szkoła).Polską adaptacją Antypedagogiki był system stworzony przez Janusza Korczaka. Wg niektórych autorów antypedagogika odnosi sięjedynie do nurtu stworzonego w latach 70 XX wieku przez Ekkeharda von Braunmůhl, zaś koncepcja Neilla uznawana jest za podejście reformatorskie w pedagogice. Choć rozróżnienie nie wydaje się jasne to obie koncepcje różnią się- nie tylko datą powstania.

30.Postmodernizm jako nurt kultury majacy odbicie w pedagogice.

POSTMODERNIZM nurt kulturalny znalazł swoje odbicie także w pedagogice. Zdaniem postmodernistów, zaciera się różnica między kulturą popularną a kulturą wysoką, między awangardą a kiczem. W kulturze dominuje swoboda, dopuszczalne jest wszystko: wieloznaczność, przeplatanie się, dowolne wybieranie i manipulowanie cytatami. Jeśli chodzi o pedagogikę, zgadza się ona na różnorodność, wieloznaczność, niejednorodność. Odrzuca się wszystkie autorytety, wzorce, fundamentalne idee. Zadaniem postmodernistów jest nauczanie postaw(nauczyciel-uczeń, rodzic-dziecko), również odgórnym kształtowaniem osobowości młodego człowieka. Postmoderniści odrzucają urabianie, odwołują się do źródeł tekstów popularnych między innymi bazują na symptomach subkultur, odwołują się do symboliki młodzieżowej. Postmoderniści uważają, że pedagogika nie może sobie prawa do nieomylnej wiedzy, nie ma także pewności co do jednoznaczności aktu naukowego poznania. Postmoderniści mocno akceptują probabistyczny( prawdopodobny charakter pedagogiki). Przedstawiciele na świecie: R. Rottary, w Polsce: T. Szkudlarek .

31.Opisowe i normatywne zadania pedagogiki.

Rzeczywistość pedagogiczną możemy poddawać różnym badaniom. Mogą to być badania ilościowe lub jakościowe. Często osoby, które przyjmują, że pedagogika jest nauką przyrodniczo- społeczną stosują badania ilościowe, w których stosują pomiar, operacje statystyczne, narzędzia badawcze w postaci ankiet, wywiadów i kwestionariuszy. Badacze stosują różnego rodzaju eksperymenty i poszukują zależności przyrodniczo -skutkowych między poszczególnymi elementami rzeczywistości pedagogicznej.

Inna grupa badaczy, która zalicza pedagogikę do nauk humanistycznych uważa, że istotą poznania naukowego jest przede wszystkim wyjaśnianie, rozumienie i interpretacja. Badacze tej opcji opierają się na badaniach jakościowych. Odrzuca pomiar i działania statystyczne a wybierają analizę tekstu, dużą uwagę przywiązują do interpretacji historycznych, porównawczych, intuicji.

Badania ilościowe są to badania polegające na opisie i analizie badanych faktów, procesów i zjawisk w sposób ilościowy, czyli w postaci pewnych zapisów matematycznych, obliczeń i zestawień statystycznych. Są więc bardzo podobne do pomiaru. Różnią się jednak od niego tym, że posiadają teoretyczne uzasadnienie zamiarów podejmowania badań, że mają sformułowane cele w sposób precyzyjny, także hipotezy robocze, że mają zdefiniowane badane zjawiska i wyszczególnione zmienne i wskaźniki. Badania ilościowe posługują się również odpowiednimi narzędziami badawczymi, które wcześniej muszą zostać skonstruowane. Dysponują także uporządkowanymi zestawieniami danych i obliczeniami statystycznymi. Materiał, który gromadzą jest więc przeanalizowany statystycznie i opisany ilościowo. Badania ilościowe stosowane są przede wszystkim do badania rzeczy, które da się zmierzyć, policzyć, dotknąć i zobaczyć. Nie jest łatwo zastosować badań ilościowych do badania rzeczywistości bardziej abstrakcyjnych, ale nie jest to niemożliwe.

Badania jakościowe -Są to badania, które polegają przede wszystkim na analizowaniu badanych zjawisk w celu wyodrębnienia w nich części składowych i wykryciu zależności i związków jakie zachodzą między tymi składowymi. Polegają również na opisywaniu całej struktury badanego zjawiska oraz na interpretacji i wyjaśnianiu ich sensu i funkcji. Za ich pomocą dokonuje się jakościowe opisywanie i analizowanie zjawisk i procesów, ogółem: badanych rzeczywistości. Brak jest w tych badaniach wszelkich pomiarów, a pojawiające się liczby, obliczenia statystyczne czy zestawiania liczbowe nie mają charakteru złożonego czy skomplikowanego. Stanowią one uzupełnienie dla badań ilościowych. Opisywane zjawiska są przedstawiane w formie narracyjnej. Zawierają opis i interpretację jakichś procesów czy ciągu zdarzeń. Często opierają się na subiektywnych doświadczeniach, intuicji osób biorących w nich udział: badanych i badaczy. Do rodzajów badań jakościowych zaliczamy badania: etnograficzne, antropologiczne, alternatywne, terenowe, ekologiczne. Ponieważ badania jakościowe stoją jak gdyby w opozycji do badań ilościowych, które są bardziej obiektywne, badania jakościowe nazywa się często "miękkimi". Nazwa ta odnosi się głównie do stosowanych przez te badania metod i technik badawczych, które nie mają sztywnego charakteru, nie tworzą pewnych struktur. Ich celem nie jest bowiem wyłuszczenie powiązań przyczynowo - skutkowych, jak w badaniach ilościowych, ale celem jest zrozumienie badanych zjawisk i dokonanie ich interpretacji. W badaniach jakościowych uwzględnia się szerszy kontekst sytuacyjny badanych zjawisk i dokonuje się jego analizy. Chodzi tu o takie współwystępujące zjawiska, fakty, czy procesy, które nadają badanemu zjawisku właściwego sensu i pozwalają go lepiej zrozumieć i zbadać. Celem poznawania tego szerszego kontekstu badanych zjawisk jest przyjrzenie się tym zjawiskom w ich naturalnych warunkach i zaobserwowanie ich rozwoju. Dzięki temu badacz może zobaczyć badany proces czy zjawisko w jego autentyczności, plastyczności i złożoności. Badania jakościowe opierają się w dużej mierze na obserwacji. Sama zaś nadbudowa teoretyczna może powstać dopiero w trakcie badania, albo nawet po ich ukończeniu. Teoria jest jakby w drugiej kolejności i jest ona przystosowywana do wyników przeprowadzonych wcześniej obserwacji

32.Innowacyjne zadania pedagogiki.

(K.Konarzewski): w obecnym świecie w którym sternik utożsamia się ze sterowanym, bo praktyke społeczną uznaje się za autonomiczną i samosterującą się, pedagogika naukowa może zrezygnować z roli przywódcy praktyki wychowawczej, a swoją misję może pojmować jako jej opisywanie. Może ujawniać jej podstawowe wybory, pobudzać do refleksji i otwierać na innowacje. Jest też możliwe, że na obrzeżach właściwej nauki o wychowaniu powstawać będą ośrodki oferujące rozwiązania praktyczne, dotyczące metod nauczania, mierzenia osiągnięć, organizacji zawodowego doskonalenia nauczycieli itd. Rzeczą samych praktyków będzie je przyjąć lub odrzucić. Zapewne nastąpi zbliżenie tych stanowisk, rzeczywistość pedagogiczna bowiem wymaga wszechstronnych badań, studiów, diagnoz i prognoz sytuacji wychowawczych młodzieży i społeczeństwa, przeprowadzania reform działania różnych instytucji pedagogicznych. W tych wszystkich przedsięwzięciach, a przede wszystkim w ustaleniu obiektywnych ich wyników, ocenie, nierzadko krytyce, ulepszeniu może pomóc głównie pedagogika jako nauka. Pedagogika jest bowiem -jak pisał S.Kunowski- nie tylko nauką stwierdzającą, konstatującą rzeczywistość, a nawet konstruującą nowy świat.

33.Badania ilościowe i jakościowe w pedagogice.

Badania ilościowe i jakościowe w pedagogice w każdej poważnie liczącej się dyscyplinie naukowej można wyróżnić dwa sposoby podejścia do badanych problemów. Pierwszy polega na jakościowym, a drugi na ilościowym ich przedstawianiu i analizowaniu stąd mówi się niemal powszechnie o metodach jakościowych i ilościowych stosowanych ogólne rozumienie badań jakościowych. Badania jakościowe łącznie z charakterystycznymi dla nich metodami polegają na dokonywaniu analizy badanych zjawisk, na wyróżnianiu w nich elementarnych części składowych , na wykrywaniu zachodzących między nimi związków i zależności, na charakteryzowaniu ich struktury całościowej, na interpretacji ich sensu lub spełnianej przez nie funkcje itd.. Nade wszystko umożliwiają one dokonanie jakościowego opisu i analizy badanych faktów , zjawisk czy procesów. Odbywa się to głównie w formie narracyjnej lub estetycznej, z wykluczeniem na ogół wszelkich zawiłych zestawień liczbowych i obliczeń statystycznych. W tym znaczeniu badania jakościowe są oczywistym przeciwieństwem badań ilościowych. Ale bynajmniej się one nie wykluczają, lecz wzajemnie uzupełniają i dopełniają. Poza tym badania jakościowe są zazwyczaj opisem i interpretacją pewnego ciągu zdarzeń, w tym także subiektywnych doświadczeń i odczuć zarówno osób badanych, jak i osoby je przeprowadzającej. Rozumiane w ten sposób badania nazywa się nierzadko również badaniami etnograficznymi, terenowymi, alternatywnymi lub antropologicznymi, a niekiedy mikro etnograficznymi lub ekologicznymi. Współczesne badania jakościowe uważa się na ogół za wyraźnie przeciwstawne podejściu ilościowemu i poniekąd także obiektywistycznemu w badaniach pedagogicznych. Przeto zalicza się je do tzw. Badań „miękkich”, tj. Przeprowadzanych za pomocą nie u strukturalizowanych metod i technik badawczych. Istotę ich upatruje się nade wszystko nie tyle w wyjaśnianiu badanych zjawisk, czyli w ustalaniu występujących wśród nich powiązań przyczynowo-skutkowych(co jest głównym przedmiotem badań ilościowych), ile w rozumieniu i interpretacji interesujących badacza zjawisk zarówno w naukach matematyczno-przyrodniczych jak i humanistyczno-społecznych.

36. etoda i technika badania - wyjaśnij pojęcia i podaj przykłady

Podstawowe zasady doboru metod badawczych w pedagogice? Ostatecznie dobór metody technik i narzędzi badawczych uwarunkowane jest specyfiką problemu który za pomocą badań ma być rozwiązany. Dlatego metoda badania nie jest ani jedna ani prosta. Przeciętnie tworzy różne kombinacje podstawowych operacji naukowych które dostosowują się do przedmiotu i celu badania.

34.Metoda i technika badania - wyjaśnij pojęcia i podaj przykłady.

METODA- (sposób postępowania) według prof. A. Kamińskiego jest to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych (teoretycznych) i instrumentalnych (praktycznych) obejmujących całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu badawczego. Przykłady: eksperyment, obserwacja, badanie dokumentów, monografia pedagogiczna, sondaż diagnostyczny.

TECHNIKA BADAWCZA - jest to czynność regulowana starannie wypracowanymi dyrektywami (instrukcjami) pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzonych informacji, opinii, faktów. Przykłady: ankietowanie, testowanie, badanie dokumentów. Techniki badań, według Pilcha, to: "czynności praktyczne regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii i faktów". Technika jest zatem czynnością określoną przez dobór odpowiedniej metody i przez nią warunkowana. Technika ogranicza się do czynności pojedynczych lub pojedynczo - jednorodnych.

35 Metoda i technika badania - wyjaśnij pojęcia i podaj przykłady.

Metoda- od gr. Metodos jest to droga. Sopsób badania, jest to systematycznie stosowany sposób postępowania, prowadzący do założonego wyniku. Na dany sposób składają się czynności myślowe i praktyczne odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności. Kamiński definiując metodę mówi że jest to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych (teoretycznych) i instrumentalny (praktyczny) obejmujący całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Przykłady metod pedagogicznych: eksperyment, obserwacja, monografia pedagogiczna. Techniki badawcze-gr. Techne-sztuka, rzemiosło. Są toczynności praktyczne regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami. Pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii i faktów. Technika badawcza ma węższy zakres niż metoda i jest pojęciem podrzędnym w stosunku do metody ogranicza się czynności pojedynczych lub pojedynczo-jednorodnych. Przykłady technik badawczych w pedagogice to: ankietowanie, testowanie, badanie dokumentów.

36.Narzędzia badawcze w pedagogice- wyjaśnij pojęcia- podaj przykłady.

Narzędzia badawcze są to przedmioty służące do realizacji wybranej techniki badań. Przykłady narzędzi badawczych to: kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz ankiety, magnetofon, kamera a nawet ołówek.

37.Obserwacja jako metoda badawcza w pedagogice.

Obserwacja gromadzi informacje o danym zjawisku lub ingerencji w jego przedmiot. Dzięki niej poznajemy zjawiska w ich naturalnym przebiegu z uwagi na złożoność obserwacji istnieją tendencje do zaliczania obserwacji do metod badawczych. Zdarza się jednak że zaliczana jest do technik badawczych. Wydaje się że obserwacja jako prosta rejestracja zdarzeń może być uznawana za technikę badawczą, natomiast planowane systematyczne i subiektywne postrzeganie faktów, gromadzenie i interpretację danych trzeba nazwać metodą.

38.Różnorodne rodzaje obserwacji.

W literaturze pedagogicznej wymienia się następujące rodzaje obserwacji: 1). całościowa obejmuje wartość zachowań danej osoby lub grupy 2). tematyczna dotyczy tylko wybranych rodzajów zachowań 3). jednostkowa dotyczy jednej osoby 4). grupowa obejmuje zespoły uczniów, klasę szkolną lub grupę wychowawczą. 5). bezpośrednia osoba badająca sama dokonuje rejestracji zachowań osób obserwowanych 6). pośrednia badacz określa zadanie badawcze i przez osoby drugie lub posługujące się magnetofonem czy kamerą zbiera a potem interpretuje informacje 7).uczestnicząca badacz dokonuje obserwacji bezpośrednio uczestnicząc w życiu badanej grupy 8). ukryta badacz nie jest jednym z członków grupy a obserwowany nie wie że jest obserwowany.

39. Techniki obserwacyjne.

Do najczęstszych technik obserwacyjnych możemy zaliczyć: 1.Techniki obserwacji dorywczej- polega ona na rejestrowaniu różnych przejawów zachowań uczniów które wg osobistego uznania nauczyciela na rejestrację zasługują. Technikę tę stosujemy zwłaszcza w tych przypadkach, w których nie mamy lepszego rozeznania, nie znamy bliżej klasy czy też grupy, nie znamy też problemów wychowawczych ale widzimy jakieś charakterystyczne sposoby zachowania się uczniów. Choć technika ta ma niewielką wartość naukową, może służyć do wstępnego rozeznania sytuacji wychowawczej. 2.Technika dzienniczków obserwacyjnych- polega na opisywaniu zdarzeń lub zjawisk w ich naturalnych następstwach czasowych na przestrzeni możliwie długiego czasu. Obserwujemy przejawy zachowań i współtowarzyszące im warunki, zapisujemy wyniki obserwacji, rejestrujemy fotograficznie, za pomocą kamery video itp. Materiały badawcze wykorzystujemy później do analizy jakościowej. 3.Technika obserwacji kategoryzowanej polega na obserwacji konkretnych kategorii zachowań ucznia, np. obserwujemy zachowania prozdrowotne uczniów lub stosunek uczniów do nauczycieli. Ten typ obserwacji wymaga wcześniejszego opracowania tzw. scheduły obserwacji (tj. specjalnego zestawu poszczególnych kategorii zachowań istotnych dla badanego problemu). 4.Technika próbek czasowych- obserwacji dokonujemy w ciągu niedługich jednostek (próbek czasowych) od kilku sekund do 20 min. 5.Eksperyment pedagogiczny- metoda, której podstawową częścią jest wywołanie jakiegoś procesu lub regulowanie warunków, które na te procesy wpływają.

40.Obserwacja kategoryzowana i schedułą obserwacji.

Technika obserwacji kategoryzowanej polegająca na obserwacji konkretnych kategorii zachowań ucznia np. obserwujemy zachowania pozdrowotne uczniów lub stosunek uczniów do nauczycieli, lub problem przemocy fizycznej w klasie szkolnej. Ten typ obserwacji wymaga wcześniejszego opracowania tzw. Scheduły obserwacji tj. Specjalnego zestawu poszczególnych kategorii zachowań istotnych dla badanego problemu. Technika próbek czasowych zbliżona jest do technik obserwacji kategoryzowanej różni się od niej tym , że obserwacji dokonujemy w ciągu niedługich jednostek (próbek czasowych) od kilku sekund do 20 minut. Wywiad-istotą tej metody jest rozmowa prowadzona w sposób planowy i kierowany, w celu uzyskania określonych informacji. Jest to czynność dwustronna, oparta na bezpośrednim kontakcie respondenta z prowadzącym wywiad. W badaniach pedagogicznych szczególnie użyteczny jest wywiad środowiskowy, który stosowany jest przy poznawaniu charakteru i zależności środowiska wychowawczego oraz wszelkich aspektów wychowawczych w środowisku społecznym. Warunkiem poprawnego przeprowadzenia wywiadu są właściwie przygotowane dyspozycje. Czynniki zakłócające wiarygodność informacji: *respondent główne źródło informacji może być przyczyną świadomego zafałszowania prawdy. *narzędzie badawcze- kwestionariusz, którego forma może wpłynąć na treść uzyskiwanych danych (może nie obejmować wszystkich zagadnień, może posługiwać się nie jasnym językiem) *prowadzący badania- należy podporządkować jego cechy indywidualne wymaganiom reguł badania. Typy wywiadów: *nieskategoryzowany daje możliwość swobody w formułowaniu pytań oraz zmieniania ich kolejności, stawianie pytań dodatkowych *skategoryzowany ogranicz kolejność i brzmienie stawianych pytań *jawny- badany poinformowany jest o celach i przedmiocie wywiadu, musi być on skategoryzowany *ukryty stosowany w przypadku gdy przedmiotem wywiadu są drażliwe zagadnienia, badania postaw motywacji i innych badany nie jest poinformowany o przedmiocie rozmowy *jawny nieformalny to luźna rozmowa podczas której badający usiłuje przez stosowne jej ukierunkowanie uzyskać interesujące go dane *jawny formalny gdy badany orientuje się o fakcie przeprowadzania z nim wywiadu * indywidualny i zbiorowy ma uzasadnienie gdy przedmiotem badań są opinie, fakty jednorodnej grupy, wywiadom zbiorowym towarzyszą emocje dodatnie i ujemne, mogące mieć znaczenie dla wiarygodności badań.

41. Eksperyment pedagogiczny jako metoda.

Eksperyment pedagogiczny jest to metoda której podstawową częścią jest wywołanie jakiegoś procesu lub uregulowanie warunków na niego wpływających, aby umożliwić dokładniejsze jego zbadanie. Podczas stosowania eksperymentu wprowadza się różnego rodzaju „zmienne” (czynniki wpływające pośrednio lub bezpośrednio na rezultat badania). Eksperyment jest metodą naukowego badania określonego wycinku rzeczywistości (wychowawczej), polegającą na wychowaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowania zmian powstałych pod jego wpływem.

42. Rożne techniki eksperymentu pedagogicznego.

Literatura przedmiotu wyróżnia najczęściej następujące rodzaje technik: 1.Technika grup równoległych, która zakłada uwzględnienie dwojakiego rodzaju klas (równoległych i kontrolnych) określeniu czynników eksperymentu, uwzględnienie badań początkowych i końcowych. 2.Technika rotacji różni się od pierwszej tym, że wprowadza się rotację grup, czyli wymianę ich funkcji. 3.Technika jednej grupy- przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy kontrolnej. Uważa się ją za mniej skuteczną w prowadzeniu badań eksperymentalnych. Metoda eksperymentu powszechnie stosowana była w latach 70 i 80. Dziś mało aktywna z uwagi na zbyt duże możliwości manipulowania badanymi.

43.Metoda sondażu diagnostycznego podstawową metodą społecznych badań pedagogicznych.

Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasileniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych- posiadających znaczenie wychowawcze- w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje. Badania sondażowe obejmują wszelkiego typu zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowania, ponadto stany świadomości społecznej, opinii i poglądów określonych zbiorowości, narastania badanych zjawisk, ich tendencji i nasilenia. Chodzi tu więc o wszelkie zjawiska, które nie posiadają instytucjonalnej lokalizacji a wręcz odwrotnie są jakby rozproszone w społeczeństwie. Badania sondażowe mają na celu wykrycie ich istnienia oraz ukazanie wszelkich atrybutów strukturalnych i funkcjonalnych. Metoda sondażu daje nam opis i pozwala na wyjaśnienie pewnych zjawisk masowych czy ważniejszych procesów występujących w zbiorowościach. Charakterystyczne tu jest instrumentalne użycie respondentów jako jednostek dostarczających pożądanych informacji. Konsekwencje i wnioski z przeprowadzonych badań będą dotyczyły pośrednio naszych informatorów, a nie będą bezpośrednio celem badań, jak jest np. w studium indywidualnych przypadków. Metodę sondażu można stosować w tych przypadkach, kiedy ludzie wybrani jako respondenci są w stanie dostarczyć nam potrzebnych informacji, gdyż istotną cechą tej metody jest stosowanie głównie technik komunikowania ( ustne lub pisemnie).

---