1. PSYCHOTERAPEUTYCZNE ZASTOSOWANIE TERAPII TAŃCEM.
Aneta Bartnicka-Michalska
HARMONY HOUSE
Katarzyna Lech
00-845 Warszawa, ul. Łucka 2/4/6 lok. 50a
tel. (022) 654 56 88, 0606 726 292
e-mail: gabinet@harmony.pl
Terapia tańcem jest techniką wykorzystującą podstawowe elementy tańca w celu zwiększenia fizycznej i psychicznej integracji jednostki, gdzie ruch jako taki używany jest zarówno do wprowadzania zmian w samej jednostce jak i w jej zdolności do budowania i bycia w relacji z innymi.
Technika ta z powodzeniem sprawdza się w pracy klinicznej głównie w leczeniu chorób psychicznych(mania, schizofrenia, depresja, autyzm), zaburzeń osobowości(borderline, wykorzystanie seksualne itp.) zaburzeń psychosomatycznych(anoreksja, bulimia, astma, rak itp.) a także zaburzeń zachowania. Stosując przeróżne techniki terapeutyczne m.in. improwizacje, odzwierciedlanie, intensyfikację czy pracę z aktywna wyobraźnią i ruchem autentycznym, terapeuta tańcem spełniający funkcje mediatora może pomóc pacjentowi odzyskać lub rozwinąć jego świadomość kinestetyczną, przekształcić i zintegrować brakujące aspekty ego, zbudować ego a także pomóc w uzewnętrznieniu realistycznego poczucia siebie w celu zaznaczenia swojej odrębności i całości ( pacjenci z zaburzeniami charakterologicznymi i borderline).
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że terapia tańcem nie jest terapią ciała w znaczeniu bioenergetyki, gdyż terapeuta nie manipuluje aktywnie ciałem pacjenta w celu uwolnienia napięć mięśniowych. Technika ta posługuje się ruchem samosterownym a jej głównym celem jest psychoterapeutyczne wykorzystanie ruchu rozumianego jako proces. Choć w terapii tańcem wykorzystuje się różne podejścia teoretyczne, m.in. Gesthalt, to najbardziej popularnym jest model psychodynamiczny zawierający koncepcje konfliktów, obron, lęku, ukrytych uczuć, istnienia nieświadomości, regresję, przeniesienie itd.
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA TERAPII TAŃCEM.
Technika terapii tańcem opiera się na czterech głównych założeniach stanowiących równocześnie fundament do pracy psychoterapeutycznej.
1. Jedność psychofizyczna.
W terapii tańcem na pacjenta patrzy się holistycznie uznając wzajemne interakcje umysłu i ciała. Założenie to zakłada, że stany psychiczne manifestują się fizycznie m.in. po przez napięcia mięśniowe, sposób oddychania, postawę ciała a doświadczenia ciała mają wpływ na psychikę. W trakcie terapii pacjent zaczyna uświadamiać sobie nie tylko fakt, że emocje i doświadczenia ciała są ze sobą połączona ale także poprzez wolne skojarzenia ruchu ze słowami i wyobraźnią może analizować ich treść i znaczenie w rozumieniu psychologicznym.
2. Znaczenie obrazu ciała w rozwoju człowieka
Ruch jak podkreślają zgodnie wszyscy terapeuci psychomotoryczni jest już w okresie prewerbalnym podstawowym środkiem dzięki któremu dziecko zdobywa niezbędne informacje o sobie i świecie w jakim żyje. Według terapeutów tańcem to ta najwcześniejsza faza rozwoju jest decydująca dla kształtującego się tzw. obrazu mentalnego ciała dziecka i uczuć powiązanych z tym obrazem. Wiedza ta zdobywana jest głównie na poziomie biologicznym przez korową organizację danych dochodzących z wnętrza i otoczenia małego człowieka i jest niezbędna do zbudowania przez niego własnej tożsamości.
W terapii tańcem uważa się, że wszelkie wadliwe czy traumatyczne doświadczenia pojawiające się w różnych punktach rozwoju człowieka, pozostawiają ślad nie tylko w osobowości człowieka w postaci usztywnienia charakteru ale także w jego ciele w postaci otaczającego organizm pancerza. W jego skład oprócz uzależnionych rozwojowo doświadczeń wchodzą także wyuczone nieadekwatne lub błędne zachowania , wzorce adaptacyjne oraz nie zasymilowane gromadzące się w różnych obszarach mięśniowych lub narządach fizjologicznych ( w zależności od symbolicznego związku danej partii ciała z rozwojem osoby) bodźce.
3. Założenie dotyczące struktury osobowości.
Liczne badania wskazują, że ruch może odzwierciedlać nie tylko cechy osobowościowe człowieka ale także jego psychopatologię. W terapii tańcem przyjmuje się podziała na:
a) Nieświadomość Zawiera wypartą pamięć emocjonalną , którą można odświeżyć i przepracować jej treści poprzez pracę terapeutyczną z ruchem, oddechem i pozami ciała.
b) Świadomość Jej częścią jest ego niezbędne w procesie terapii do współpracy pacjenta z terapeutą. Motorycznym przejawem ego jest ruch oparty na związkach przestrzennych, ciążeniu i czasie.
Doświadczony terapeuta tańcem potrafi rozpoznać w sposobie poruszania się pacjenta zarówno każdą z wymienionych struktur jak i jakość wzajemnych powiązań miedzy nimi. Ta wiedza okazuje się niezastąpiona szczególnie w przypadku pracy z pacjentami psychotycznymi i dziećmi autystycznymi.
4. Pojęcie zdrowia i zaburzenia w ujęciu terapii tańcem.
Zdrowie według terapeutów posługujących się tą techniką odzwierciedla się w jakości integracji psychiki i ciała, zdolności jednostki do zaangażowania się we własny proces integracyjny, zdolności do świadomego doświadczania i mieszczenia w sobie zdarzeń oraz całej gamy przeżyć emocjonalnych. Innymi słowy zdrowie to: zintegrowane, zrównoważone ciało z normalnym przepływem oddechu i energii, to także dostosowany do możliwości i potrzeb jednostki zakres jakości ruchowych, skoordynowany, pełen wdzięku płynny ruch ciała oraz świadomość świadomych i nieświadomych ruchów a także możliwość ich wykorzystania.
Generalnie przyjmuje się, że zaburzenie jest przejawem braku lub złej integracji ciała z psychiką. Przejawami złego funkcjonowania jednostki są m.in. wszelkie somatyzacje problemów psychicznych, podtrzymywanie nawykowego, często rozwojowo zaburzonego wizerunku ciała, nieadekwatna ekspresja, niezdolność do zaspakajania swoich potrzeb czy też nawiązywania oraz podtrzymywania znaczących związków.
O zaburzeniu terapeuta tańcem może wnioskować przede wszystkim obserwując i analizując ciało pacjenta w ruchu i rozpoznając ewentualne rozszczepienia w ciele ,brak jego zrównoważenia, zaburzony przepływ oddechu, bloki mięśniowe, ograniczony zakres ruchowy (ruchy nawykowe) brak lub zaburzoną koordynację ruchu ciała oraz jego zdolność do świadomego odczuwania ruchów ciała.
FUNKCJE PSYCHOTERAPEUTYCZNE TERAPII TAŃCEM
Pracę terapeutyczną z pacjentem tą techniką najogólniej można przedstawić w kilku grupach:
1. Pobudzanie i uwalnianie uczuć.
Aktywność ciała może pomóc jednostce w samooczyszczeniu się z tłumionych emocji i nadaniu temu wyładowaniu osobistego wymiaru-kierunku. Takie wyładowanie choć nie jest celem samym w sobie terapii, to bywa pomocne, gdyż pozwala pacjentowi na jakiś czas uwolnić się od napięć, zmniejsza psychosomatyczne objawy i pozwala uzyskać większy wgląd. Ta funkcja tańca dobrze sprawdza się u pacjentów psychotycznych i dzieci autystycznych u których samo zaangażowanie się w przyjemną aktywność fizyczną przynosi ukojenie. Takie bezpieczne rozładowanie napięcia w ciele pomaga także zmniejszyć fragmentaryczność obrazu ciała (typową u pacjentów o których jest mowa) i zmniejszyć tendencje do acting aut. Ważne jest jednak dobranie odpowiedniego zestawu ruchów pozwalających w bezpiecznych warunkach skontrolować impulsy, wypartą złość i zwiększyć samoregulacje organizmu.
2. Zmniejszenie niepokoju i przeżywanie zadowolenia.
W tańcu powstają sytuacje określane jako pozwalające, zachęcające, akceptujące, bezpieczne ( np. podczas tańczenia tzw. tańców w kręgu). W trakcie tańca wyzwalają się czynniki hormonalne stymulujące uwalnianie energii i poczucie zadowolenia. Zarówno w grupie terapeutycznej jak i w pracy indywidualnej jednym z celów terapii jest uzewnętrznienie uczuć przez pacjenta oraz podwyższenie zaufania zarówno do siebie samego, do grupy jak i do terapeuty. Dzięki nieinwazyjnej pracy z ciałem pacjenci mogą w swoim własnym tempie konfrontować się zarówno z nieświadomymi treściami jak i współuczestniczyć w przeżywaniu siebie innych osób. Taka niewerbalna praca z wykorzystaniem muzyki i technik improwizacyjnych, bardzo dobrze sprawdza się w przypadku pracy z Amazonkami u których poziom lęku, złości, goryczy i smutku jest bardzo duży i przepracowanie tych uczuć korzystając z typowych technik werbalnych jest trudne, gdyż pacjentki te są bardzo obronne i często zaprzeczają własnym uczuciom.
3. Nawiązanie komunikacji i kontaktów społecznych.
Technika ,o której mowa pozwala także w sposób naturalny rozszerzyć zdolność jednostki do rozumienia i bycia rozumianym przez innych co wydaje się być pomocne w terapii z pacjentami psychotycznym, którzy często mają złe bądź nieadekwatne wzorce porozumiewania się z otoczeniem. Praca taka umożliwia zwiększenie zarówno indywidualnego wyboru ruchów mogących ułatwić nadawanie i odbieranie komunikatów innym jak i nauczenie się uczestnicząc w zajęciach grupowych komunikatów społecznych. Jak wykazały liczne doświadczenia w pracy klinicznej ruch jest często jednym z niewielu sposobów nawiązywania kontaktu z niektórymi pacjentami. Terapeuta odzwierciedlając bądź wzmacniając a czasem modelując ciało w ruchu nawiązuje z pacjentem kontakt, który często staje się bazą do budowy bliskiej korekcyjnej pierwotnej relacji co w dalszym procesie terapeutyczny ma pomóc pacjentowi w odbudowaniu niezbędnych fragmentów siebie albo w ich przebudowaniu i uporządkowaniu.
4. Restrukturyzacja psychomotoryczna.
Dotyczy to założenia, że zmiany na poziomie neurwowo-mięsniowym będą powodowały zarówno zmiany fizyczne jak i psychiczne. Wzmacniając koordynację ruchową pacjent ma kontakt z różnymi stanami swojego ciała takimi jak napięcie i rozluźnienie, równowaga i jej brak, kontrola i bierność. Właśnie wtedy nie tylko zyskuje więcej zaufania do ciała(siebie), ale także po przez aktywność nerwowo-mieśniową może on kontrolować te stany i eksperymentować z nimi poszerzając zakres swej wiedzy o sobie i zdobywając nowe kompetencje.
2. Choreoterapia, czyli terapia tańcem to aktywna praca z ciałem poprzez taniec i ruch przy towarzystwie różnorodnej muzyki.
http://www.we-dwoje.pl/choreoterapia;czyli;terapia;tancem,artykul,2428.html
Terapia tańcem wywodzi się z nurtu tańca współczesnego. Nie jest to taniec rozumiany w kategoriach figur czy kroków. Jest to rodzaj tańca twórczego, spontanicznego…można powiedzieć taniec wnętrza.
Ekspresja ruchowa wypływająca z naszego środka to odpowiedź na to, co nas spotyka, na co dzień. Dla jednych będzie to rozładowanie napięć i stresów, dla innych będzie to spotkanie się ze sobą, a dla kolejnych będzie to czas dobrej i przyjemnej zabawy ze sobą i z innymi.
Można powiedzieć, że dla każdego oznacza ona coś innego. A może inaczej…każdy, kto trafia na tego rodzaju zajęcia odnajduje to, co jest mu potrzebne na dany moment do pracy i kontaktu ze sobą.
Niemniej choreoterapia spełnia swoje zadania bez lub z udziałem naszej świadomości, które odczuwamy z czasem, nawet, jeśli wcześniej ich nie zakładaliśmy.
Należą do nich m.in.:
otwarcie się na siebie i swoje potrzeby,
zwiększenie świadomości siebie - rozpoznanie i bezpieczne wyrażanie uczuć,
świadomość własnego ciała, jego potrzeb i granic,
akceptacja siebie i swojego ciała,
wzrost poczucia własnej wartości i pewności siebie,
stworzenie możliwości do odreagowania napięcia i stresu,
uspokojenie, rozluźnienie, ale też wzrost energii życiowej,
wzrost sprawności fizycznej i ruchowej,
poprawa kontaktów interpersonalnych w relacjach z ludźmi,
tworzenie spójnej osobowości i integracji psychofizycznej.
Warsztaty terapii tańcem dają wiele możliwości i sposobów do uzdrowienia różnych aspektów własnego życia. Od wzrostu radości i energii życiowej do uspokojenia i wyciszenia - takiego wewnętrznego relaksu. Za pomocą różnego rodzaju asortymentów jak kolorowe chusty, świeczki czy instrumenty można wyrazić to, co czujemy i zobaczyć jak to czujemy.
Muzyka ma tu duże znaczenie. Stanowi podkład do różnego rodzaju ćwiczeń, który uwrażliwia i otwiera nas na doświadczanie piękna i przeżywania go. Stanowi to element muzykoterapii - terapeuta celowo może dobierać konkretne utwory do danych zadań ułatwiając w ten sposób pracę uczestnikom zajęć. Może również występować element muzykoterapii czynnej, czyli wytwarzanie muzyki za pomocą różnego rodzaju instrumentów, co stanowi również ciekawą zabawę i rozbudza poczucie twórczej kreacji.
Świetnym elementem podczas warsztatów są również tańce w kręgu. Integrują i łączą z innymi uczestnikami zajęć wprowadzając poczucie jedności i spójności. Tu uczymy się bardzo prostych kroków, które może przysposobić każdy, ponieważ są bardzo łatwe i harmonijnie łączą się z muzyką. Towarzystwo tańców z różnych stron świata inspiruje do nowych ruchów czy gestów powodując, że świetnie bawimy się ze sobą i z innymi.
Terapia tańcem zachwyca swym bogactwem oddziaływań na nasz umysł i duszę integrując je w jedno i przywracając harmonię.