LITERATURA ŚREDNIOWIECZA, RENESANSU I BAROKU
23. BAROK W LITERATURZE POLSKIEJ - ZASADNICZE KIERUNKI ROZWOJU I PROCES POWSTAWANIA RÓŻNORODNYCH PRĄDÓW LITERACKICH
1. KLASYCYZM
Prąd literacki, który rozwinął się w XVII w. we Francji i występował w różnym nasileniu i postaciach w literaturze europejskiej XVIII w., w niektórych krajach zanikając dopiero w 1 ćwierci XIX w. Nawiązując programowo do estetyki i sztuki starożytnej, przedstawiciele klasycyzmu dążyli do wypracowania uniwersalnych norm twórczości literackiej i podporządkowania im praktyki pisarskiej. Tematykę i budowę dzieł określały reguły, z których najogólniejszą była zasada decorum, a także wymogi prawdopodobieństwa- harmonii, umiaru i przestrzegania jednorodności estetycznej utworu. Przejawem formalnego rygoryzmu teorii klasycystycznej była m. in. Zasada trzech jedności. Ważnym przejawem teorii i praktyki klasycyzmu było przestrzeganie norm gatunków literackich, ich hierarchii i czystości. Najwyżej ceniono gatunki o tradycji antycznej: epos, tragedię, odę, list poetycki, bajkę, satyrę. W Polsce klasycyzm( zwany k. stanisławowskim) formuował program zaangażowany w społeczno-polityczną reformę kraju.
UTWORY:
- bajki i satyry Naruszewicza
- „ Powrót Posła” Naruszewicz
- bajki Krasickiego
- wiersze S. Trembeckiego
2.SARMATYZM
Formacja kulturowa ukształtowana w końcu XVI w. , obejmująca światopogląd, obyczajowość i kulturę szlachty polskiej do połowy XVIII w. oddziaływująca na świadomość narodową równiej w stuleciu pozniejszym. Geneza sarmatyzmu związana jest z mitem o pochodzeniu ludów Rzeczypospolitej od starożytnego plemienia Sarmatów. Podstawowym składnikiem sarmatyzmu jest wzorzec osobowy Sarmaty jako szlachcica- katolika i ziemianina, dla którego głównymi wartościami są : republikanizm i wolność, dawność rodu, wewnątrzstanowa równość oraz swojska tradycja. Sarmatyzm znalazł wyraz w stylu życia stanu szlacheckiego, stroju, obyczaju oraz sztuce i literaturze sarmackiego baroku.
UTWORY:
- „ Sarmatyzm” F. Zabłocki
3. KONCEPTYZM
Główny kierunek w poezji baroku, cechujący się nieustannym zadziwianiem, zaszokowaniem czytelnika. Wyszukany, oryginalny pomysł, na którym oparty jest utwór poetycki, tak pod względem budowy jak i treści. Poetykę konceptyzmu można określić mianem poetyki kontrastu. Zamiłowanie do niego zaznaczyło się doborze tropów, takich jak antytezy, oksymorony, paradoksy.
UTWORY:
- poezja Morsztyna i Naborowskiego
4. MANIERYZM
Poddawał przekształceniom takie elementy renesansu jak doskonałość formalna i dążenie do harmonii. Manieryzm faworyzował dekoracyjność, wyrafinowanie formalne, wątki fantastyczne.
UTWORY :
- T. Tasso „ Jerozolima wyzwolona” ( nie mogłam znaleźć polskiego utworu wiec podalam z literatury europejskiej!)
5. MARINIZM
Styl poetycki stosowany często w literaturze barokowej. Charakteryzowała go efektowna forma utworu, nadużywanie metafor oraz różnorodne chwyty stylistyczne, takie jak: aliteracje, anafory, paradoksy, inwersje, parentezy, hiperbole i tym podobne, by osiągnąć pożądany efekt. Nazwa pochodzi od nazwiska twórcy - Giambattista Marino. Główne założenie tej poezji brzmi: zaszokować odbiorcę nowym konceptem, czyli wyrafinowanym pomysłem. Na tej bazie w Hiszpanii i we Włoszech powstał nurt nazywany konceptyzmem, który dążył do budowania wypowiedzi poetyckiej na wyszukanym pomyśle. W Polsce reprezentowany był głównie przez Jana Andrzeja Morsztyna. Jego naśladowcy, popisujący się niezwykłymi pomysłami osiągali prawdziwą wirtuozerię formy poetyckiej; mariniści, tak jak ich mistrz, pisywali zwykle utwory erotyczne. W epoce baroku, bardzo łatwo mieszano doświadczenia religijne i miłosne; ten sam zabieg dostrzegamy u poetów dwudziestolecia, a przede wszystkim u Bolesława Leśmiana, u którego gwałtowność erotyzmu miesza się z nieograniczoną dobrocią Boga.
6. GONGORYZM (KULTYZM)
Operował rozległymi i skomplikowanymi konstrukcjami metaforycznymi, ciemnymi aluzjami, oryginalnym słownictwem.