Kolnische Volkszeitung, organ katolicki w Kolonii, ogłosił bardzo ciekawe studium dra Paulusa z Monachium, obeznanego doskonale z historią reformacji, treści następującej.
Pisarz protestancki dr. P. Wappler, dyrektor w Zwickau, wydał niedawno dzieło pt.: Inkwizycja i proces heretyków w Zwickau w czasie reformacji. O tej pracy można to twierdzić, co pewien teolog protestancki powiedział o dziele, napisanym w podobnej treści przez katolika: "Ta książka jest upomnieniem dla tych, którzy by kiedykolwiek poważyli się uniewinniać ojców reformacji".
Ileż to razy przedstawiano Lutra jako obrońcę wolności sumienia! Ileż razy głoszono, że wolność sumienia jest najpiękniejszym owocem reformacji! Dzieło Wapplera dowodzi, co sądzić o tych dytyrambach. Praca jego jest całkowicie zaczerpnięta z archiwów w Wejmarze i Zwickau. Autor głosi w przedmowie, że, im więcej czynił poszukiwań, tym bardziej dochodził do przekonania, "że w prowincji saskiej, ojczyźnie reformacji, nieznośne jarzmo ciążyło nad dysydentami". Pakty zaś, z których wyprowadzał te wnioski, "spowodowały, że postanowił bliżej zbadać pojęcia Lutra i Melanchtona o tolerancji". Książka dzieli się na dwie części. W pierwszej mówi autor o stanowisku, zajętym przez Lutra i Melanchtona wobec wolności sumienia; w drugiej zaś, w jaki sposób zasady nietolerancji teologów wittemberskich były stosowane do dysydentów za czasów Lutra.
Dr. Paulus wielokrotnie umieszczał w pismach artykuły o nietolerancji Lutra i zawsze spotykał się z protestem jego zwolenników. Obecnie pisarz protestancki dochodzi do tych samych rezultatów i tak samo objaśnia dokumenty, które każdy z nich badał oddzielnie. Nawet historycy Lutra nie przypuszczają, aby reformator był sam ze sobą sprzeczny w kwestii karania herezji. Tymczasem sprzeczność jest widoczna, Wappler to jasno wykazuje. Jest rzeczą pewną, że na początku ruchu reformatorskiego Luter bardzo surowo potępiał karanie heretyków, później zaś wyraźnie domagał się stosowania do nich kary śmierci. Już w 1530 r. wodzowie reformacji uważali karę śmierci dla heretyków za zupełnie słuszną i zgodną z prawem.
W tym czasie właśnie Luter w komentarzu na psalm 82-gi tak pisał: "Są heretykami ci, którzy głoszą fałszywe dogmaty przeciwko artykułowi wiary, który się wyraźnie opiera na Piśmie Św., w który wierzą chrześcijanie na całym świecie, który zawiera się w Credo, jakiego dzieci uczymy, np. gdyby ktoś mówił, że Chrystus nie jest Bogiem, ale zwykłym człowiekiem, podobnym do innych proroków, jak tego uczą turcy i anabaptyści; takich nie można tolerować, ale trzeba karać jak publicznych bluźnierców, ponieważ są nie tylko heretykami, ale i bluźniercami. Mojżesz rozkazuje kamienować bluźnierców i głoszących fałszywą naukę. Nie należy zatem z nimi rozprawiać, lecz przeciwnie, potępić bez zwłoki i bez skrupułu".
Wappler stąd wnioskuje, że Luter tymi słowy uznał inkwizycję katolicką, za którą poszła jego inkwizycja, czynna w Saksonii. Już w 1533 r. anabaptyści szli na szafot. Pierwszego skazańca uwolnił od śmierci landgraf Filip; zatrzymano go atoli w więzieniu aż do śmierci, choć dowiedziono jego niewinności. Obrońcy Lutra utrzymują, że reformator żądał śmierci na anabaptystów, tylko jako na buntowników i wichrzycieli. Mylą się jednak. Co prawda, pisma wittenberskie czynią różnicę między anabaptystami, jako buntownikami, a zwykłymi heretykami, wszystkich atoli posyłają do kata. Wappler wykazuje, że w oczach Lutra sama herezja na śmierć zasługiwała. Mówiono chętniej o bluźnierstwie, niż o herezji, poczytując za bluźnierstwo każde zaprzeczenie artykułu wiary. Melanchton 1536 r. tak pisze: "Wiara pochodzi ze słuchania, czyli z przepowiadania albo ze słowa. Pogarda słowa jest bluźnierstwem, które władza świecka powinna karać na zasadzie drugiego przykazania, nakazującego karać bluźnierców".
Słusznie zatem mówi Wappler: "Pogardzenie słowem czyli posługą kościelną, pogarda Pismem Św., tłumaczonym przez Lutra, jest zbrodnią, pociągającą za sobą karę śmierci, którą władza świecka powinna wymierzać. Wolność ewangelicka już do tego doszła" .
Nauka urzędowa zdaje się o tym nie wiedzieć. Jeden z profesorów uniwersyteckich na posiedzeniu Ligi ewangelickiej 1903 r. odezwał się w te słowa: "Wiemy, że Rzym zwalczał herezję ogniem i mieczem, ale Luter potępił takie postępowanie". Dzisiaj nauka protestancka surowiej sądzi nietolerancję religijną z drugiej polowy wieku XVI-go, zapomina jednak, że wówczas tylko stosowano w praktyce zasady Lutra i jego współpracowników, jak tego dowodzi Wappler.
Druga część dzieła, traktująca o inkwizycji protestanckiej w Zwickau, nie ma tego znaczenia teoretycznego, co pierwsza, - jest atoli doskonałą monografią dziejów miejscowych. Dowiadujemy się mianowicie, że pierwszą ofiarą nietolerancji był anabaptysta austriacki, Sturm, który po zadanych torturach 1529 r. skazany został jednogłośnie przez fakultet na więzienie dozgonne. Na próżno potem wyrzekł się herezji: umarł w ciemnicy.
W kilka lat później protestanci okrutnie obeszli się z innym sekciarzem, szewcem Pestlem, który był ścięty 16 czerwca 1536. Nie był on anabaptystą, ale odrzucał naukę luterańską o wieczerzy i poczęciu Chrystusa w żywocie dziewiczym. Wiadomo jeszcze o innych wyrokach śmierci, jednakże, jak powiada Wappler, nie można pod tym względem podać dokładnej statystyki, "ponieważ w XVIII wieku Hildebrand, archidiakon protestancki, zniszczył wszystkie dokumenty, niezgadzające się z legendą reformatorską". Tenże autor taki w końcu wypowiada wniosek: w ostatnich czasach życia Lutra "nieznośne jarzmo ciążyło na sumieniach, ponieważ w ojczyźnie reformacji rozpanoszył się nienawistny duch denuncjacji i szpiegostwa". Biada temu, kto trzymał się przekonań niezależnych i myślał inaczej, niż predykanci! Miano go za bluźniercę i anabaptystę. Taki smutny był stan Kościoła protestanckiego w Saksonii w chwili śmierci jego założyciela.
Ks. K. M.
Źródło: Ateneum Kapłańskie