RENESANS

Reneissance (fr.) - odrodzenie

Chronologia:

1. Europa - Włochy od XIVw (Florencja), twórczość Petrarki i Boccaccio

Pozostałe kraje od XVw

2. Polska - cały wiek XVI - 1543r: publikacja dzieła Kopernika „O obrotach sfer niebieskich” (po łacinie); śmierć Kopernika; śmierć Klemensa Janickiego (poety nagrodzonego przez papieża laurem poetyckim); debiut najwybitniejszego publicysty Andrzeja Frycza Modrzewskiego („Łaski albo o karze za mężobójstwo”); debiut Mikołaja Reja („Krótka rozprawa między trzema osobami - panem, wójtem i plebanem”);

Koniec epoki w Polsce: różne propozycje, np. 1584r - śmierć J. Kochanowskiego lub lata 30te XVIIw

Czynniki kształtujące epokę:

1. Odkrycia geograficzne

2. Kształtowanie się silnych państw narodowych

3. Wynalezienie druku

4. Reformacja

Tytuł ->rodzaj -> gatunek

• Makbet-> William Szekspir ->dramat-> tragedia

• Sen -> Jan Kochanowski ->liryka->tren

• Nie porzucaj nadzieje -> Jan kochanowski->liryka->pieśń

• Dekameron -> Giovanni Boccaccio->epika->nowela

• O żywocie ludzkim->Jan Kochanowski -> liryka->fraszka

• sokół-> Giovanni Boccaccio->epika->nowela

• czego chcesz od nas panie->Jan Kochanowski->liryka->hymn

• kazania sejmowe->Piotr skarga->epika -> kazanie

• okrutny mąż → Giovanni Boccaccio → epika → nowela

• żywot człowieka poczciwego → mikołaj rej → liryka → sielanka

• pieśń świętojańska o sobótce → jan kochanowski → liryka → pieśń

• serce roście → jan kochanowski → liryka → pieśń

• niezwykłym i nie leda piórem opatrzony → jan kochanowski → liryka → pieśń

• stateczny umysł pamiętaj zachować → jan kochanowski → liryka → pieśń

• o poprawie rzeczypospolitej → andrzej frycz modrzewski → epika → reportaż

Humanizm - renesansowy prąd umysłowy o charakterze elitarnym, który koncentrował się na sprawach ludzkich, godności człowieka i jego wolności. Humaniści głosili potrzebę harmonijnego współżycia w społeczeństwie.

Predestynacja - deterministyczna teoria o przeznaczeniu jedynie niektórych, obdarzonych łaską Boską, do zbawienia

Homo sum et nihil humanum a me alienym esse puto - Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce

Wzorzec idealnego renesansowego człowieka:
-zdrowy i piękny;
-gruntownie wykształcony
-zna najwybitniejsze działa starożytne i współczesne
-wszechstronnie utalentowany (z powodzeniem zajmujący się różnymi dziedzinami sztuki i nauki)
-potrafi sprawnie dyskutować
-cieszy się życiem i korzysta z niego

Średniowiecze	Renesans
Teocentryzm; Anonimowość; Łacina; Asceza; Uniwersalizm kultury;	Antropocentryzm; Sława wielkich twórców; Języki narodowe; Docenienie wartości i radości życia; Rozwój potężnych państw - różnicowanie kultury;

„Mowa o godności człowieka”
Bóg	Człowiek
Najwyższy ojciec; architekt świata; hojny artysta (Deus artifex); twórca człowieka;	Ma wolną wolę, nie jest ograniczony przez Boga; kształtuje siebie i swoje życie; może wznosić się do istot boskich albo staczać się do rzędu zwierząt; otrzymał od Boga cały świat we władanie, może podziwiać jego piękno i wielkość

Petrarkizm - zespół zjawisk w europejskiej poezji erotycznej charakteryzujący się odwoływaniem do wzorca, jakim stała się twórczość Petrarki polegał na:

• Idealistycznym sposobie prezentowania ukochanej

• Analizie uczuć dociekliwości psychologicznej, subtelności w przedstawianiu przeżywanych emocji

• Stosowaniu charakterystycznych:

• Środków stylistycznych (antytez paradoksów kontrastów)

• Opisów zewnętrznych (opisy włosów,oczu,ust dłoni )

• Opisów duchowych(częsty motyw przemiany świata zewnętrznego pod wpływem wzroku lub obecności ukochanej)

Makiawelizm - zasada, która głosi, że bezpieczeństwo i dobro państwa usprawiedliwia stosowanie wszelkich metod, również tych nie moralnych

Niccolo Machiavelli - twórca doktryny politycznej nazywanej makiawelizmem
Filippo Brunelleschi - włoski architekt i rzeźbiarz
Donato Bramante - włoski architekt i malarz
Leonardo da Vinci - genialny i wszechstronnie uzdolniony artysta: malarz, rzeźbiarz, rysownik, architekt, wynalazca, konstruktor maszyn, filozof, matematyk, anatom; pochodził z biednej rodziny, co uniemożliwiło mu naukę u wielkich mistrzów
Michał Anioł - włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt
Erazm z Rotterdamu - filozof, pisarz, myśliciel chrześcijański, propagator kultury antycznej; głosił, że człowiek jest z natury dobry, zaś zło pochodzi z niewiedzy
Mikołaj Kopernik - astronom, autor dzieła „O obrotach sfer niebieskich”

Mecenat - opieka bogatych i wpływowych miłośników sztuki nad twórcami (zazwyczaj młodymi, pochodzącymi z biednych rodzin - bez perspektyw)

Sonet - utwór liryczny składający się z 14 wersów, najczęściej zgrupowany w dwóch strofach po cztery wersy i dwóch strofach po trzy wersy. W strofach czterowersowych dominuje opis lub narracja, natomiast kolejne strofy trzywersowe mają charakter liryczny.

Erotyk - utwór liryczny o tematyce miłosnej, akcentujący miłość zmysłową, charakteryzującą się głębią uczuć

Pytanie retoryczne - pytanie niewymagające odpowiedzi

Sonet 90: tematem sonetu jest miłość podmiotu lirycznego do ukochanej kobiety. Podmiot opisuje jej piękny, anielski wygląd. Darzy ją miłością, lecz stawiane pytania retoryczne ukazują jego niepewność.

Sonet 132: autor przedstawia motyw miłości jako cierpienia. Nie można jej ogarnąć rozumem. Porównywane do śmierci uczucie zdaje się być tak jak ona wszechmocne i niemożliwe do przezwyciężenia. Poruszany motyw ognia sugeruje, że miłość jest podobna do niszczącego żywiołu. Podmiot liryczny to mężczyzna zakochany do szaleństwa.

Sonet 134: sonet ukazuje, jak skrajnie zachowuje się człowiek zakochany, charakteryzują go kontrastowe stany emocjonalne. Pokazuje także, że człowiek zakochany często zachowuje się nieracjonalnie, nie kontroluje swoich zachowań. Sonet ten ukazuje miłość jako zniewolenie, od którego nie można się uwolnić

Francesco Petrarka - poeta, humanista, miłośnik antyku, autor zbioru wierwszy „Sonety do Laury”

Paradoks - efektowne i zaskakujące sformułowanie, często sprzeczne z ugruntowanymi przekonaniami, jednak zawierające pewną prawdę np. psychologiczną czy filozoficzną. Najczęściej wyrażany w formie oksymoronu lub antytezy.

Antyteza - zestawienie elementów (najczęściej zdań) zawierających przeciwstawne treści

Oksymoron - epitet sprzeczny, czyli zestawienie wyrazów o sprzecznych, kłócących się znaczeniach. Odmiana paradoksu o sensie metaforycznym np. „cisza krzyczy”

Giovanni Boccaccio - włoski pisarz, znany ze zbioru nowel „Dekameron”

Dekameron - zbiór 100 nowel podzielonych na 10 części, zwanych Dniami, z których każda zawiera 10 opowieści

Fraszka - krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Posiada puentę.

Nowela - krótki utwór literacki zaliczany do epiki, pisany prozą, charakteryzujący się wyraźnie zarysowaną i sprawnie skrojoną akcją główną, mocno udramatyzowaną, która zmierza do punktu kulminacyjnego. Fabuła noweli jest zazwyczaj jednowątkowa, pozbawiona epizodów, rozbudowanych opisów oraz szczegółowej charakterystyki postaci. Akcja toczy się w określonym miejscu i czasie, a wydarzenia opowiada narrator.

Archaizm - element języka (np. wyraz lub konstrukcja składniowa), który wyszedł z użycia

Nowela z sokołem - nowela, której akcja skupia się wokół jedneog motywu, powracającego we wszystkich najważniejszych fabularnie momentach.

Rafael Santi - włoski malarz i architekt
Albrecht Durer - niemiecki malarz, teoretyk sztuki
Sandro Botticelli - włoski malarz

W nowelach Boccaccia odzwierciedla się renesansowa dążność do prezentacji życia we wszystkich jego objawach, zgodnie z hasłem „nic co ludzkie nie jest mi obce”. Boccaccio pokazuje różne aspekty życia ludzkiego: tragiczne, smutne, zdumiewające i niezwykle poważne, humorystyczne. Wszystkie zdarzenia ukazywane są przy tym ze znawstwem ludzkiej psychiki, charakterów i obyczajów, co świadczy o renesansowym zainteresowaniu człowiekiem i wszystkim, co jest związane z jego działalnością na tym świecie

Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja zawiera jego przemyślenia na temat stanu szlacheckiego, wynikające z jego życiowych doświadczeń. Utwór posiada charakter pouczający.

Poeta doctus - poeta uczony, osoba wszechstronnie wykształcona, znająca języki klasyczne, o wszechstronnych zainteresowaniach

Jan Kochanowski - pochodził ze szlacheckiej rodziny; studiował na wydziale filozoficznym Akademii Krakowskiej, a także na uniwersytecie w Padwie i Królewcu; znał język łaciński, grecki, włoski, hebrajski, niemiecki; przedstawiciel stoicyzmu, epikureizmu; głęboko wierzył w Boga; pisał pieśni, fraszki, treny

Apostrofa - bezpośredni, patetyczny zwrot do osoby, bóstwa, upersonifikowanej idei lub przedmiotu

Horacjanizm

Sielanka - utwór poetycki przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego. Początki tego gatunku sięgają starożytności - za jego twórcę uważa się greckiego poetę Teokryta

Hymn - uroczysta pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze, sławiąca Boga, bohaterskie czyny, wzniosłe idee lub uznane wartości (np. wolność)

Przerzutnia - przeniesienie częsci zdania (wyrazu lub wyrazów znaczeniowo powiązanych) do następnego wersu bądź też strofy w celu zaakcentowania wypowiedzi

Topos theatrum mundi - topos świata teatru, wg. którego człowiek jest aktorem na scenie życia - nie on decyduje o tym, kiedy pojawia się na scenie i kiedy z niej znika, nie on wybiera sobie rolę i nie on pisze scenariusz (pesymistyczna wizja losu), obecny np. w filozofii starożytnej, „Makbecie”

Makbet ma wątpliwości czy należy zabijać króla, ale ostatecznie ulega argumentom swojej żony. Lady Makbet jest mocniejszą i bardziej zdecydowaną osobowością od męża - to ona namawia go do zbrodni. Wspólnie ustalają, że zabicie Dunkana śpiącego po uczcie będzie zadaniem Makbeta. Jego żona zaś wcześniej napoi winem strażników króla, by nie przeszkadzali w realizacji planu. Po zabójstwie Makbet będzie mógł pomazać krwią zamordowanego śpiących strażników, stwarzając pozory, że to oni dokonali mordu.

Wątpliwości Makbeta:
-lęk przed konsekwencjami, które grożą jemu i jego najbliższym po dokonaniu zabójstwa;
-Król Dunkan mu ufa, nagradza zaszczytami za wierność i zasługi, dlatego Makbet nie chce wyrządzać mu krzywdy;
-Dunkan to członek rodziny Makbeta, a rodziny powinno się bronić, a nie jej szkodzić;
-Król obdarza Makbeta gościnnością, więc bezczelnością i okrucieństwem byłoby dokonanie mordu na własnym gospodarzu

Makbet na końcu utworu:
-tyran;
-w ostatniej scenie, kiedy dowiaduje się prawdy o Makdufie , wie, że nadszedł jego koniec, ale walczy do końca , ponieważ chce zginąć z honorem;
-obojętny na ludzką krzywdę;
-bezuczuciowy;
-boi się, ucieka od odpowiedzialności, próbuje przerzucić ją na los;

Lady Makbet jest niewątpliwie bohaterką dynamiczną. Kiedy ją poznajemy jest okrutna i bezwzględna. Nie ma wątpliwości moralnych, wyrzutów sumienia, ani najmniejszych skrupułów. Zręcznie manipuluje ambicjami męża przeciw jego sumieniu. Podsyca w sobie stanowczość i okrucieństwo, by skłonić Makbeta do morderstwa. Wykorzystuje uczucie męża, by osiągnąć swój cel. Nie waha się nawet oskarżyć go o tchórzostwo. Jest powierzchowna, liczy się dla niej władza i bogactwo. Precyzyjnie z zimną krwią planuje zbrodnie oraz kończy to, czego nie zrobił przerażony Makbet. Jednak w przeciwieństwie do Makbeta, z każdą kolejną zbrodnią staje się słabsza, odzywają się w niej wyrzuty sumienia. Tłumione przez długi czas przybrały postać chorobliwych majaków. Lady Makbet poniosła straszliwą karę za swe winy podżegania do zbrodni. Szaleństwo jest jej wyraz podświadomego przyznania się do zbrodni.

Tragizm bohatera antycznego	Tragizm bohatera szekspirowskiego
nie ma wpływu na swój los - ciąży na nim fatum; kara niezasłużona, nieadekwatna do winy; bierze odpowiedzialność na siebie, sam wymierza sobie karę;	ma wpływ na swoje życie, podejmuje złe decyzje, które prowadzą go do klęski; kara zasłużona; próbuje zrzucić odpowiedzialność na los;

Cechy dramatu Szekspirowskiego:
1) Zerwanie z zasadą trzech jedności (miejsca, czasu i akcji);
2) Brak ograniczenia liczby aktorów, sceny zbiorowe;
3) Nie stosowanie się do tzw. zasady decorum, czyli odpowiedniości, stosowności, wprowadzenie do tragedii (gatunku „wysokiego” wymagającego odpowiednio wyniosłego stylu i postaci), także osób „niskich” i stylu graniczącego z komicznym i frasowym
4) Bohater dynamiczny
5) Inny typ tragizmu - bohaterowie sami decydują o swoim losie, brak fatum
6) Obok postaci realistycznych pojawiają się postacie fantastyczne
7) Przyroda, zjawiska atmosferyczne potęgują nastrój
8) Inna budowa dramatu
9) Brak chóru

Czego chcesz od nas, Panie...
Bóg (adresat)	Świat	Człowiek (pod. Lir. Zbior.)
Hojny; wielkoduszy; wszechobecny; władca świata; stwórca; architekt; budowniczy świata; artysta; Deus Artifex;	Wypełniony obecnością Boga; stworzony przez Boga; jest pełen harmonii i ładu; każdy tworzący go element ma określone zadania; całkowicie zależny od woli Boga; doskonały	Obdarowywany przez Boga; wdzięczny za wszystkie łaski i dary; dziękuje Bogu modlitwą; oddaje Bogu hołd; czerpie dobra z ziemi stworzonej przez Boga; wychwala Bożą mądrość i doskonałość; prosi Boga o ciągłą opiekę; czuje się bezpieczny w świecie

Pieśń - gatunek liryczny charakteryzujący się podziałem na strofy, a w każdej ze strof takim samym układem wersów, rytmem, powtórzeniami oraz refrenem

Podmiot liryczny zbiorowy - jednostka wypowiadająca się w imieniu zbiorowości

Deus artifeks - Bóg artysta
Deus ridens - Bóg śmiejący się z człowieka

Horacjonizm - obecne w liryce XVI - XVIIIw wzorowanie się na modelu poezji stworzonym przez Horacego. Poeci naśladowali:
-stoicki stosunek do świata, dystans wobec przeżyć, kierowanie się umiarem;
-harmonijne połączenie elementów filozofii epikurejskiej i stoickiej;
-refleksyjność;
-rozważania dotyczące roli poety i znaczenia sławy poetyckiej;
-prostotę stylistyczną;

Zasada Decorum - dobór gatunku,języka,kompozycji - ogólnie formy - dyktowany jest treścią dzieła np. dla tematu wielkiej wagi dobierano odpowiedni podniosły, wysoki ton wypowiedzi

Cechy stylu klasycznego:
1) Porządek
2) Jasność i prostota
3) Harmonia - wszystkie elementy dzieła sztuki powinny wywoływać wrażenie harmonii
4) Synteza - z pozoru działanie natury może wydać się chaotyczne; artysta powinien jednak dostrzec za światem zjawisk prawdziwy porządek. Dlatego klasyczny twórca prezentując świat dąży do syntezy i uproszczenia, wydobywa cechy istotne, odrzucając to, co przypadkowe i zmienne
5) Uniwersalizm - klasyczni twórcy wierzą w prawdy uniwersalne, ważne dla wszystkich. Dlatego dążą w swoich dziełach do formuł zrozumiałych dla każdego, co często wiąże się ze świadomym nawiązywaniem do tradycji

Klasycyzm renesansowy jest nie tylko stylem w sztuce i literaturze, opartym na wzorcach starożytnych, ale przede wszystkim światopoglądem. Otóż twórcy tej epoki traktowali świat jako doskonałe dzieło sztuki, które cechuje się niezwykłym ładem, prostotą i harmonią. Rolą artysty jest więc odtworzenie boskiego porzadku rzeczy.

Cechy wiersza sylabicznego:
1) Równa liczba sylab w wersach
2) W wersach dłuższych niż ośmiosylabowe, mniej więcej po środku wersu występuje średniówka
3) Akcent regularny padający na przedostatnią sylabę przed średniówką i przedostatnią sylabę w wersie

Pieśń XIV: Podmiot liryczny kieruje swoje słowa do władców, którzy powinni zdawać sobie sprawę z wielkiej odpowiedzialności jaka na nich spoczywa. Mają oni bowiem sprawować opiekę nad całym narodem, stać na straży prawa i sprawiedliwości. Nie wolno im myśleć o własnych interesach - powinni zawsze stawiać na pierwszym miejscu dobro ogółu. Podmiot ostrzega ich, że nie są bezkarni - będą sądzeni przez sprawiedliwego Pana, wobec którego wszyscy są równi.

Pieśń XXIV: utwór mówi nam o nieprzemijalności wartości działalności twórczej artysty. Podmiot liryczny jest twórcą, który chciałby pozostawić po sobie na świecie pamiątkę, w postaci swojej twórczości. W ten sposób chce zapisać się w pamięci ludzkości. Uważa nawet, że jego pogrzeb będzie daremny, ponieważ umrze tylko ciało, a to co najcenniejsze przetrwa. Kochanowski w tym utworze nawiazuje do utworu Horacego „Wybudowałem pomnik”.

Topos exegi monumentum - topos wiecznej sławy artysty

Retoryka - sztuka pięknego wysławiania, poprawnego myślenia oraz przekonywania

Parafraza - swobodna przeróbka utworu literackiego zachowująca wyraźne podobieństwo umożliwiające rozpoznanie oryginału. Może rozwijać bądź modyfikować treść pierwowzoru (często w sposób żartobliwy)

Adaptacja - przeróbka utworu mająca na celu przystosowanie go do innego sposobu rozpowszechniania lub na potrzeby nowych odbiorców

Profetyczny - proroczy
profeta - prorok

Sześć chorób rzeczypospolitej:
1. Brak troski o kraj, prywata;
2. Konflikty między sąsiadami
3. Osłabienie religii katolickiej, rozwój wyznań heretyckich;
4. Osłabienie władzy królewskiej;
5. Niesprawiedliwe prawa;
6. Ciężkie grzechy obywateli;

Topos - ojczyzna - matka; ojczyzna - okręt

Stylizacja biblijna w „Kazaniach sejmowych”:
1. Przywołanie postaci Salomona, przywołanie biblijnego nakazu szacunku do matki;
2. Naśladowanie gatunków występujących w Biblii: proroctwo, przypowieść;
3. Charakterystyczne słownictwo łączące wzniosłość z potocznośnią, nasycone konkretami;
4. Stosowanie zdań zaczynających się od spójnika „a”. Z części tekstu, któtkie zdania pojedyncze;
5. Frazeologia wywodząca się z Pisma Świętego;
6. Podział na wersety;
7. Obrazowe, wyraziste porównania (ojczyzny do okrętu i do matki);
8. Przywołanie sentencji biblijnej (Marność na marnościami i wszystko marność);

Piotr Skarga - polski pisarz i kaznodzieja; autor „Kazań Sejmowych” i „Żywotów świętych” ; jezuita; orator;

Kazanie - przemówienie religijne wygłaszane zwykle przez kapłana; dotyczy zazwyczaj kwestii wiaryi moralności, może być poświęcone rozważaniom teologicznym bądź objaśnieniom fragmentu biblijnego

Stylizacja - celowe i świadome wprowadzenie do wypowiedzi ustnej lub pisanej zespołu środków językowych typowych dla innego stylu. Zabieg ten może czynić tekst bardziej przystępnym, nadawać mu charakter - podniosły bądź humorystyczny

Stylizacja biblijna - kształtowanie wypowiedzi na wzór języka Biblii. Celem tej stylizacji jest najczęściej nadanie dziełu powagi i dostojeństwa, podkreślenie doniosłości myśli w nim wypowiedzianych.

Irenizm - w teologii chrześcijańskiej kierunek dążący do zniwelowania różnic między chrześcijanami i przywrócenia jedności drogą wzajemnych ustępstw doktrynalnych. Zapoczątkował go Erazm z Rotterdamu. W Polsce głoszony w XVIw przez Andrzeja Frycza Modrzewskiego.

Perswazja - to przekonywanie o czymś, namawianie lub zachęcanie do czegoś. Perswadowanie polega na przytoczeniu odpowiednich argumentów przemawiających za daną racją.

Topos ubi sunt („gdzie są”) - topos ten często pojawiał się w średniowiecznej poezji łacińskiej, której tematem było przemijanie ludzi i rzeczy, marność świata oraz tęskota za przeszłością

Pieśń o spustoszeniu Podola: ma charakter patriotyczny; jest rodzajem apelu podmiotu lirycznego skierowanego do rodaków. Podmiot obrazuje sytuację w jakiej znaleźli się Polacy po klęsce w wojnie z Tatarami w 1575r. Wyraża swój smutek i rozpacz z powodu spustoszenia ziemi podolskiej. W całym utworze widać negatywne emocjonalne nastawienie podmiotu do wroga. Podmiot chce, aby te emocje udzieliły się adresatom i skłoniły ich do odwetu

Tren - pieśń żałobna o charaktrzerze religijnym, wyrażająca żal z powodu czyjejś śmieci, rozpamiętująca czyny zmarłego oraz wychwalająca jego zalety i zasługi.

Kompozycja trenu antycznego:
-pochwała cnót i zalet zmarłego;
-wyrażenie wielkości podniesionej straty;
-demonstracja bólu i żalu;
-szukanie pocieszenia czyli konsolacji;
-napomnienie - miarkowanie się w żalu

Peryfraza - omówienie

Eufemizm - wyrażenie, które ma łagodzić pewną treść;

Metonimia - zamiennia; środek stylistyczny polegający na zastąpieniu jednego słowa przez drugie

Porte-parole - osoba wypowiadająca się w czyimś imieniu; w literaturze postać przedstawiająca punkt widzenia autora;

Eschatologia - nauka dotycząca tematów ostatecznych: pośmiertnych losów człowieka i końca świata;

Tren V: porównanie homeryckie; poeta porównuje swoją córkę do oliwki. W ten sposób daje wyraz jej delikatności. Kochanowski o śmierci Urszulki mówi tu jak o ścięciu młodego, niedojrzałego drzewka. Sadownik, którego obwinia o śmierć córki to Bóg. Druga część to apostrofa do Persefony i pytanie retoryczne. Obolały ojciec pyta się jej, dlaczego nie pozwoliła dalej żyć Urszulce, a zabrała ją tak wcześnie do Hadesu .

Tren VI: hiperbolizacja; w tym utworze poeta zwraca się bezpośrednio do córki. Ubolewa, że miała być spadkobierczynią talentu. Przypomina o zadatkach, jakie wskazywały o zdolnościach poetyckich córki. Porównuje ją do słowika, który został nagle spłoszony

Tren VII: podmiot liryczny mówi o swojej córce używając zdrobnień. Podmiot liryczny cierpi, jest załamany, pełen żalu i rozpaczy. Ubranka Urszulki, które znajdują się w zasięgu jego wzroku potęgują ból i cierpienie.

Tren VIII: kontrast; w tym trenie zrozpaczony podmiot liryczny zwraca się do córki. Mówi jak odczuwalne jest jej zniknięcie. Stosuje kontrast: opisuje jak dom wyglądał za jej życia, a jak po śmieci; Ma to na celu ukazanie jak wielka jest dla niego utrata jej. Obrazuje żywiołowość, radość i dobroć córki.

Tren IX: adresatem tego trenu jest Mądrość stoicka, którą przez całe życie Kochanowski cenił i stosował się do jej rad, dążył do niej. Utwór obrazuje załamanie się renesansowego poglądu na świat autora. Poecie wydawało się, że posiadł tę mądrość, toteż nie zazna bólu, rozpaczy i strachu. Przez całe swe życie dążył do zdobywania wiedzy, ale dopiero po latach zrozumiał, że nie jest ona wstanie uchronić go od nieszczęść i niepomyślności. W obliczu śmierci bliskiej osoby okazał się być zwykłym, także zaznającym ból człowiekiem.

Tren X: 9 pytań retorycznych, które podkreślają zagubienie i niepewność podmiotu lirycznego; ojciec, który stracił córkę cierpi nad jej śmiercią i jednocześnie szuka jej myślami - zastanawia się gdzie dziecko jest po śmierci. W wierszu tym ujawnia się kryzys religijny poety. Jest to widoczne w pytaniach, które stawia: nie mówi tylko o raju, ale nawiązuje również do mitologicznych wierzeń. est tu widoczne jego załamanie, rozpacz i niemożliwość z pogodzeniem się ze stratą córki. Na końcu utworu podmiot zwraca się z apostrofą do Urszulki. Chce by dziewczynka ukazała mu się jako zjawa, mara lub we śnie i udowodniła tym, że istnieje życie po śmierci.

Tren XI: Podmiot liryczny powraca do rozważań o charakterze ogólnym, dotyczących światopoglądu i postawy człowieka wobec świata. Wątpi w wartości moralne: cnotę i sprawiedliwość. Człowiek jest tu pozostawiony samemu sobie w świecie nieuporządkowanym, bezładnym. Podmiot liryczny zwraca się do żałości, która skłoniła go do odrzucenia dotychczasowego światopoglądu. To właśnie smutek, żal i negatywne emocje spowodowały utratę zdrowego rozsądku i pociechy.

Tren XIX: jest utworem pocieszającym; Zrozpaczony i wyzbyty wszelkich nadziei ojciec zasypia. We śnie przychodzi do niego matka, która trzyma na ręku Urszulkę i oznajmia, że choć śmierć dziewczynki jest powodem cierpienia jej bliskich, to jednak jest ona drogą do zbawienia. Obwieszcza poecie, że jego córka dalej żyje, ale teraz w lepszym świecie, pełnym szczęścia nieporównywalnego do ziemskich rozkoszy. Dziewczynka poprzez tę wczesną śmierć uniknęła trudów i cierpień codziennego życia, teraz może cieszyć się spokojem i poczuciem bezpieczeństwa w niebie. Po czasie rozpaczy i cierpienia po śmierci dziecka poeta - ojciec dzięki swej zmarłej matce znowu powraca na tor wiary i szuka ukojenia w Bogu.

---