Temat: PROCEDURA BUDŻETOWA

Procedura opracowywania budżetu państwa:

Tryb prac nad ustawą budżetową przebiega w ściśle określony sposób i nazywany jest procedurą budżetową.

Procedura budżetowa to całokształt prawnie określonych zasad postępowania z budżetem. Zasady te odnoszą się zarówno do działań, których celem jest sporządzanie budżetu, jaki działań, które występują po upływie roku budżetowego, a których celem jest ustalenie, w jaki sposób budżet został wykonany.

Procedura budżetowa składa się z czterech etapów:

1. przygotowanie projektu ustawy,

2. uchwalenie ustawy budżetowej,

3. wykonanie ustawy budżetowej,

4. kontrola wykonania ustawy budżetowej.

Przygotowywanie projektu:

1. Opracowanie projektu budżetu państwa jest wyłączną kompetencją Ministra Finansów. Minister Rozwoju Regionalnego jest właściwy w sprawach przygotowania i przedstawienia Ministrowi Finansów materiałów do projektu ustawy budżetowej z udziałem środków europejskich.

2. Materiały do projektu ustawy budżetowej w zakresie swoich części budżetu przedstawiają Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych wskazani w u.f.p. oraz w rozporządzeniu MF z dnia 4 grudnia 2009 r. w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów.

3. Minister Finansów określa tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej (notę budżetową), przygotowuje i przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa, a następnie projekt budżetu państwa wraz z jego uzasadnieniem.

4. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem. Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy.

5. Tworzy się rezerwę środków, które będą mogły służyć albo dofinansowaniu celów już tam przewidzianych, których rozmiaru nie można było ostatecznie określić, albo finansowaniu nakładów związanych z wystąpieniem zjawisk, których nie można było na etapie projektowania budżetu w ogóle przewidzieć (rezerwa ogólna). Ustawodawca dopuszcza ponadto możliwość pozostawienia pewnej puli środków nierozdzielonych, ze wskazaniem w ustawie kierunków ich przeznaczenia w trakcie roku budżetowego, jeżeli zaistnieje taka potrzeba (rezerwy celowe). Rezerwa ogólna jest tworzona obligatoryjnie w kwocie nie wyższej niż 0,2% wydatków budżetu. Rezerwy celowe mają charakter fakultatywny, lecz w praktyce nigdy nie zdarzyło się, by zrezygnowano z ich utworzenia, nie może przekroczyć 3% wydatków budżetowych.

6. Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedkłada go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.

7. Do projektu ustawy budżetowej dołącza się uzasadnienie zawierające w szczególności:

1) główne cele polityki społecznej i gospodarczej, zgodne z Wieloletnim Planem Finansowym

Państwa;

2) założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i trzy kolejne lata, dotyczące prognozy:

a) produktu krajowego brutto i jego składowych, w tym:

- wielkości eksportu netto,

- popytu krajowego, w tym konsumpcji prywatnej i zbiorowej,

- nakładów brutto na środki trwałe,

b) poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych,

c) kursu walutowego,

d) przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej,

e) poziomu zatrudnienia i bezrobocia,

f) salda obrotów bieżących;

3) kierunki polityki fiskalnej, zawierające w szczególności założenia dotyczące średniookresowego celu budżetowego oraz działania z zakresu polityki fiskalnej i polityki gospodarczej zmierzające do jego osiągnięcia;

4) przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok budżetowy poprzedzający rok budżetowy, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej;

5) omówienie projektowanych:

a) przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych,

b) przychodów i kosztów państwowych funduszy celowych,

c) przychodów i kosztów agencji wykonawczych;

6) omówienie przewidywanych dochodów i wydatków, nadwyżki lub deficytu oraz długu sektora finansów publicznych;

7) omówienie wielkości środków własnych Unii Europejskiej oraz środków ujętych w budżecie środków europejskich;

8) informacje o udzielonych przez Skarb Państwa kwotach poręczeń i gwarancji, według przewidywanego wykonania na koniec roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej;

9) kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

10) zestawienie zadań i celów priorytetowych na dany rok budżetowy;

11) skonsolidowany plan wydatków na rok budżetowy i dwa kolejne lata państwowych jednostek budżetowych, państwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej oraz państwowych osób prawnych, sporządzany w układzie zadaniowym.

h) Dysponenci części budżetowych, w terminie do dnia 25 października, przekazują informacje o przyjętych przez Radę Ministrów w projekcie ustawy budżetowej kwotach:

1) dochodów i wydatków, w tym wynagrodzeń - jednostkom podległym;

2) dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej, zadania inspekcji i straży, dotacji na realizację zadań własnych oraz o kwotach dochodów związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej - jednostkom samorządu terytorialnego;

3) środków na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich, dla których zarządy województw są instytucją zarządzającą lub pośredniczącą - zarządom województw.

W terminie do dnia 1 grudnia jednostki podległe opracowują i przekazują właściwym dysponentom części budżetowych projekty planów finansowych na następny rok budżetowy, zgodne z projektem ustawy budżetowej.

i) W przypadku, gdy Rada Ministrów przekłada Sejmowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym, stosuje się te same zasady co przy projekcie ustawy. W przypadku przedstawienia Sejmowi projektu ustawy o prowizorium budżetowym, Rada Ministrów przedstawia Sejmowi projekt ustawy budżetowej nie później niż na 3 miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym.

j) W przypadku gdy ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie zostaną ogłoszone przed dniem 1 stycznia, to do czasu ogłoszenia odpowiedniej ustawy: podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony Sejmowi odpowiedni projekt ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym. Obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na państwowe fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy. Przepis ten stosuje się odpowiednio, w przypadku gdy podstawą gospodarki finansowej państwa jest ustawa albo projekt ustawy o prowizorium budżetowym, a przed upływem terminu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym nie zostanie ogłoszona ustawa budżetowa.

Tryb prac nad budżetem w Sejmie:

1. pierwsze czytanie:

• do pierwszego czytania w Sejmie dochodzi po 7 dniach od doręczenia projektu,

• podczas posiedzenia Sejmu w sesji jesiennej MF wygłasza expose budżetowe - przedstawienie projektu budżetu,

• czytanie to kończy się przekazaniem projektu do branżowych komisji sejmowych. Za organizowanie i koordynowanie prac w poszczególnych komisjach odpowiada Sejmowa Komisja Finansów Publicznych. Komisje branżowe formułują opinie i przekazują do Komisji Finansów Publicznych, która kieruje ostateczny projekt ustawy budżetowej pod obrady Sejmu.

1. drugie czytanie:

• obejmuje przedstawienie Sejmowi przez posła sprawozdawcę Komisji Finansów Publicznych sprawozdania Sejmowej Komisji Finansów Publicznych,

• następnie zostaje przeprowadzona debata nad projektem, w której podstawą są poprawki oraz składane wnioski o ich przyjecie lub odrzucenie,

• duża liczba wniesionych poprawek może spowodować, iż projekt trafi ponownie do Komisji Finansów Publicznych. Po ich rozpatrzeniu powstaje kolejna wersja projektu.

• trzecie czytanie:

• komisja przedstawia ponownie swoje sprawozdanie. Etap ten kończy się uchwaleniem ustawy budżetowej, która zostaje przesłana do Marszałka Senatu i Prezydenta.

• W ciągu 20 dni od otrzymania ustawy budżetowej Senat powinien podjąć stosowną uchwałę o przyjęciu budżetu. Prace nad budżetem w Senacie mają podobny charakter jak w Sejmie. Po pracach w Komisjach Senat może podjąć ustawę bez poprawek bądź przekazać je Sejmowi z propozycjami zmian. Poprawki uważa się za przyjęte, jeżeli Sejm nie odrzuci ich bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczny posłów. Głosowanie w Sejmie nad poprawkami Senatu kończy procedurę parlamentarną.

• Ostatnim etapem kończącym pracę nad budżetem jest podpisanie ustawy budżetowej przez Prezydenta RP w ciągu 7 dni (jeśli nie wnosi zastrzeżeń). W przypadku, gdy istnieją wątpliwości, co do zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją, Prezydent ma prawo skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, który orzeka w tej sprawie nie później niż 2 miesiące od dnia złożenia. W przypadku ustawy budżetowej Prezydent nie ma prawa veta.

• Publikacja w Dzienniku Ustaw kończy procedurę uchwalania ustawy budżetowej.

Nie uchwalenie budżetu przed rozpoczęciem roku budżetowego powoduje, że do czasu jej ogłoszenia podstawą gospodarki jest prowizorium budżetowe (tzn. projekt ustawy budżetowej).

Wykonywanie ustawy budżetowej:

• w ciągu 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej dysponęci części budżetowych przekazują kierownikom bezpośrednio podległych jednostek informację o kwotach dochodów i wydatków budżetowych przyjętych w projekcie ustawy. Na ich podstawie kierownicy jednostek budżetowych w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia otrzymania informacji sporządzają plany finansowe swoich jednostek,

• MF w porozumieniu z dysponentami części budżetowych opracowuje harmonogram realizacji budżetu państwa,

- harmonogram - jest planem operacyjnym przybierającym postać wewnętrznych dokumentów o charakterze prognostyczno-planistycznym, sporządzany przed przystąpieniem do czynności związanych z wykonywaniem budżetu,

- zamieszczone w harmonogramie wielkości stanowią prognozę, a wysokość wydatków planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach podlega modyfikacjom i aktualizacji,

- harmonogram pełni funkcję organizacyjna oraz informacyjno-kontrolną,

• w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej dysponęci części budżetowych przekazują jst informację o kwotach dotacji celowych, dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej na realizację zadań własnych,

• Rada Ministrów kieruje wykonaniem budżetu państwa:

- dokonuje podziału rezerwy celowej,

- dysponuje rezerwą ogólną,

- może określić w rozporządzeniu organy administracji rządowej uprawnione do dokonywania określonych rodzajów wydatków,

- może wydawać w drodze rozporządzenia wytyczne dotyczące zasad zaciągania zobowiązań na okres dłuższy niż rok budżetowy w ramach realizacji polskiej pomocy zagranicznej na terytoriach uznanych za strefę działań wojennych,

- może zdecydować o przeznaczeniu niewykorzystanych środków na sfinansowanie programów wieloletnich lub zobowiązań SP,

• Rada Ministrów musi przedstawić Sejmowi i NIK w terminie do 31 maja roku następnego po roku budżetowym:

- sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej,

- sprawozdanie o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu administracji rządowej, realizowanymi przez jst i innymi zadaniami zleconymi,

- zbiorczej informacji o wykonaniu budżetów jst,

- oceny założeń makroekonomicznych,

Informacje o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym.

• W toku wykonywania budżetu obowiązują zasady gospodarki budżetowej:

- ustalenie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów,

- pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem,

- dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym i zgodnie z planowanym przeznaczeniem w sposób celowy o oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.

Kontrola wykonywania ustawy budżetowej:

• Wykonanie budżetu podlega kontroli Sejmu,

• Do sprawozdania z wykonywania ustawy budżetowej dołącza się:

- dochody i wydatki oraz nadwyżkę albo deficyt SFP,

- przychody i koszty państwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej,

- omówienie wykonania budżetu państwa z uwzględnieniem różnic między wielkościami uchwalonymi a wykonanymi,

- informację o realizacji wydatków i informację o przebiegu wykonania WPFP,

• Do sprawozdania RM Dołżyca: sprawozdanie dotyczące przestrzegania zasady, że kwota PDP nie może przekroczyć 60% PKB, informację dotyczącą wielkości długu publicznego, poręczeń i gwarancji SFP,

• MF przedstawia sejmowej komisji właściwej ds. budżetu i NIK informację o przebiegu wykonywania ustawy budżetowej za pierwsze półrocze w terminie do 10 września roku budżetowego.

1

6

---