Diagnostyka pedagogiczna - rodzaje diagnoz

Termin diagnoza pochodzi z języka greckiego „diagnosis” - oznacza rozpoznanie (rozróżnienie). Współczesna interpretacja tego terminu podkreśla dwa jego składniki:

• Zebranie potrzebnych danych

• i ich krytyczne opracowanie w drodze rozumowania.

Wg S. Ziemskiej diagnoza jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez podporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju.

Zdaniem Ziemskiej poznanie diagnostyczne opiera się na 2 głównych elementach:

• doświadczanie

• rozumowanie

Diagnoza rozwinięta zawiera w sobie szereg aspektów - diagnoz cząstkowych:

• aspekt identyfikacyjny - diagnoza przyporządkowująca, diagnoza klasyfikacyjna albo typologiczna

• aspekt genetyczny (celowościowy, fazy, rozwojowy czyli prognostyczny)

• aspekt celowościowy - jakie ma znaczenie dany składnik badanego stanu rzeczy dla całości badanego stanu

Diagnoza przyporządkowująca - szuka odpowiedzi na pytanie do jakiego znanego typu należy badany stan rzeczy.

Diagnoza genetyczna - jakie są przyczyny danego stanu rzeczy.

Diagnoza fazy - w jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy. Diagnoza fazy jest ważna ze względu na zmienność przedmiotu działania pedagogicznego.

Diagnoza prognostyczna (rozwojowa) - jak dalej będzie się rozwijał stan rzeczy, oczywiście nie w każdym przypadku diagnozowania występują wszystkie cząstkowe i nie wszystkie są
w stopniu równe.

Działania zorganizowana a diagnoza

Zorganizowana działalność pedagogiczna to taka której poszczególne części przyczyniają się do powodzenia całości. Takie składniki działania jak:

• cele, środki, zasoby i metody, a także warunki zewnętrzne, które współ wyznaczają miejsce diagnozy w cyklu działania zorganizowanego.

Cykl działania zorganizowanego jego twórcą był La Chatelier. Wymienia 5 etapów cyklu organizacyjnego:

• postawienie jasnego i ściśle określonego celu

• zbadanie środków i warunków, które trzeba zastosować, aby osiągnąć cel zamierzony

• przygotowanie środków i warunków

• urzeczywistnienie czyli wykonanie zamierzonych czynności stosownie do powziętego planu

• kontrola otrzymanych wyników i wyciąganie z nich wniosków

Adam Podgórecki zamiast „cykl działania zorganizowanego” używa określenia „tok postępowania celowościowego”.

Cykl działa pedagogicznego można ogólnie ująć w następującej postaci:

• etap preparacyjny, zawierający preparację celów działania, czynności projektowe
  i czynności niezbędne do pozyskania i rozmieszczania zasobów potrzebnych do realizacji projektu

• etap realizacji projektu, czyli wykonanie zadań przewidzianych w projekcie i planie działalności, przy czym w zależności od przebiegu relacji - występuje to
  w większym lub mniejszym stopniu konieczność uzyskiwania zasobów uzupełniających

• etap kontroli realizacji projektu i ocena dokonanych czynności

Czynności diagnostyczne stanowią składniki wszystkich 3 głównych etapów cyklów działalności zorganizowanej, a diagnoza w nim zawiera następujące funkcje.

Zasadnicze funkcje diagnozy:

• stanowi punkt wyjścia w czynnościach projektowania

• pozwala na systematyczną kontrolę przebiegu procesu wychowania

• służy ocenie wyników działalności pedagogicznej umożliwiając kontrolę przebiegu działań i korektę danego lub następnego cyklu organizacyjnego działalności pedagogicznej

Rodzaje diagnoz ze względu na różne kryteria:

• działalność pedagogiczna - diagnoza poznawcza, decyzyjna

• metoda działania - osobnicza, grupowa, środowiskowa

• pełność - całościowa, cząstkowa

Diagnoza pedagogiczna wymaga podstawowych ogólnych praw rozwojowych.

Cechy diagnozy decyzyjnej stosowane w działalności praktycznej:

• jest ona przeprowadzana z projektem pedagogicznym

• jest ona przeprowadzana z myślą o uzyskaniu podstawy do decyzji w sferze praktyki

• jest składową cyklu działania zorganizowanego

Diagnoza decyzyjna w odróżnieniu od diagnozy poznawczej wykazuje cechę szczególną mianowicie chodzi o wykrycie zgodności lub niezgodności faktu z tym co wiemy o rzeczywistości na podstawie wiedzy ogólnej. Natomiast w diagnozie poznawczej nie wystarczy stwierdzenie podanej zgodności lub niezgodności, ale potrzebne jest także sprawdzenie czyli weryfikacja danej teorii z innymi.

Diagnoza poznawcza dokonywana jest wówczas, gdy rozwiązuje się zadania poznawcze.

Diagnoza środowiskowa

Cechą diagnozy środowiskowej jest selektywne badanie - badacz wykrywając i analizując pewne zależności między wyizolowanymi faktami i zjawiskami dąży przede wszystkim do ustalenia dominujących wpływów środowiska na proces wychowania.

W skład diagnozy środowiskowej wchodzi:

• diagnoza psychologiczna

• diagnoza elementów osobowości

oraz 3 grupy czynników środowiskowych:

• środowisko materialne

• wzory osobowe

• organizacja życia

Etapy diagnozy pedagogicznej:

1. opis (zestawienie danych empirycznych i stanów aktualnych)

2. ocena cząstkowa - właściwa i utylitarna

3. konkluzja - globalna ocena analizowanej sytuacji, która pozwala na wskazanie właściwego kierunku postępowania socjalno-wych. oraz uzasadnia potrzebę podjęcia działań.

Do głównych błędów etycznych należą:

• błędna lub zbyt dowolna interpretacja tego, co składa się na zakres tajemnicy zawodowej w wychowaniu

• wywołanie stanów stresowych i zmęczenia u badanego przez zbieranie nadmiaru danych i danych niepotrzebnych

• żądanie informacji w sytuacjach, w których badany ma poczucie zagrożenia, czuje niepokój z powodu nie wiedzy lub niezrozumienia celu i sensu badań

• przeprowadzenie badań, w których badany czuje się w sytuacji przymusowej

• stosowanie wywiadu ukrytego w klasycznej postaci

• stosowanie pozornej anonimowości badań

• stosowanie sposobów zbierania danych wywołujących uboczne szkodliwe skutki moralne lub zdrowotne

• całkowicie nie używanie materiałów diagnostycznych dla dobra badanych

• uleganie sugestiom ocen z przeszłości w ocenach stanu bieżącego i etykietowania osób badanych.

---