SPOSTRZEGANIE

Bodziec dystalny - bodziec działający na nas z pewnej odległości, poza organizmem, działający na nasze narządy zmysłowe.

Bodziec proksymalny - bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym.

Wrażenie - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej, zarejestrowanej w procesie odbioru danych sensorycznych. Poszczególne wrażenia są izolowane.

Spostrzeżenie - obraz wszystkich możliwych cech, rejestrowanych za pomocą zmysłów.

Stałość spostrzegania - spostrzeżenie nie ulega zmianom, mimo zmian bodźców proksymalnych.

Procesy góra-dół -

Procesy dół-góra- pojawiają się wtedy, kiedy większą rolę w spostrzeganiu zaczynają odgrywać procesy pamięciowe, które kierują poszukiwaniem i interpretacją danych zmysłowych.

Fazy procesu spostrzegania

1. Rejestracja sensoryczna

2. Ocena emocjonalna

3. Rozpoznanie treści bodźca

4. Ocena znaczenia metaforycznego.

efekt wielkości zbioru - im więcej bodźców należy wziąć pod uwagę w procesie porównywania,

tym więcej czasu to zajmuje.

Asocjacjonizm: Wundt i Titchener

Strukturalizm: Max Wertheimer, Kurt Koffka,

Wolfgang Kohler

Zasady wyodrębniania całości wg Wertheimera (1923)

(prezentował badanym abstrakcyjne zbiory kropek):

• bliskość przestrzenna lub sąsiedztwo w polu widzenia

• jednakowy wygląd lub podobieństwo

• „wspólna droga”

• dobra kontynuacja lub dobra figura

• niewielkie rozmiary (łatwiej wyodrębniamy te elementy, które cechują się niewielkimi

rozmiarami)

• symetria (łatwiej wyodrębnić figury symetryczne niż niesymetryczne)

• zgodność z chwilowym nastawieniem

• ubiegłe doświadczenie i przyzwyczajenia

Różnice między figurą a tłem Edgara Rubina.

1. Figura ma pewien kształt, tło nie.

2. Tło wygląda tak, jakby rozprzestrzeniało się za figurą w sposób ciągły

3. Figura wysunięta ku czołowi - tło z tyłu

4. Figura ma charakter rzeczy ale tło narzuca jej nieukształtowany materiał

5. Figura silniej nam się narzuca, jest łatwiej zapamiętana i wydaje się bardziej sensowna

6. figura wydaje się jaśniejsza od tła

Detektory:

1. wyodrębniają informacje ze środowiska, które są ważne adaptacyjnie

2. Koduję je w oszczędny sposób, tak, by mogły zostać wykorzystane w dalszym przetwarzaniu, kodowanie to już na wstępie redukuje ilość dostępnych informacji, ponieważ detektory są wrażliwe tylko na pewne informacje.

Spostrzeganie jako proces kategoryzowania - procesy spostrzegania są powiązane z myśleniem pojęciowymi i procesami uczenia się.

1. Człowiek dysponuje określoną wiedzą, która służy do tworzenia kategorii. Stanowi ona wewnętrzną reprezentację oczekiwanego rozkładu przedmiotów i zdarzeń w otaczającym świecie i umożliwia szybką adaptację do środowiska - GÓRA DÓŁ

2. Analiza cech obiektu - DÓŁ GÓRA

Prototypowy model kategoryzacji - w centrum tej struktury znajduje się reprezentacja wzorca jako prototypu danej kategorii.

Prototyp - uśredniona wielkość egzemplarzy danej kategorii lub egzemplarz najbardziej reprezentatywny.

Neisser - gdybyśmy przyjmowali, iż spostrzeganie jest odpowiedzią na zmiany w otoczeniu, to nasze spostrzeżenia oraz reakcje byłyby zawsze opóźnione w stosunku do tego, co dzieje się w naszym otoczeniu.

1. Spostrzeganie ma charakter cykliczny, a równoprawnymi częściami cyklu są pobieranie informacji z otoczenia oraz poszukiwanie tych informacji.

Neisser przyjmuje istnienie wrodzonych schematów eksploracyjnych, czyli schematów uzyskiwania informacji ze świata. Dzięki schematom eksploracyjnym jednostka uczy się specyficznych sposobów pobierania informacji. Np. technika przeszukiwania wzrokowego.

Koncepcja ekologiczna spostrzegania

1. Świat zewnętrzny/wew. -> reprezentacja świata -> podmiot

2. Uporządkowana informacja uzyskiwana za pomocą percepcji -> podmiot

UWAGA

Dystraktor - wszystkie dodatkowe bodźce, które odcinają uwagę od podstawowego zadania realizowanego w danym momencie.

Podstawowe funkcje uwagi:

1. Selekcyjność bodźców

2. Ukierunkowanie pp

3. Określanie wielkości wykorzystywanych zasobów p poświęcanych na realizację zadań.

Rodzaje selekcji:

1. Selekcja pierwotna - selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłowe.

2. Selekcja wtórna - występuje w procesach pamięciowych, zachodzi między pamięcią krótkotrwałą a trwałą - trwała nie może odebrać wszystkich bodźców.

3. Selekcja trzeciego rzędu - pojawia się wtedy, gdy jednostka posługuje się wiedzą zapisaną w pamięci trwałej, przygotowuje plan działania, informacje wybrane z pamięci są przesyłane do pamięci operacyjnej która kieruje jakimś działaniem.

Alina Kolańczyk

Uwaga intensywna - stosunkowo wąski zakres, pozwala na głębokie przetwarzanie informacji będących w jej zasięgu

Uwaga ekstensywna - zakres stosunkowo szeroki, ale przetwarzanie informacji jest dość płytkie.

Fizjologiczne mechanizmy uwagi

1. Odruch orientacyjny - organizm otwiera się na dopływ nowej stymulacji. Skierowanie receptorów na źródło, wzrost wrażliwości receptorów…

2. Indukcja ujemna - pobudzenie pojawiające się w pewnej okolicy kory mózgowej wywołuje hamowanie w sąsiednich okolicach

3. Aktywność układu siatkowego - układ odpowiedzialny za procesy zasilania

La-Berge - uwaga pojawia się wtedy, kiedy reprezentacja jakiegoś obiektu zostanie połączona z JA trójkąt aktywności mózgowej - aspekty uwagi.:

1. Ekspresja

2. Mechanizm wzmocnienia

3. Mechanizm kontroli

Czujność - zdolność dzięki której jednostka potrafi w dłuższym okresie wykrywać bodźce specyficzne spośród bodźców pojawiających się w jej środowisku.

Proporcje poprawnych detekcji i fałszywych alarmów:

- stosunek siły sygnału do szumu

- macierz wypłat

- oczekiwania

Detekcja sygnałów - procesy wykrywania bodźców w określonym miejscu

Przeszukiwanie - proces aktywny, nie wiadomi kiedy bodziec wystąpi i gdzie (zbieranie grzybów)

Teoria filtra uwagowego Broadbenta

Wszystko albo nic

Filtr przypomina swoim działaniem zwrotnicę, która dopuszczając do przetwarzania jedną grupę bodźców blokuje drugą.

Technika cieniowania - badany jednocześnie odbiera dwa komunikaty, przy czym sytuacja exp. Jest tak zorganizowana, że zwraca uwagę na jeden z nich.

20 sekund - rzeczy, na które nie zwracamy uwagi są w pp

Coctail party - charakteryzuje się szybkim przenoszeniem uwagi z jednego bodźca na drugi. Jak usłyszysz swoje imię, przenosisz uwagę z na źródło.

Teoria wielu filtrów uwagowych Treisman

Wprowadziła kolejne fazy przetwarzania informacji, uwzględniające coraz bardziej złożone właściwości bodźców. Po każdej fazie ma nastąpić zatrzymanie przetwarzania, albo reakcja, albo kontynuowanie.

Kahneman - uwaga jest mechanizmem wybierającym bodźce, na które należy reagować.

Pojemność uwagi określa ilość naszych zasobów poznawczych które możemy poświęcić. Decydują o tym takie czynniki:

1. Trudność zadania

2. Poziom pobudzenia

3. Polityka alokacyjna systemu p.

Procesy Automatyczne	Procesy Kontrolowane
Nie angażują świadomości	Angażują świadomość
Przebiegają równolegle	Przebiegają sekwencyjnie
Znane, o małym stopniu trudności	Nowe o dużym stopniu trudności
Duża szybkość	Mała szybkość
Wykorzystują proste proecesy poznawcze	Wykorzystują złożone procesy p.

Pamięć - człowiek posługuje się pamięcią w określonych celach lub by uniknąć sytuacji przykrych. Rozumiemy ją jako:

- zdolność
- proces psychiczny

Podstawowe rodzaje operacji:
-kodowanie
-odtwarzanie
-przechowywanie

Tulving (1974)

1. Spostrzeganie

2. Kodowanie spostrzegania

Zmiana spostrzegania w ślad pamięciowy (spostrzeżenia zawsze mają charakter obrazowy)

3. Przechowanie śladu kodowego

4. Rekodowanie

Modyfikacja zawartości pamięci przez informacje później docierające do jednostki

(może występować wielokrotnie)

Świeże informacje mogą powodować:

- zmiany w systemie wiedzy o zasięgu globalnym

(informacje związane z akceptowanym przez jednostkę systemem wartości)

- zmiany w systemie wiedzy o zasięgu lokalnym

(informacje związane ze zdarzeniami obojętnymi z punktu widzenia jednostki)

5. Przechowanie śladu rekodowanego

6. Poszukiwanie informacji w pamięci

Proces wydobywania informacji z pamięci jest, zdaniem Tulvinga, efektem interakcji

informacji zarejestrowanej w śladzie pamięciowym z informacją zawartą w pytaniu

(szuka dopasowania)

7. Decyzja

Czy ujawnić zawartość swojej pamięci w zachowaniu?

8. Pamięć świadoma

9. Decyzja o zachowaniu

Dwa rodzaje cykli pamięciowych

1. Mały cykl - związany z wielokrotnym odbieraniem informacji które powiązane są z dotychczasową wiedzą jednostki. Procesy kontroli sprawdzają czy dana informacja była już zarejestrowana w pamięci.

2. Duży cykl - Wiąże się z faktem, że zachowanie ujawniające zawartość pamięci może stać się przedmiotem spostrzegania.

Prawo częstości - Budohoska, Włodarski - powtarzanie wpływa dobrze na przechowywanie materiału w pamięci.

Prawo Foucault - Gdy zapamiętywany materiał jest obszerny, to czas poświęcony na opanowanie jednego elementu wzrasta szybciej aniżeli jego objętość.

Kryterium czasu przechowywania:

1. Pamięć sensoryczna (ultrakrótka) - informacje trwają bardzo krótko, czasem krócej niż sekunda. System poznawczy musi przekazać do pamięci krótkotrwałej. SPERLING

2. Pamięć krótkotrwała - dłuższy żywot informacji, skrócona pojemność. Zanikanie jest procesem adaptacyjnym. Szybkość przenoszenia do pamięci trwałej jest ograniczona.

1. Miller - 7elementów

2. Wicklegren - grupowanie po 3 cyfry ułatwia zapamiętywanie

3. Lehr i Fischer - pojemność pamięci krótkotrwałej - 80bitów - 5,4sekundy.

4. Sternber - czas przechowywania informacji może się przedłużyć do minuty lub więcej

5. Hamowanie retroaktywne - zakłócanie przechowywanego wcześniej opanowanego materiału przez pojawienie się nowego zadania

6. Conrad - informacje kodowane są w pamięci akustycznej

7. Hamowanie proaktywne - utrudnienie zapamiętania nowego materiału przez wcześniejsze zapamiętanie podobnego/identycznego materiału.

3. Pamięć trwała - bardzo duża pojemność, bardzo długa żywotność. Zbieranie informacji może zajmować bardzo wiele czasu. Nie można przypomnieć sobie zbyt wielu rzeczy na raz. Dostęp doń odbywa się za pomocą pamięci krótkotrwałej.

Pamięć autobiograficzna (CONWAY i RUBIN) -

1. Okresy życia - opisuje zdarzenia bardzo rozległe w czasie mierzone w latach, zawiera informacje o celach, planach, aktorach, działaniu

2. Pamięć zdarzeń ogólnych - zdarzenia cykliczne, jednorazowe, rutynowe.

3. Pamięć zdarzeń specyficznych - najbogatszy w doznania sensoryczne i percepcyjne, ale nie stanowi spójnej całości, wydarzenia z własnej biografii, które sobie przypominamy, są zdarzeniami ogólnymi, w skład których wchodzą zdarzenia specyficzne, którym podmiot nadał własny sens i cel.

Nie jest to zapis tego co było, a zapis naszej interpretacji tego co było.

Maruszewski - 4 główne cechy pamięci autob.

1. Zdarzenia uporządkowane sekwencyjnie

2. Posiadają lokalizację czasową

3. Zdarzenia wchodzące w daną sekwencję mają głębszy sens dla tej osoby

4. Odnoszą się do własnego JA czyli do własnej osoby.

Interpretacja nie jest jednorazowa - powtarzalna i ewoluuje.

RUBIN - komponenty

1. Narracja

2. Wyobraźnia

3. Emocje

GOLEMAN - Siła utrwalenia danego przeżycia jest wprost proporcjonalna do pobudzenia działa migdałowatego. Oznacza to - im bardziej wyraziste wspomnienia - tak duże emocje wywołały.

FREUD - w przypadku silnych, emocjonalnych zdarzeń pojawia się wyparcie. W celu uniknięcia emocjonalnej

WALDFOGEL - pozytywne - 50%, Nieprzyjemne - 30%, neutralne - 20%.

Zdarzenia traumatyczne, mogą być pamiętane bardzo słabo.

1. Informacja centralna - powiązana ze źródłem pobudzenia emocjonalnego. Lepiej pamiętane negatywne od neutralnych.

2. Informacja peryferyczna - neutralna i nie dotyczy bezpośrednia źródła pobudzenia emo. Lepiej pamiętane neutralne od negatywnych.

Czynniki krytyczne CHRISTIANSONA

1. Pobudzenie emocjonalne

2. Uwaga

3. Procesy przeduwagowe

4. Nietypowość i charakterystyczność zdarzeń

5. Obróbka informacji po zadziałaniu bodźca

GALTON - technika słowa. Rozpoznawanie jest łatwiejsze od przypominania

LINTON - podjęła się sprawdzania pamiętników

WHITE - koncentrował się na podawaniu dat zdarzeń, które wcześniej zapisywał.

Wyobraźnia.

Wyobraźnia -

1. zdolność do tworzenia wyobrażeń, w szczególności wyobrażeń twórczych

2. zdolność do tworzenia przypuszczeń, hipotez, tez (FLEW '79)

Wyobrażenia - umysłowe obrazy rzeczywistości przypominające spostrzeżenia, ale bez pewnego obiektu. Mogą być:

1. Skonstruowane z pamięci

2. Skonstruowane z elementów, znajdujących się w pamięci

Wyobrażenia odtwórcze - wyobrażenia przedstawiające przedmioty rzeczywiste z którymi osoba miała faktyczny kontakt

Wyobrażenia twórcze - wyobrażenia przedstawiająca przedmioty z którymi osoba nie miała faktycznego kontaktu

Wyobrażenia ejdetyczne - fotograficzna dokładność wyobrażeń

Mechanizmy tworzenia reprezentacji

1. Stanowisko obrazowe -> SHEPARD I KOSSLYN

Wyobrażenia:

1. Oddają naturę rzeczywistości

2. Cechują się mniejszą wyrazistością niż spostrzeżenia

3. Mają charakter quasi-obrazowy

Wg Kosslyna system poznawczy dzieli się na dwa rodzaje reprezentacj: płytkie i głębokie.

1. R.G. zachowane są w pamięci trwałej pod postacią opisów strukturalnych złożonych z twierdzeń

2. Nie są dostępne świadomości

3. Zapisywane cechy obejmują stałe związki pomiędzy właściwościami

4. Konstruowany jest quasi-obraz dostępny świadomości

2. Stanowisko abstrakcyjne -> ANDERSON i BOWER

Zakłada że reprezentacja powstaje na postaci zespołów sądów i twierdzeń

Sąd:

1. Forma języka myśli, ma naturę niewerbalną i abstrakcyjną

2. Istotą sądu stanowi znaczenie w sensie logicznym

3. Istotą sądu stanowi znaczenie w sensie psychologicznym

Przyjmuje istnienie tylko JEDNEGO rodzaju kodu, którym posługuje się umysł.

obrazy pojawiające się w naszej świadomości są mało ważne, ponieważ nie są one autentycznymi

reprezentacjami, a jedynie epifenomenami zjawisk występujących na poziomie głębokim

W języku myśli chodzi zawsze o to samo. Język myśli jest uniwersalny i niezależny od języka,

jakim posługujemy się w komunikacji. W tym właśnie języku mogą być zapisywane wszelkie sądy.

Zwolennicy stanowiska abstrakcyjnego przyjmują, że twierdzenia są reprezentowane w mózgu bez

użycia słów.

Lee Brooks - matryca

Cooper i Shepard - litery nachylone pod pewnym kątem

- efekt odległości, efekt złożoności oraz efekt wielkości.

Kosslyn, Ball, Reiser - fikcyjna wyspa

efekt złożoności: - badanym znacznie więcej czasu zabierało wyobrażenie sobie złożonych scen aniżeli wyobrażanie sobie scen prostych.

efekt wielkości:

mały obiekt -> stwierdzenie właściwości zajmuje więcej czasu

duży obiekt -> stwierdzenie właściwości zajmuje mniej czasu

Kodowanie - wiąże się z kodowaniem reprezentacji świata, samego siebie oraz właściwych procesów psychicznych.

Paivio - 4 podstawowe stanowiska dotyczące kodowania.

1. Głębokie kodowanie ma charakter lingwistyczny

2. Główną rolę w kodowaniu odgrywają procesy percepcyjne, niewerbalne atrybuty percepcyjne są podstawą kodowania, kategoryzowania i pamięci

3. Teoria podwójnego kodowania. System werbalny i niewerbalny.

1. Logogen (Morton)

2. Imagen (Paivio)

4. Istnienie trzeciego kodu, odrębnego od werbalnego i obrazowego.

Prawo Josta - jeśli dwa skojarzenia mają równą siłę, ale różny wiek, skojarzenie starsze bardziej korzysta na powtarzaniu niż nowsze.

Wiedza

1. Deklaratywna

2. Proceduralna

3. Obrazy , sądy

4. Wyobrażenia

Reprezentacje Pojęciowe.

Pojęcie - reprezentacje umysłowe, zawierające opis istotnych właściwości pewnych klas.

Właściwości:

1. Wspólne, charakteryzujące wszystkie egzemplarze, należą do tej samej klasy.

2. Najbardziej typowe egzemplarze mają takie same właściwości

3. Właściwości charakteryzują jeden lub kilka egzemplarzy z danej klasy.

Pojęcia zawierają także informacje o charakterze relacyjnym - związki z innymi pojęciami

Pojęcia są: ogólne i jednostkowe.

Abstrakcja - pomijanie różnic pomiędzy egzemplarzami pojęcia lub jego właściwościami i wyodrębnianie cech wspólnych.

Pojęcia teoretyczne - odnoszą się do nieobserwowalnych właściwości obiektów.

Funkcje pojęć:
1. Komunikowanie się
2. Rozumienie
3. Możliwość wykonywania różnych operacji na reprezentacji przedmiotów a nie na ich samych
4. Redukcja informacji przetwarzanych przez umysł.

1. Pogląd klasyczny - Wg tego poglądu pojęcie jest taką reprezentacją klasy, która obejmuje wszystkie istotne właściwosći tej klasy. Cechą istotną jest taka cecha, która charakteryzuje wszystkie obiekty należące do tej klasy, czyli cecha wspólna dla tych obiektów.

1. Ludzie przyswajają pojęcia podczas procesu uczenia się

2. LEWICKI - podprocesy w procesach pojęć

1. Abstrakcja pozytywna - wyodrębnienie cech istotnych, służących jako wzorzec identyfikacyjny przy klasyfikowaniu kolejnych pojęć

2. Abstrakcja negatywna - pomijanie cech nieistotnych

3. Wyróżniamy 2x znaczeń

1. Znaczenie konotacyjne - określanie przy użyciu nazwy zbioru jej desygnatów, ma dwa aspekty:

1. Znaczenie referencjalne - tworzy relację pomiędzy nazwą a jej zbiorem desygnatów

2. Znaczenie typu sens - wyrażenie pojęcia za pomocą innych pojęć

2. Znaczenie denotacyjne

2. Pogląd probablistyczny - WITTGENSTEIN - wynika z nieostrości granic posługiwania się niektórymi pojęciami. To, że dane pojęcie możemy przyjąć do danego zakresu możemy tylko przypuszczać. Ma dwa założenia

1. pojęcie jest sumarycznym opisem danej klasy

2. pojęcia nie można sprowadzać do zbioru cech które byłyby konieczne lub wystarczające.

ROSCH - kategorie.

3. Wymiary Kategorie roscha

1. Poziomy - relacja między kategorią a egzemplarzami

2. Pionowy - relacja między kategorią a podkategorią na różnych poziomach ogólności

4. Prototyp - najczystsze przypadki przynależności kategorialnej - najbardziej typowe wzory

5. POSNER i KEEL - prototyp, można scharakteryzować jako średnią arytmetyczną egzemplarzy spotykaną przez jednostkę

6. TSUJIMOTO - prototyp może być takim egzemplarzem, z jakim jednostka się nie zetknęła

7. FRANCUZ - prototyp może być takim obiektem, którego cechy mają wartości modalne - występujące najczęściej.

3. Pogląd egzemplarzowy - zakłada, że pojęcie nie stanowi sumarycznej reprezentacji pewnej klasy, ale reprezentację co najmniej jednego lub kilku egzemplarzy.

1. Przyjmuje że abstrakcja i generalizacja nie występują na etapie pobierania informacji a dopiero na etapie odtwarzania.

2. efekt pierwszeństwa - mówi o tym, że nasze decyzje będą w znaczym stopniu zależały od tego, jaki był pierwszyegzemplarz pojęcia

---