Filozofia -wybrane problemy
Wprowadzenie, jońscy filozofowie przyrody, Eleaci
Filozofia -umiłowanie mądrości, w 7 wieku powstała -Tales z Miletu. zaczyna się od pyt. Fundamentalnych, czyli o byt, nasze życie i istnienie
Ontologia -metafizyka -zajmuje się naturą wszechrzeczy, bytem
Epistemologia -nauka o poznaniu (zmysły, rozum)
Etyka -nauka o wartościach
Jonia (VII w. p. n. e.):
Tales z Miletu
-wśród zmienności, jedna stała -woda
-wszystko miało w niej początek, była wypełniona bogami, arche - woda
Anaksymander - uczeń Talesa
-stały jest „bezkres” -apejron -arche
-on wyłania przeciwieństwa, bo jest w ruchu obrotowym (np. mokrość -suchość, ciemność - jasność), bezkres jest ruchobrotowy
Heraklit z Efezu - z Turcji. Zadaje pytanie, czym jest kosmos? Znajduje odpowiedź w ogniu „świat jest z ognia”, „wojna jest królem i ojcem wszystkiego”, „wszechświat zbudowany jest z ognia, która jest zmiennością”
-problem z pogodzeniem zmienności z jednością początku
-ład świata -wieczny ogień, ogień zmiennośći
-panta rei
-zmienność należy do natury rzeczy -konieczna jest do istnienia uni-versum =jedności przeciwieństw (wszechświata)
Eleaci:
Parmenides z Elei - zaprzecza zmienność „ istnieje tylko to co jest, a to co nie ma, nie jest bytem”.ojciec racjonalizmu - „poznanie rozumowe jest najważniejsze, a nie zmysłowe”.
-pierwszy racjonalista -zmysły nas oszukują, że istnieje zmienność, bo byt musiałby zamienić się w niebyt, a to logicznie niewytłumaczalne
Zenon - Doskonalił sztukę prowadzenia sporów, którą rozumiał jako wykazywanie na drodze samego zestawiania pojęć prawdy własnej i cudzego fałszu
-Achilles i Żółw -logicznie niemożliwe by Achilles go dogonił. Znany również ze swoich paradoksów lub dowodów na niemożność istnienia wielości rzeczy i ruchu. Cztery jego dowody o niemożności ruchu znane są pod nazwami: dychotomii, Achillesa, strzały i stadionu.
Demokryt z Abdery- popierał Parmenidesa, że „zmienność jest niemożliwa”. Atom- coś, co nie jest podzielone. Demokryt jest materialistą.
-przestrzeń składa się z atomów i pustych przestrzeni
-dlatego przez łączenie się atomów zmiana jest możliwa
Sofiści, Sokrates (V,IV w. p. n. e.)
Tradycyjne społeczeństwo; Homer; arystokracja: rycerze, wojownicy (honor, szacunek dla ojczyzny); demokracja bezpośrednia w Atenach; rozwój ekonomiczny; umiejętność przemawiania -kluczem do sukcesu, jako pierwszy sprowadził filozofię z nieba na ziemię. ”wiem, że nic nie wiem”
Sofiści
-wędrowni nauczyciele, brali pieniądze
-nie wierzyli, że można poznać prawdę, podważali wiarę w bogów
-sprawiedliwość nie jest ważna, można manipulować rzeczywistością
Sokrates
-otaczał się młodzieżą, nie brał pieniędzy
-wierzył w istnienie prawdy absolutnej -całe życie jej szukał
-prowadził rozmowy, aby doprowadzić do prawdy
-„Uczta” -czym jest miłość
-dialog o pobożności -z Eutyfronem
-żona -Ksantypa:/
-oskarżony o bezbożność i demoralizację młodzieży (polityk, aktor, biznesmen)
-obrona Sokratesa -trzy mowy: Pytia o najmądrzejszym; propozycja darmowego utrzymania; przegrał bo ma za mało bezwstydu i bezczelności -mógł uciec, ale nie chciał
Platon - uczeń Sokratesa
Stanowisko Platona mianem Idealizmu obiektywnego
„Historia jest ciągiem przypisów do Platona”
-wiedza jest możliwa a relatywizm kłamie „mamy wrodzoną wiedzę, którą nabyliśmy w świecie idealnym, w świecie materialnym wszystko jest względne”. „życie nam czasem nie pozwala widzieć świat rzeczywisty, widzimy tylko świat w cieni”, „sprawiedliwość to dobro czynienia przyjacielom, a zło wrogom. „ w idealnym państwie dominuje idea sprawiedliwości” .
-skąd wiadomo, że coś jest prawdą -skoro wcześniej się jej nie znało (Menon pyta) -historia chłopca i kwadratu -dokładna jest tylko idea kwadratu
-zdobywanie wiedzy w świecie idei -ponadczasowym; odbiciem świata idei jest świat materialny
-rozum pozwala odkryć ideę, zmysły raczej przeszkadzają
-świat materialny -zmienny -możemy mieć opinie na jego temat -między bytem a niebytem; świat idei -niezmienny -wiedza jest możliwa
-na samym początku jest idea dobra -idee proste -idee złożone -świat cieni
-jaskinia platońska
„Państwo”
-dialog nt. idealnego państwa a właściwie sprawiedliwości
-sprawiedliwość wg starszych, młodych, wg sofisty -prawo
-państwo: zdrowe, uzbrojone, piękna (komunizm) -p. sprawiedliwe
Arystoteles
Metafizyka - 4 przyczyny: - materialna, - formalna, - sprawna (zło się pojawia), -cel
Podział nauk: teoretyczne (metafizyka, fizyka, matematyka) i praktyczne (ekonomia, etyka, polityka)
Państwo: człowiek potrzebuje rodziny, aby przeżyć; grupa rodzin -wieś jest po to, aby mieć to, czego samemu mieć nie można; państwo -samowystarczalne, jest, aby żyło się dobrze
-człowiek bez państwa jest bezużyteczny, jest zwierzęciem politycznym; jeśli nie zna prawa -jest kreaturą
-najważniejsza broń to moralność i intelekt -kontrolowane przez cnotę
-niemożliwe jest stworzenie idealnego państwa, bo konflikt interesów
Rodzina i państwo mają różne funkcje
-głowa rodziny -facet -zarządza wszystkimi relacjami, bo ma więcej rozumu (żona-dziecko, pan-niewolnik)
-nie ma partnerstwa, dzieci potrzebują panowania
-niewolnictwo: nabyte i naturalne (ktoś nie potrafi zapanować nad zwierzęcymi instynktami)
6 modeli ustrojów:
-dobre: monarchia, arystokracja, politea
-złe: tyrania, oligarchia, demokracja
Rządzący powinien posiadać cnoty -wspólne dobro jest najważniejsze
Cel ostateczny -szczęście -zależy od nas samych
-przyjemność -nie ma w niej nic złego, ale nie jest tożsama ze szczęściem -jeden rodzaj szczęścia
-drugi -życie polityczne; polityka -działanie, mające na celu wyższe dobro; służąc wspólnocie -zdobywamy cnotę; zaszczyty, honory -dają szczęście
To, co nas wyróżnia to rozum (1 -zdolność rejestrowania faktów -nie, 2 -zdolność do abstrakcyjnego myślenia -tak). Cel i funkcja człowieka musi być z ty związana.
-powinniśmy osiągnąć w tym doskonałość -„cnota rozumu” -daje szczęście
Nie wszystkim udaje się osiągnąć cnotę:
-cnoty umysłu -wiedza, mądrość, zdobywane przez naukę
-cnoty charakteru -odwaga -zdobywane przez praktykę
Trzeci rodzaj szczęścia -najwyższy -kontemplowanie boga (on też kontempluje, ale doskonałość, czyli siebie)
Substancja -postać bytu; składa się z materii (ma różne potencje i formy (nadaje kształt, jest energią, ma aktualność, urzeczywistnienie potencji)
-4 przyczyny - materialna, formalna, sprawcza, ostateczna
-sama forma byłaby bogiem -niezmiennym, doskonałym, wiecznym, nieograniczonym
-demiurg -praprzyczyna, ostateczna przyczyna wszystkiego -czysta forma
-człowiek -śmiertelna dusza, rozum -niższa część: zmysłowość, wyższa: boska -światło
Św. Augustyn - kwestia natury zła, dobra, czasu i bytu.
-żył u schyłku cesarstwa rzymskiego, ojciec poganin, matka -św. Monika; prowadził rozwiązłe, niezbyt „święte” życie; zafascynowany złem (Wyznania) -manicheizm (dziwna teoria chrzescijańska- głosił, że człowiek jest w konflikcie pomiędzy dobrem a złem).: świat ducha -dobry Bóg, świat materii -zły bóg, dusza jest uwięziona w ciele
Po studiach -neoplatończyk
-idea dobra -absolut, jednia, a wokół cała reszta -odbicie
-absolut promienieje istnieniem, poza jego promieniem -niebyt, wszystko, co istnieje zależne od idei dobra
Przestał być manichejczykiem i wspierał neoplatonizm (nie ma rzeczy, które istnieją, nie ma zła, jest dobro a zło- brak istnienia)
Najważniejsze w życiu człowieka:
-musimy posiadać to, czego pragniemy, kochamy, aby być szczęśliwi
-musimy pragnąć rzeczy, które są dla nas dobre, właściwe
-musi to być rzecz, której nie możemy stracić -ta rzecz to prawda, czyli Bóg
dlatego musimy być blisko Boga, aby być szczęśliwi, mądrość to umiejętność zrozumienia tego
Bóg:
-stworzył świat -niezależna decyzja -objawienie
-hierarchia wartości -anioły są wyżej w hierarchii stworzenia; część z nich się zbuntowała z zazdrości o człowieka, stąd zło -wybrały byt niższy -służbę sobie, zamiast Bogu -zamieniły się w diabły
-zło bierze się z niewłaściwych wyborów, a grzech z nieuporządkowanej miłości (do Boga, bliźniego, rzeczy materialnych); zło jest brakiem dobra tam, gdzie powinni być - nie istnieje materialnie; nie jesteśmy doskonali, stąd zło
-czas: przeszłość -pamięć, przyszłość -oczekiwanie, teraźniejszość - rzeczywiste isrtnienie, punkt geometryczny; Bóg istnieje w teraźniejszości - wiecznie; przyszłość ani przeszłość nie zależy od nas
Państwo Boże - istnieją 2 państwa - Rzeczpospolita Boga ( składa się z ludzi cnotliwych, zmarłych i żyjących, i Rzeczpospolita ludzi ( składa się z ludzi żyjących nie dostrzegających celów Boga)
Św. Tomasz
-XIIIw. -należał do europejskiej arystokracji, najmłodszy; 5 lat -do klasztoru, 19 lat -dominikanin; dużo podróżował
Wierzy w pewną prawdę; dwa porządki poznania: wiara i objawienie, nauka i rozum
-dzieła: racjonalne rozważania, spokój -ponad 200 kwestii, stąd 97 kwestii dot. natury; teza, antyteza i synteza (a ja mówię nie…)
-to, co napisałem jest niczym w porównaniu do tego, co zostało mi objawione - i nic więcej już nie napisał
Prawo:
-powstaje wśród istot racjonalnych, źródło w rozumie, celem jest wspólne dobro, stanowi je legalna władza, musi być jawne
-tylko istoty racjonalne maja prawo, najwyższą jest Bóg, stąd jego prawo jest odwieczne i niezmienne -cel: wspólne dobro wszechświata
- miał zdolność skupienia - suma teologiczna, kwestia prawdy, wiary i świata.