PRZEDMIOT NAUKI O ZARZĄDZANIU PRODUKCJĄ I ROZWÓJ BADAŃ NAUKOWYCH
Przyczyny nauki o zarządzaniu produkcją.
Potrzeba wyodrębnienia nauki o zarządzaniu produkcją wynika ze znaczenia funkcji produkcji .Przedmiotem badań był początkowo warsztat wytwórczy , później fabryka a współcześnie całe przedsiębiorstwo , koncerny. Jako jeden z elementów działalności rozpatrywana jest część fabryczna produkująca dobra obok usług handlu pośrednictwa i przystosowanie wyrobów do określonego rynku produkcji . Wszystkie etapy w rozwoju produkcji w ujęciu historycznym były związane ze zmianami w triadzie np. energie , materiały , środki transportu . Różne metody zarządzania wiązały się z rozwojem sił wytwórczych które wynikały z nowych wynalazków , źródeł energii , wyrobów i surowców .
W rozwoju sił wytwórczych wyróżnia się 4 etapy :
a) praca nakładcza
b)manufaktura
c)pierwsza rewolucja naukowo-techniczna
d)druga rewolucja naukowo techniczna (dopiero się zaczęła)
ad a) Charakteryzuje się tym , że wytwórca sam tworzy produkt , z materiałów własnych lub zleconych . Charakteryzuje się niskim podziałem pracy , niską wydajnością i prymitywnymi narzędziami .
ad b) Wyróżniamy manufakturę kooperacja prosta i manufakturę kooperacja złożona . Manufaktura kooperacja prosta występuje wówczas jeżeli określone wyroby wytwarzane są przez jednego pracownika ale w jednej hali . Manufaktura kooperacja złożona dochodzi do pogłębienia specjalizacji , następuje specjalizacja w części wyrobów i określonych operacji , w ten sposób pogłębia się społeczny podział pracy i rośnie wydajność .
ad c) Polega na zastąpieniu siły mięśni człowieka maszyną narzędziową . Manufaktura staje się fabryka wówczas gdy pojawia się maszyna parowa oznacza to powstanie zakładów łączących pracę człowieka z maszyna .......................................................................................................................................................
Wprowadzono procesy powtarzalne , kontrolowane w dużym stopniu , procesy specjalizacji objęły maszyny , części wyrobów i poszczególne operacje . Dzięki postępowi technicznemu produkcja staje się bardzo masowa , rośnie wydajność . Rynek narzucił wytwórcom nowe wymagania - dostawy masowe i regularne . Maszyna narzuciła pracę wg określonego rytmu , przed maszyną praca charakteryzowała się swobodnym dobrem zadań , struktur czynności i czasu realizacji . Czynniki techniczne ostatecznie decydują o organizacji i zarządzaniu procesami produkcyjnymi . Aparat wytwórczy ma wpływ na potrzebną siłę roboczą i kwalifikacje w procesie produkcji , obok funkcji koordynacyjnych podstawową rolę zaczyna odgrywać nadzór i kontrole (motywowanie pracy , systemy płacowe )
Ad d) Zastąpienie maszyny narzędziowej automatami . Pełna automatyzacja oznacza pełne zastąpienie pracy fizycznej człowieka a jego rola sprowadza się do czynności nadzoru i kontroli i skraca max. czas pracy. Z epoki przedsiębiorczości do epoki masowej produkcji do fordyzmu . Pojawiła się na przełomie XIX i XX wieku w tym czasie siłą napędową produkcji stały się maszyny elektryczne , pojawiły się różne zastosowania elektryczności i elektromagnesu . Po I wojnie światowej pojawiły się nowe przemysły (samochodowy , lotniczy , radiowy , w przemyśle chemicznym , wydajność instalacji , kwas siarkowy i azot zwiększyło się wielokrotnie ) Umacnia się produkcja masowa , wieloseryjna , wpływ na to ma rynek konsumencki i konkurencja międzynarodowa . Bezpośrednio po II wojnie światowej na strukturę przemysłu wpływ wywierały innowacje technologiczne i media - radio itd. , a w latach 50-tych w energetyce . Do połowy lat 70-tych podstawową ceną rozwoju przemysłu było konstruowanie urządzeń i obiektów produkcyjnych opartych na tradycyjnych technologiach , ale o zwiększonej mocy i wydajności , podwyższonej sprawności , stale rosnącym poziomie automatyzacji i stale wyrastającym wydziale informacji . Wyroby masowe zostały poddane wysokiej standaryzacji i zwiększył się zakres kompatywności części i zespołu . Po 76 r. wprowadzono do procesu produkcji mikroelektronikę , która nadała nowy impuls zarządzania produkcją . Maszyny starannie odczytujące za pomocą urządzenia elektronicznego starannie zapisany program dotyczący realizacji kolejnych operacji tj. toczenie ,frezowanie , wiercenie . Następnie w latach 70-tych proste sterowniki cyfrowe zastąpiono specjalistycznymi mikrokomputerami , które umożliwiają bezpośrednie sterowanie oraz programowanie maszyny na stanowisku roboczym . W 1972 r. system ten wzbogacono w automatyczny układ podatników , a w 1974 r. zainstalowano roboty do zbrojenia maszyn obróbczych . Po 1977 r. większość czołowych wytwórców samochodów uruchomiła linie spawalnicze i zgrzewalnicze . Po 1981 r. takie koncerny jak Renault czy General Elektrik wprowadziły do eksploatacji systemy elastyczne umożliwiające obróbkę lub montaż wielu różnorodnych elementów wg różnych programów bez potrzeb ich zatrzymania celem przezbrojenia .
Potrzeby operatywnego kierowania , wspomaga ona operatorów maszyn i całych układów operacyjnych . Dotychczasowe pulpity sterownicze z miernikami i wskaźnikami zastąpiono monitorami a monitory pokazują nie tylko wartość poszczególnych elementów ale ich odchylenia , a nawet mówią co trzeba zrobić by wrócić do stanu poprzedniego . Informacja pozwala na bieżącą kontrolę przebiegu produkcji i szybką analizę skutków decyzji . Do sfery produkcji i jej technologii przygotowania wkroczyły ostatecznie komputerowe systemy projektowania technicznego oraz informacyjne systemy planowania i kontroli procesów produkcyjnych . Pewne procesy przemysłowe poddają się pełnej komputerowej symulacji . Te symulacje poprzedza faza rzeczywistej realizacji procesu . Te przemiany miały wpływ na rozwój nauki zarządzania produkcją .
ETAPY ROZWOJU BADAŃ NAUKOWYCH
Pod wpływem obserwacji nowych zjawisk w organizowaniu manufaktur pojawiły się prace A. Smitha , które stanowiły podstawę naukowego podejścia do analizy i oceny ekonomicznych aspektów specjalizacji produkcji i pracy . Na przełomie XVIII i XIX w . osiągnięto powtarzalność produkcji , która inspirowała podania nad zmiennością części i ich standaryzacji . Jednocześnie stworzono podstawy projektowania masy , prowadzono badania nad ruchami roboczymi . Produkcja wieloseryjna dala początek naukowej pracy Teylora , teorii zapasów ......................
Nastąpił rozwój metod statycznych , które miały szczególne znaczenie z uwagi na konieczność zmiany w potrzebach rynku z planowaniem produkcji . Problemy logistyczne pojawiające się podczas II wojny światowej .............................................metod programowania ..............................................................
W latach .............. w USA a w latach 60-tych w europie zachodniej pojawiły się tendencje do humanizacji technologii . Co raz większego znaczenia nabierają zachowania organizacji , powstała nowa nauka a twórcą był Mayo (socjolog) który sławił się programem wydajności pracy w USA (przeprowadzono w fabryce eksperyment ) . Na wydajność pracy wg Mayo wpływa bardzo dużo czynników (np. kolor ) , których wszystkich nie znamy i powstała nowa nauka o zachowaniu organizacji , która zdominowała w USA wszystkie inne dyscypliny . Uważa się , że nic nie jest w stanie wyjaśnić dlaczego firma upada czy się rozwija . W 80% menadżer odpowiada za upadek firmy .
GLOBALIZACJA PRODUKCJI
Współcześnie w zakresie produkcji pojawiły się przemysły globalne . Konsekwencją tych przemysłów jest zarządzanie globalne produkcją . Przemysły globalne to takie którym pozycje konkurencyjne firm w jednym kraju jest uzależnione od pozycji konkurencyjnej w innych krajach . Przemysł globalny nie jest tym samym co przemysł wielonarodowy .
Firma wielonarodowa jest systemem złożonym z autonomicznych jednostek działania w różnych krajach i w dużym stopniu dostosowana do warunków lokalnych . Warunki lokalne : surowce , technologie , korzyści itd. Na strategie takiej firmy składają się strategie ich narodowych części oraz elementy wspólne . W firmach międzynarodowych jednostki są autonomiczne ponieważ zarząd koncernu uważa że nikt nie orientuje się tak dobrze w warunkach lokalnych niż ci którzy tam pracują . Natomiast firmy globalne integrują działalność różnych zakładów nie ma tu strategii cząstkowej dla poszczególnych narodów , sposób działania jest pochodną strategii globalnej przy marginesie swobody lokalnej . W firmach międzynarodowych podstawą wyodrębnienia jednostek jest czynnik geograficzny . W firmach globalnych kryterium wyodrębnienia jednostek dotyczy albo produktu albo obszaru działania . Rynek globalny jest segmentem dla produktu znanego na całym świecie . Zarządzanie globalne wymaga intensyfikacji szans i ograniczenia zagrożeń pojawiających się na globalnym rynku oraz dostosowanie do nich procesów produkcji .
PODSTAWOWE CECHY ZARZĄDZANIA GLOBALNEGO
1. Globalna kooperacja dla globalnej strategii polega na tym , że przedsiębiorstwa rozwijają na arenie międzynarodowej wspólną strategie w celu uzyskania pozycji dostawcy czy producenta , unikatowych wyrobów przy czym partnerzy wykorzystują wspólnie swoje silne strony , a samo partnerstwo przybiera takie formy jak :
- wymiana technologii
-wspólne działania w sferze działań
Rywalizacja między firmami może występować na rynkach nie objętych współpracą .
2. Zarządzanie dynamiczne produkcją jest filozofią zarządzania i zestawem narzędzi , które umożliwiają firmie skuteczne stawienie czoła stale skracającemu się cyklowi życia produktu . Na rynku globalnym sytuacja jest taka że : szybciej powstają nowe produkty , szybciej osiągają szczyt popularności i coraz szybciej wycofywane z powodu śmierci rynkowej.
Do narzędzi zarządzania dynamicznego można zaliczyć :
modelowanie profilu produkcyjnego oraz rozwijanie alternatywnych scenariuszy zmienności cyklu życia produktu
nowe technologie wytwarzania zawierają roboty , elastyczne systemy produkcyjne , komputerowe , wspomagania , wytwarzanie co jest przesłanką dla całego generowania i wdrażania innowacji i ponad narodowych oparte na zintegrowanej logistyce wspólnych badań danych , jednolitych procedurach filozofii zarządzania .
3. Zarządzanie globalne prowadzi do ekonomizacji polityki i politomizacji ekonomii . powstają ponad narodowe sieci zależności gospodarczych , politycznych , militarnych a menadżerowie muszą być graczami politycznymi i jednocześnie utrzymywać kontakty z wieloma rządami . Proces globalizacji wspierają : integracje systemów walutowych np.: UE , Światowy system handlowy GAD , komunikacje i postęp w dziedzinie łączności , które czynią świat globalną wioską , współczesny menadżer to człowiek świata .
4. Równoległa gra polityczna
Korporacje międzynarodowe do ich rozwoju przyczyniają się:
spade3k udziału kosztów pracy w kosztach całkowitych
powiększenie się światowego rynku surowców i materiałów
istnienie światowego rynku technologii i unifikacji standardów
KSZTAŁT FABRYKI JUTRA
Typowa fabryka jutra to średniej wielkości zakład branży elektromaszynowej , zatrudnia kilkaset osób przy czym liczba zatrudnionych nie ma tu znaczenia . Posiada ona strukturę organizacji wynikającą z typów produkcji oraz wielkości asortymentów wyrobów , złożoności procesów produkcyjnych i zależności .......................................................z innymi zakładami. Mogą to być struktury tradycyjne (liniowe , sztabowe ) ale są struktury nowoczesne (macierzowa itd.). Taka fabryka składa się z kilku lub jednej hali produkcyjnej . Gdy jest jedna hala to będą się tworzyły wydziały o rożnej specjalizacji . Specjalizacja może być wyznaczona wg zasady technologii , kiedy to wydziały odpowiadają kolejnym fazom produkcji albo zasady przedmiotowej , gdy wydział wykonuje te wyroby , które mają wspólne właściwości techniczne . Nie kiedy tworzy się struktury mieszane , jedne wydziały specjalizują się przedmiotowo a inne technologicznie . Obróbka metali wykonana jest przez maszyny kierowane mikrokomputerami to programowanie należy do służb technicznych , która nazywa się służbami technologicznymi przygotowania produkcji . Powstaną nowoczesne materiały jak np. materiały krzemowe , włókna szklane o wysokim stopniu czystości , nowe generacje materiałów ceramicznych . Przewaga strategiczna produkcji wynikać będzie z wiedzy i opanowania unikatowych procesów wytwórczych , wprowadzenie nowych metod obróbki , upowszechnianie nie niszczących metod kontroli , zakłada się również tomografię komputerową i ultra dźwięku .Nie można zakładać wyeliminowania takich materiałów tradycyjnych jak : stopy niklu , stale wysoko stopowe , monokrystaliczne , tworzywa sztuczne . Przewiduje się że na początku tego tysiąclecia kształt zarządzania produkcją uzależniony będzie od integracji procesów , postępu komputeryzacji oraz od oczekiwanych technologii komputerowych . W przeważających ilościach procesów faza realizacyjna będzie poprzedzona symulacją komputerową . Informatyczne systemy wspomagania , projektowania oraz sterowania produkcją systemu planowania , produkcji na podstawie analizowanych zamówień rynku . Zmieniają się metody i techniki zarządzania produkcyjnego . Początki w tym zakresie możemy dostrzec w krajach wysokorozwiniętych .