Tezy wykładu
P E D A G O G I K A N I E A U T O R Y T A R N A
Inspiracja: psychologia humanistyczna. Przedstawiciele Thomas Gordon.
Opracowania: Gordon Th. Wychowanie bez porażek PAX Warszawa 1991[i inne], Śliwerski B [1998]
Źródła koncepcji wywodzą się z psychologii humanistycznej, przyjmują jej postrzeganie człowieka. Samą pedagogikę wykreował Thomas Gordon amerykański pedagog, psychoterapeuta tworząc koncepcję wychowania bez porażek opartego na konstruktywnych i symetrycznych stosunkach międzyludzkich „bez zwycięzców i bez pokonanych”. W jego poglądach kluczem do wychowania jest zdolność nawiązywania pomiędzy wychowawcami i wychowankami szczególnego stosunku opartego o wzajemne wsłuchiwanie się w werbalne i pozawerbalne komunikaty by adekwatnie do jego wyników oferować to, czego się oczekuje. Koncepcja opiera się na teorii komunikacji interpersonalnej, wyklucza przemoc w stosunkach międzyludzkich. Postuluje oparcie relacji wychowawczych na poszanowaniu, akceptacji, miłości i odpowiedzialności.
W pedagogice nieautorytarnej stawia się na porozumienie z partnerem interakcji i z samym sobą, poszukiwania i niwelowanie wszelkich barier komunikacyjnych. Dzięki otwartej komunikacji zyskiwana jest możność określania potrzeb dzieci, rozpoznawania sytuacji dziecka.
Dziecko jest człowiekiem ze wszystkimi ludzkimi cechami, uczuciami i reakcjami, nie stanowi własności rodziców ani nikogo innego, ma własne życie i własną tożsamość. Ma prawo do prywatności a także zdolności samodzielnego określania i podejmowania prób rozwiązywania problemów. Każdy człowiek ma wrodzoną zdolność do radzenia sobie z własnymi problemami. Blokowanie jej i uniemożliwianie samodzielnego rozwiązywania problemów zakłóca rozwój i nie daje możliwości osiągania dojrzałości i stawania się jednostką samorealizującą się
Chodzi o to by wychowanek stawał się tym, kim stać się może. Wychowanie ma sprawić, aby wychowanek polubił siebie i miał poczucie wartości, nie obawiał się własnych uczuć, doznań, wyrażał je jasno i w nieskrępowanej sposób. Wśród celów wychowania eksponowane są: autonomia, niezależność, twórczość, realizacja własnych możliwości; samodzielność w radzeniu sobie z własnymi problemami; zdolność do zaspakajania własnych potrzeb i odpowiedzialności za siebie; autoafirmacja i poczucie własnej wartości; autentyzm w wyrażaniu uczuć, umiejętności współpracy z innymi oparte o zdolności respektowania ich potrzeb, samoograniczania własnej swobody i wolności, wewnętrzne zdyscyplinowanie, produktywność w realizacji życiowych możliwości.
Za główny cel wychowania przyjmuje się rozwój dziecka wynikający z jego własnego potencjału osobowego, a nie pragnienie by dziecko rozwijało się w określonym kierunku. Osiągnie się to wtedy, gdy odejdzie się od zafałszowanych mitów w wychowaniu dotyczących tak dziecka jak i wychowawców min. egzemplifikowanych poglądami, że: dziecko nie jest pełnowartościowym człowiekiem, że trzeba je dyscyplinować, że jest własnością rodziców, że rodzice muszą wyznaczać granice jego zachowań, że dorośli muszą być konsekwentni wobec dzieci, muszą stanowić wspólny front wychowywaniu dzieci, zawsze akceptować dziecko, przekazywać dzieciom własną hierarchię wartości, odpowiadają za przekazywanie dorobku kultury, mają prawo narzucać dzieciom...Itp.
Zasadnicze przesłanie pedagogii Gordona dotyczy konfliktów występujących powszechnie w relacjach między ludźmi. Konflikty są czymś naturalnym i nieuchronnym, czymś, co spotyka każdego we wszystkich sytuacjach życia. Twierdzi się, że przesłanką konfliktów są bariery w komunikacji wyznaczane niejednoznacznością przesyłanych między ludźmi komunikatów, stosunki władzy. Czynnikiem efektywności wychowania jest ich naturalne traktowanie, jeśli zostaną konstruktywnie opanowane przez wychowawcę, stają się procesem przygotowania wychowanka do radzenia sobie z nieuchronnymi konfliktami.
Metodą radzenia sobie z konfliktami jest brak zwycięzcy i pokonanego, rozstrzygnięcia bez porażek, bez przymusu, podjęcie współpracy. Wychowanie bez porażek jest planem, zespołem wskazań za pomocą których można zrozumieć i wyjaśnić konkretne relacje międzyosobowe.
Metoda składa się z sześciu faz obejmujących kolejno:
1/ rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu;
2/ poszukiwanie możliwości rozwiązania konfliktu;
3/ krytyczna ocena projektów rozwiązań;
4/ wybór najlepszego rozwiązania;
5/ opracowanie sposobów wprowadzenia go w życie;
6/ poddanie go kontroli.
Proponuje się program treningu dla wychowawców w konstruktywnym rozwiązywaniu konfliktów w oparciu o założenie, że zrozumienie koncepcji zmieni na lepsze kontakty pomiędzy wychowawcami i wychowankami
W warstwie praktycznej koncepcja wychowania bez porażek jest przykładem wychowania emancypacyjnego.
Można wysuwać wiele zarzutów wobec koncepcji wychowania bez porażek: potoczność, poradnikowość, algorytmiczność rozwiązań [ schemat behavioralny ] i inne. Niewątpliwym jednak osiągnięciem jest umożliwianie każdemu suwerennych poszukiwań rozwiązań wychowawczych w oparciu o treści pedagogii, w samodoskonaleniu własnych kompetencji pedagogicznych.