PEDAGOGIKA NIEAUTORYTARNA
Pedagogia Thomasa Gordona, określana powszechnie mianem wychowania bez zwycięzców i bez pokonanych, opiera się na teorii równoważnych stosunków interpersonalnych między ludzmi, w tym także między dorosłymi a dziećmi czy młodzieżą. Każdy w tych relacjach musi być traktowany podmiotowo, z pełnym poszanowaniem jego praw i potrzeb. Podstawowym czynnikiem decydującym o tym, czy wychowanie i nauczanie młodego pokolenia będzie przynosić obu strono radość i satysfakcję, czy też rozczarowanie, ból i zniechęcenie, jest nawiązaniem przez wychowawców w kontaktach z partnerami czy podmiotami oddziaływań pewnego szczególnego stosunku oraz umiejętności dokładanego wsłuchaniu się w ich niewerbalne i werbalne komunikaty, by adekwatnie do ich zaoferować im to, czego w rzeczywistości potrzebują.
Cele wychowania Gordon wprowadza ze sposobu postrzegania dziecka uważając, ze jest ono człowiekiem ze wszystkimi ludzkimi cechami, uczuciami i reakcjami oraz uniwersalne wartości, które dają możliwość bycia wolnym, samookreślającym się podmiotem własnego istnienia. Dziecko nie stanowi bowiem własności rodziców, będąc odrębną wobec nich indywidualnością mając własne życie i swoją własną tożsamość, zdolność do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów, jest w stanie myśleć samodzielnie, prowadzić własną diagnozę problemu i poszukiwać konstruktywnego dla niego rozwiązania.
Wśród preferowanych przez Gordona celów wychowania można wyróżnić;
Autonomię, niezależność, twórczość, rozwój i relacje własnych możliwości
Samodzielność w radzeniu sobie ze swoimi problemami, do odpowiedzialności za siebie, do samokontroli i samooceny
Autoafirmację i poczucie własnej wartości
Autentyzm w wyrażaniu uczuć
Umiejętność współpracy z innymi, zdolność respektowania ich potrzeb, a przy tym niezapomnianie o własnych
Umiejętność samodzielnego samoograniczenia własnej swobody i wolności,
Wewnętrzne zdyscyplinowanie
Produktywność w realizowaniu życiowych możliwości
Naczelnym celem wychowania jest według Gordona szeroko rozumiany rozwój dziecka, który, nie powinien być podporządkowany jakimś zewnętrznym wobec jego natury ideałom czy wzorom, ale wynikać z własnego potencjału osobowego.
Kolejnym celem wychowania jest umożliwianie dziecku polubienia i zaakceptowania siebie oraz zdobycia poczucia własnej wartości.
Zdanie wychowania jest zatem zmiana dotychczasowych metod oddziaływań wychowawczych. Należy odstąpić od tych samych metod, które stosowały minione pokolenia rodziców oraz dokonać rewizji sposobu postrzegania dziecka. Konieczne jest wyjście poza dotychczasowe wyobrażenie o tym, co jest w wychowaniu możliwe czy pożądane.
NIE JEST JUŻ PRAWDĄ TO, ŻE DZIECKO;
nie jest jeszcze pełnowartościowym człowiekiem
jest złe z natury, to też trzeba je dyscyplinować i stosować wobec niego surowe kary cielesne
jest własnością rodziców, ich kontynuacją i jest dla nich najważniejsze
chce, by dorośli wyznaczali mu granice jego zachowań
buntuje się przeciwko rodzicom
NIE JEST PRAWDĄ TO, ŻE WYCHOWAWCY;
1, muszą być czymś więcej, niż zwykłymi ludzmi i mają w związku z tym obowiązek być czymś lepszym niż tylko ludzie
2. muszą być konsekwentni
3.muszą stanowić `'zwarty front'' w wychowaniu dzieci, być zgodni w swych uczuciach i posterowaniu
4.musza zawsze akceptować dziecko
5. mają prawo narzucać dzieciom swoją wolę i rozwiązania oraz muszą zwyciężać w relacjach z dziećmi, by nie zostać pokonanym
6.muszą przekazywać dzieciom swoją hierarchię wartości
7. są odpowiedzialni za przekazywanie kultury
8. powinni używać w stosunku do dzieci swojej władzy i autorytetu
Konflikty, jakie wynikają ze stosowania przez wychowawców fałszywych przekonań, niszczą ich wzajemne stosunki z dziećmi. Czynnikiem zatem decydującym o powodzeniu wychowania jest uzewnętrznianie konfliktów, traktowanie ich w sposób naturalny, jako coś pozytywnego. Jeśli zostaną one opanowane konstruktywnie przez wychowawcę, to będą zarazem przygotowaniem dziecka radzenia sobie z nieuchronnymi konfliktami, z którymi zetknie się ono w swoim życiu, poza rodziną.
W tym tkwi istota przesłania Thomsona Gordona, który proponuje taką metodę radzenie sobie z nieuniknionymi konfliktami, aby żadna ze stron nie zwyciężała i nie była w nich pokonanych.
Gordon preferuje w wychowaniu dziecka niestosowanie przymusu, okazywanie mu zaufania do jego zdolności samodzielnego radzenia sobie z trudnościami. Dziecko należy traktować jak podmiot, indywidualność, autonomiczną jednostkę. Zdaniem wychowawców jest takie wsparcie jego rozwoju , by miało ono pełne warunki do samorealizacji.
Jedna z kluczowych zasad wychowania bez porażek jest zasada posiadania problemu, zgodnie z którą problem powinna rozwiązać samodzielnie osoba, rzeczywiście go posiadająca. Kolejną z zasad wychowawczych jest okazywanie akceptacji osobie posiadającej problem. Zasadą wychowawczą jest także to, by wychowawca zadbał także o siebie. Ważna też w procesie wychowania jest zasada samozdyscyplinowania każdej osoby i jej aktywnej partycypacji w ustalaniu zasad współżycia.
Proponowana przez Gordona metoda rozwiązywaniu konfliktów bez porażek składa się z 6 faz;
rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu
poszukiwanie możliwych rozwiązań konfliktu
krytyczna ocena projektów rozwiązań
wybór najlepszego rozwiązania
opracowanie sposobu wprowadzenia w życie tego rozwiązania
poddanie kontroli
KRYTYKA;
Gordon jest krytykowany za związek pedagogiki z psychologią humanistyczną. Krytykowany jest również za to że swoimi poradnikami dla rodziców, nauczycieli i liderów grup społecznych odpowiada na ogromne zapotrzebowanie społeczne, absorbuje ludzi od dawna i po dzień dzisiejszy nie znajduje zadowalającej odpowiedzi, a mianowicie na wyjaśnienie mechanizmów oraz sposobów działań sprzyjających właściwemu wychowaniu dzieci i młodzieży, czy efektywnemu kierowaniu określonym zespołem ludzkim. Zarzuca się Gordonowi że treści jego poradników propagują jednowymiarowy obraz świata, ujmując proces wychowawczy w kategoriach ściśle mechanicznych.