Pileccy, „Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej”.
Kompetencje społeczne.
Kompetencje społeczne obejmują elementy składowe temperamentu, charakteru i intelektu. Trzy sposoby ujmowania kompetencji:
W terminach celów, do jakich zmierzają zachowania społeczne,
Zorientowanych na istotę (treść, strukture), którą stanowią indywidualne zdolności i cechy jednostki
Ujmując kompetencje jako sprawność
W badaniach najczęściej brano pod uwagę takie aspekty komunikacji społecznej jak: umiejętność wczuwania się w inną osobę(empatia), spostrzeganie społeczne, rozumienie i wnioskowanie społeczne, umiejętność komunikowania się, rozwój moralny i umiejętność rozwiązywania problemów.
Dzieci empatyczne uwzględniają w swoich reakcjach i zachowaniach potrzeby, motywy i życzenia innych osób, respektują prawa, wymagania, oczekiwania.
Czynniki sprzyjające rozwojowi empatii:
Doświadczenia społeczne
Umiejętność werbalnego i pozawerbalnego komunikowania się
Dojrzałość innych kompetencji społecznych
Za bezpośrednia przyczynę w rozwoju empatii jest egocentryzm. Nie potrafią zrozumieć perspektywy drugich osób, uczucia i przeżycia innych traktują jako aspekt danej sytuacji.
Spostrzeganie społeczne u osób o obniżonej sprawności umysłowej jest globalne( mało zróżnicowane), konkretne, statyczne, dokonywane z punktu widzenia własnego dobra czy korzyści, a więc egocentryczne. O treści, adekwatności i stopniu zróżnicowania reprezentacjo poznawczych decyduje ich doświadczenie społeczne, zaburzenia w rozwoju mowy oraz cechy jak: pasywność i uległość.
Umiejętność rozumienia i wnioskowania społecznego. Dzieci w zakładach osiągały istotnie niższe wyniki niż rówieśnicy ze szkół specjalnych, rozumienie sytuacji społecznych przez grupę było znacznie słabsze. Zakres prawidłowo rozumianych sytuacji obejmuje głównie u osób z N.I. sytuacje znane im z osobistego doświadczenia i wielokrotnie powtarzane.
Zakres rozumienia sytuacji społecznych zależy od rodzaju interakcji, sposobu ich prezentacji, zakresu doświadczenia dziecka, jego wieku i udziału w specjalnym treningu emocjonalno-społecznym.
W procesie wychowania i nauczania zwraca się głównie uwagę na rozwoj mowy i sposób formułowania przekazu, zaniedbuje się natomiast kształtowanie umiejętności odbioru adekwatnego do przekazanych informacji.
Oceny moralne- umiejętność osądu moralnego:
Rozwój moralny u osób z N.I. przebiega przez te same fazy ale znacznie wolniej, trwa poprzez okresy dorastania, młodzieńczy aż do wieku dorosłego.
Im wyższy wiek umysłowy tym wyższy poziom rozwoju moralnego.
Społeczne uczenie się sprzyja rozwojowi moralnemu.
Im dłuższy pobyt dziecka w instytucjach wychowawczych tym niższy poziom rozwoju moralnego.
Rozwiązywanie problemów społecznych.
Najczęściej stosowana strategia prośby,
Zwracanie się o pomoc do drugiej osoby
Odwzajemnianie jest rzadko stosowane przez osoby z N.I.
Na rozwój kompetencji społecznych wpływa mają dwie grupy czynników:
Zewnętrzne: środowisko społeczne, w którym najważniejsze jest środowisko rodzinne, grupy rówieśniczej i instytucji wychowującej
Wewnętrzne: zespół procesów psychicznych i cech osobowości, które wpływają na zachowania.
Proces kształtowania się umiejętności społecznych zależy od częstości i charakteru ich interakcji z rodzicami- zwłaszcza z matką, rodzeństwem i rówieśnikami.
Dzieci z N.I. są odrzucane przez grupę rówieśniczą, jest ona zagrożeniem dla ich interakcji z innymi osobami, uniemożliwiają osiągnięcie sukcesów w różnych wspólnych zajęciach. Negatywne zachowania nasilają u N.I. poczucie bezradności, braku kompetencji, wywołują lęk przed nastepną porażką i obniżają poziom wykonania różnych zadań i skłaniają ich do aspołecznych reakcji lub wycofania z interakcji.
Zmienne osobowościowe które w decydujący sposób wpływają na częstość i charakter interakcji dzieci z N.I. z innymi ludźmi, wyznaczają rozwój ich kompetencji społecznych, to: lęk, oczekiwanie porażki, submisyjność, zależność od otoczenia, wyuczona bezradność, zawietrzne poczucie kontroli.