Leczenie wieloobjawowego miejscowego zespołu bólowego (wg.Niemieckiego Towarzystwa Medycyny Fizykalnej i Rehabilitacji)
DEFINICJA:
Wieloobjawowy miejscowy zespół bólowy (ang.Complex Regional Pain Sydrome, CRPS)
określa dwa typy symptomatologiczne, dotyczące kończyn, które rozwijają się w następstwie zaistniałego czynnika uszkadzającego, charakteryzują się długo utrzymującym bólem oraz towarzyszącymi mu zaburzeniami ruchowymi, czuciowymi i autonomicznymi.
TYP 1 (odruchowa dystrofia współczulna, algodystrofia, choroba Sudecka) powstaje w wyniku urazów w obrębie tkanek miękkich i kości, lub wskutek dłuższego unieruchomienia- bez określonego uszkodzenia nerwu. Jako skutek nieprawidłowej reakcji na bodziec połączonej z aktywacją układu współczulnego, wywierającą nieprawidłowy wpływ na ukrwienie, odżywienie oraz stan tkanek.
TYP 2 (kauzalgia) powstaje w wyniku określonego uszkodzenia nerwu obwodowego
OKRESY CHOROBY
STADIUM I (stan ostry)
ostry początek, ból, zaczerwienienie, obrzęk, zaburzenia układu wegetatywnego, ograniczenie ruchomości
STADIUM II (faza zwyrodnieniowa)
ból, zaburzenia autonomiczne, dominujące zaburzenia ruchowe
STADIUM III (faza zaniku)
zaburzenia troficzne, dużego stopnia zaburzenia ruchowe z osłabieniem siły, zesztywnieniem i przykurczami
METODY LECZENIA:
Istotą zaleceń jest założenie o możliwości przerwania procesu nieprawidłowych reakcji we współczulnym układzie nerwowym
CZYNNIK USZKADZAJĄCY>> ZABURZENIE PERCEPCJI BÓLU I REAKCJI NA BÓL>> ZMIANY W MIKROKRĄŻENIU (OBRZĘK)>> ZABURZENIA AUTONOMICZNE, RUCHOWE I CZUCIOWE>> ZMIANY STRUKTURALNE>> BÓL I ZABURZENIA CZYNNOŚCI
LECZENIE FARMAKOLOGICZNE:
terapia przeciwbólowa
LECZENIE FIZYKALNE:
w początkowym stadium choroby:
unieruchomienie w pozycji fizjologicznej, wysokie ułożenie kończyny objętej procesem chorobowym
działanie przeciwbólowe: schładzanie dużej powierzchni ciała, przez ponad 24 godziny- powolne obniżanie temperatury okładami z wody lub zastosowanie zimnego powietrza. Przeciwwskazane jest stosowanie lodu i żeli.
chłodne kąpiele kwasowęglowe (28-320C), 2- 3x dziennie po 20 min, także kończyna przeciwwległa
manualny drenaż limfatyczny chorej i zdrowej kończyny, 1- 2x dziennie po 20 min
spróbować prądy małej częstotliwości - prądy diadynamiczne, przezskórna elektrostymulacja nerwów TENS (minimum 20 min, 2- 3xdziennie, można przez dłuższy czas np. noc), ultradźwięki (szczególnie przy silnych miejscowych bólach)
masaż: techniki zmniejszające napięcie mięśniowe w okolicy tułowia, masaż tkanki łącznej
kinezyterapia: wcześnie rozpocząć- ostrożnie!, bierne i czynne uruchamianie kończyny chorej we wszystkich stawach, np. wg wzorca PNF, 30- 45min 2x dziennie.
Aktywne uruchamianie całego ciała (mobilizacja wszystkich stawów, korekcja postawy, nauka prawidłowego chodu itd.)
Jeżeli możliwe kinezyterapia w połączeniu z kąpielami
solankowymi- stężenie 3%, temp. obojętna (wpływ na
objawy wegetatywne)
terapia zajęciowa: łagodna stymulacja skóry (delikatne
dotknięcia lodem, szczotkowanie miękką szczotką, masaż wsteczny)
Trening czynnościowy z wykorzystaniem kitu, plasteliny,
gliny, zastosowaniem technik ręcznych (plecenie wianków,
malowanie na płótnie itd.), czas trwania 30- 45min
2x dziennie.
W razie wystąpienia silnego bólu i obrzęku można użyć
szyny ułożeniowej.
Psychoterapia, także techniki relaksacyjne (podejrzenie
czynnościowego tła choroby)
w drugim stadium choroby:
cel: zwalczanie bolesnego zesztywnienia, osłabienia mięśniowego, i powstałych przykurczy, aby poprawić ruchomość kończyn i zatrzymać proces dysregulacji układu wegetatywnego
kąpiele kwasowęglowe (jak wyżej)
manualny drenaż limfatyczny (jak wyżej)
elektroterapia, głównie TENS
kinezyterapia- aktywny trening z wzrastającym obciążeniem (nie wolno dopuścić do nasilenia bólu). Terapeuta powinien jak najrzadziej dotykać chorej kończyny- leczenie bez dotykania (hands-off treatment). Leczenie nie tylko chorej kończyny ale całego ciała. Zaleca się technikę PNF bazującą na proprioreceptywnej stymulacji nerwowo-mięśniowej, która bez bezpośredniego oddziaływania na chory staw poprawia jego stan i czynność.
przy zesztywnieniu stawu manualna mobilizacja
terapia zajęciowa; intensyfikacja i rozbudowa technik czynnościowych, ażeby pacjent powrócił jak najszybciej do codziennego życia, trening czynnościowy ukierunkowany na wykonywany zawód. U pacjentów w podeszłym wieku zwrócenie uwagi na samoobsługę, ewentualne zaopatrzenie w środki pomocnicze.
Przy mocno upośledzonej ruchomości stawu stosuje się szynę unieruchomiającą i/lub ostrożne oddziaływanie dynamicznych szyn ruchowych. Tylko pod kontrolą lekarską i początkowo na krótki okres czasu (5-10min)!
w zaawansowanym stadium choroby:
u pacjentów, którzy zgłosili się na leczenie w tym stadium stosuje się metody bierne:
kąpiele kwasowęglowe (jak wyżej)
przy bolesności, jak u pacjentów w I i II stadium choroby-
elektroterapia np. prądy diadynamiczne 2x dziennie po 12 min , TENS oraz ultradźwięki
na pierwszym miejscu aktywne metody leczenia:
remobilizacje poprzez wspomagany i czynny trening
mięśni, ćwiczenia rozciągające i techniki manualne
mobilizacji stawów. Na zlecenie lekarza klasyczne techniki
jak PNF , czynnościowa nauka ruchu wg Klein-Volbacha
lub trening czynnościowy wg Brüggera. A także nauka
przyjmowania prawidłowej postawy ciała (korekcja
postawy) szczególnie u pacjentów z chorobą
zwyrodnieniową stawów i chorobami kręgosłupa.
terapia zajęciowa- środki redresujące np. unieruchomienie
szynowe i stosowanie dynamicznych szyn, intensywna nauka ruchów, także precyzyjnych, uruchamianie stawów- czynności wykonywane ze stopniowo rosnącym obciążeniem
trening ukierunkowany na wykonywany zawód i na zajęcia
domowe
w każdym stadium choroby opieka lekarza i psychologa,
współpraca z pracownikiem socjalnym.
(REHABILITACJA MEDYCZNA 2003, 7(1), 57-59)