;SUBKULTURA, PODKULTURA, KONTRKULTURA, KONTESTACJA, KULTURA ALTERNATYWNA ; ANALIZA TEORETYCZNO-PRAKTYCZNA221;

Prawdą jest, że młodzież kontestuje dziedzictwo przekazywanych jej wartości. Kontestuje, to niekoniecznie znaczy, że niszczy je czy z góry odrzuca, lecz raczej poddaje je próbie we własnym życiu i przez tego rodzaju egzystencjalną weryfikację ożywia te wartości, nadaje im aktualność i charakter personalny, rozróżniając to, co w tradycji jest wartościowe.

Jan Paweł II

Problem adaptacji młodego człowieka do społeczeństwa istniał od zawsze. Od momentu przyjścia na świat, poddawani jesteśmy presji zwyczajów, tradycji, procedur. Mówi się nam co jest dobre, co złe, jak należy żyć, kim trzeba być. Niektórzy bez większych problemów akceptują zastaną rzeczywistość, dostosowują się do panujących reguł i poddają wymogom narzucanym przez dominującą kulturę. Są jednak tacy, którzy nie mogą pogodzić się z tym co dzieje się wokół nich, czują się jak niedopasowany kawałek układanki i przez całe życie szukają swojego miejsca. Żyją w permanentnej niezgodzie z otaczającym światem. Ci niepokorni, ;nonkonformiści; pojawiali się w każdym typie społeczeństw, w każdych czasach, zgłaszając swój sprzeciw w najróżniejszy sposób, próbowali zmieniać świat. Jeśli nawet nie cały, to przynajmniej ten kawałek, w którym oni mogli by żyć po swojemu.

Ten sprzeciw wobec istniejącego status quo był przyczyną powstawania wielu ruchów, organizacji i stowarzyszeń, w każdej niemal epoce. Dopiero jednak lata 217;60 XX wieku, z ich specyfiką, stały się czasem, gdy ów sprzeciw o kontrkulturowym charakterze zgłaszany przez młodzież, nabrał takich rozmiarów, że nazwano go ;rewolucją221;.

W połowie XX wieku okazało się, że młodzież nie ma ochoty na podjęcie ról społecznych proponowanych jej przez dorosłe społeczeństwo. Dawniej młodzież oczekiwała niecierpliwie, aż weĽmie losy świata w swoje ręce, ale tym razem duża jej część ;miała to w nosie221;. To pokolenie odnalazło wartość w byciu młodzieżą, w procesie ;przepoczwarzania221; się z dziecka w ;człowieka221;, wartość samodzielną i ponadgeograficzną. Przeciwstawiając się tworzonym przez dorosłych strukturom, bazowała na własnym pokoleniu podkreślając swoją odmienność.

Czym jednak tak naprawdę są ruchy kontrkulturowe, subkulturowe i kultura alternatywna? Wydaje mi się, że pojęciem najważniejszym dla odpowiedzi na to pytanie jest termin ;kontestacja221;. Termin ten (od łacińskiego contestari ; protestować, przeczyć, kwestionować) w najogólniejszym rozumieniu oznacza wyrażanie protestu, kwestionowanie czegoś, manifestowanie w różny sposób swojego sprzeciwu. Wprowadzenie pojęcia kontestacji do nauki, wiąże się z wyżej wspomnianym już okresem lat 217;60, kiedy to badacze próbowali desperacko dowiedzieć się jak najwięcej o masowym buncie młodzieży amerykańskiej i zachodnioeuropejskiej. Potrzebowali wówczas nowych pojęć by móc opisać nieznane im wcześniej zjawiska.

Nie znaczy to oczywiście, że przed pojawieniem się hipisów, beatników, hipstersów itp. nie spotykano się z żadnymi formami i przejawami kontestacji. Spotykano się oczywiście, tylko używano do ich określenia innych terminów. Kontestacja, kontestator to pojęcia mające uwolnić naukę od emocjonalnie zabarwionych, wcześniej popularnych nazw: buntownik, wichrzyciel, heretyk, anarchista, warchoł i tym podobnych. Skala zjawisk z którymi spotykało się środowisko naukowe tamtego okresu, znacznie przekraczała pojemność tych określeń. Nauka i publicystyka, zaadoptowały więc dość chętnie termin ;kontestacja221;, co pozwoliło ograniczyć wcześniejsze uprzedzenia, fobie i niechęć wobec wszelkich przejawów odmienności społecznej, kulturowej i religijnej.

Chciałabym przedstawić w tym miejscu definicję kontestacji wg. Aldony Jawłowskiej, na prace której, powołuje się większość współczesnych autorów. Tak o niej pisała:

;Kontestacja kultury jest jednocześnie jej odrzuceniem i reinterpretacją, a także tworzeniem nowego, wykraczającego poza zastane systemy komunikacji rodzaju ekspresji.221;

A dalej ;Kontestacja jest więc zjawiskiem społecznym, które choć nowe w swej treści należy do zjawisk powtarzalnych, dających się wytłumaczyć w ramach już istniejących teorii opisujących pewne prawidłowości społecznych zachowań.221;

Georges Balandier charakteryzuje natomiast kontestację jako: 221;protest, który powstaje wewnatrz tego, wobec czego wyraża częściowe odrzucenie, odstępstwo. /.../ Chodzi tu również o pewną odmowę, ale utrzymaną wewnątrz istniejącego systemu. Wreszcie, w całkiem innej dziedzinie kontestacja przywołuje na myśl /w mniej wyraĽny sposób/ nierewolucyjną formę przeciwstawiania się porządkowi społecznemu.221;

Innym autorem, dla którego kontestacja stała się tematem wiodącym w jego badaniach i pracach, jest Tadeusz Paleczny. Na niego również powołuje się większość autorów opracowań dotyczących kontestacji, kontrkultury, subkultur. W swojej książce ;Kontestacja: formy buntu we współczesnym społeczeństwie221; napisał on:

;...kontestacja nie należy do zjawisk zanikających ani nieważnych, drugorzędnych. Wręcz przeciwnie. Staje się często jednym z mechanizmów modernizacyjnych, sposobem wypowiedzi własnych sądów i opinii w warunkach deprawacji, metodą na życie, instrumentem naprawiania świata i samych siebie. Może też pełnić rolę jednego z modeli wyjaśniania rzeczywistości, sposobu postrzegania i wartościowania zjawisk, zwłaszcza dla jednostek i grup o nietypowych, odmiennych od przyjętych w obrębie większości sądach i światopoglądach. Szczególnie zaś dla tych, którzy nie mogą pogodzić się z istniejącą rzeczywistością, sposobami jej interpretacji, zbuntowane względem systemu, w którym przyszło im żyć, poszukujące wyjścia z pułapki, matni, sieci zależności, w którą uwikłane zostały wbrew własnym wyborom i woli. Kontestacja to fragment tej rzeczywistości, wraz z poglądami, postawami, działaniami, sposobami wartościowania, ideologiami i politykami zmierzającymi do naprawienia lub nawet zbawienia świata, do nadania mu kształtu bardziej zgodnego z indywidualnymi potrzebami, odczuciami i pragnieniami.221;

Tadeusz Paleczny wymienia we wspomnianej pracy, także cechy wyróżniające kontestację. Wydaje mi się, że warto o nich wspomnieć gdyż decydują one o specyfice i odrębności tych zjawisk. Cech tych wymienia siedem.

Po pierwsze, kontestacja posiada konkretno-historyczny charakter. Oznacza to, że nie neguje ona kultury w ogóle, jako wszystkich wartości i norm jako takich, lecz zorientowana jest na konkretne aspekty systemu społecznego w którym występuje.

Po drugie, stanowi immanentny, niezbywalny składnik kultury. Pomimo możliwych zapożyczeń wynikłych z kontaktu z innymi kulturami, odniesień do obcych ideologii i ich wpływu itp., jej główne przyczyny zawsze tkwią wewnątrz konkretnej rzeczywistości społecznej.

Po trzecie, kontestacja jest skomplikowanym i wielowymiarowym procesem, posiadającym własną dynamikę, fazy rozwoju (o których mowa będzie w dalszej części mojej pracy), formy i postacie.

Po czwarte, odwołuje się często do emocji, przeżyć i ocen. Objawia się zazwyczaj w sposób bardzo wyraĽny, plastyczny, głośny, żywiołowy. Korzysta z różnorakich środków wyrazu, począwszy od muzyki, poprzez sztukę, aż po stroje i wygląd zewnętrzny jej przedstawicieli.

Po piąte, kontestacja stanowi zazwyczaj czynnik współtowarzyszący zmianie (poprzedzający ją, lub następujący po niej) przy czym zmiana nie jest ani jedynym, ani podstawowym celem kontestacji.

Po szóste, kontestacja bywa wartościowana zazwyczaj w sposób bardzo skrajny. Przyjęty rodzaj ocen i ich kategoryczność, zależna jest od punktu widzenia członków danej kultury oraz tego, jak bardzo wyznawane przez kontestację wartości i sądy, odbiegają od tych akceptowanych przez konformistyczną większość.

I wreszcie po siódme, kontestacja prowadzi do wyodrębnienia się szczególnego rodzaju grup. Mają one charakter subkulturowy i prowadzą do urozmaicenia i wzbogacenia życia społecznego.

Każda zbiorowość zachowuje ciągłośc i trwałość dzięki kulturze. Przekazywane z pokolenia na pokolenie wartości, są przez społeczność chronione jako warunek jej spójności. Prawo, moralność, religia, język, nauka, państwo, gospodarka, rozumiane jako elementy systemu społeczno-kulturalnego, opierają się o stałe zespoły podstawowych wartości. Kontestacja niezwykle rzadko i właściwie tylko w skrajnych przypadkach, skierowana jest przeciwko wartościom uznawanym za ponadczasowe i niezmienne. Tylko nieliczne subkultury, jak nihiliści, sataniści itp. odrzucają je. Hipisi np. nie negowali ideałów wolności, równości, braterstwa, honoru. Oni mieli po prostu inny pomysł na ich realizację niż większość społeczeństwa. Ich kontestacja nie była więc skierowana przeciwko samym wartościom, co raczej przeciwko metodom ich realizacji. Tak jest w znacznej większości przypadków jednostek i grup kontestujących.

Kontestacja może przybierać rozmaite formy. Ciężko jest stworzyć jednolitą typologię ruchów kontestacyjnych, gdyż w wielu z nich formy7 kontestowania splatają się z sobą i np. postawy negatywistyczne występują wspólnie z kreatywnymi, a obok haseł radykalnych spotykamy się z umiarkowanymi. Tadeusz Paleczny, spróbował jednak stworzyć pewną klasyfikację, która wydaje mi się dość trafna, choć z pewnością można by jeszcze znacznie ją rozszerzać. Zaproponował on następujący podział form kontestacji :

1. Bierna i czynna;

Kontestacja bierna polega na ;odstępstwie od wzorów i ich ignorowaniu, a nie ich zmianie czy niszczeniu. Jest brakiem uczestnictwa, unikaniem przestrzegania przepisów ról społecznych.221; Taki typ kontestacji stosowali w przeważającej większości hipisi amerykańscy nazywając go ;odpadnięciem221; /drop out/. W Polsce taką formę kontestacji stosowali bikiniarze, w Anglii natomiast ;teddy boys221;. Bierna kontestacja jest zazwyczaj przejawiana bardziej w stylu życia, ubierania niż w grupowych formach protestu. Może też przybrać postać autoagresji /alkoholizm, narkomania, samobójstwa/. Przykładem kontestacji biernej mogą być np. festiwale hipisowskie w Woodstock (1969) i Chicago (1968), a także religijne grupy mające formę komun-wspólnot.

Czynna kontestacja to z kolei ;aktywne przeciwstawienie się systemowi społecznemu i kulturze tradycyjnej poprzez destruktywny wpływ na jej elementy w tym zwłaszcza instytucje.221; Najłagodniejszym wyrazem tego rodzaju kontestacji są przykładowo: publiczne palenie flagi, blokowanie ruchu drogowego (;Samoobrona221;), czy też demonstracyjne darcie kart powołania do wojska. Do najdrastyczniejszych natomiast zaliczamy wszelkiego rodzaju zorganizowane akty terroryzmu. Kontestacja czynna charakteryzuje zazwyczaj subkultury agresywne, choć nie jest to regułą.

2. Indywidualna i grupowa;

Kontestacja indywidualna poprzedza prawie zawsze kontestację grupową, ale także współwystępuje z nią. Jest początkiem, od niej się zaczyna. Zalicza się do niej wszelkie formu buntu, sprzeciwu i protestu jednostek, przeciwko istniejącemu porządkowi, autorytetom czy organizacjom.

3. Innowacyjna i konserwatywna;

4. Spontaniczna i celowa;

5. Radykalna i umiarkowana;

6. Totalna i częściowa;

7. O charakterze psychologicznym i społecznym;

Marian Filipiak dodaje do nich jeszcze kontestację o wymiarze kulturowym i politycznym. Wydaje mi się to dość celowe, gdyż np. kontestacja hipisowska miała od początku dwa oblicza. Obecnie przykładem kontestacji o charakterze politycznym (lecz również w pewnym sensie kulturalnym) jest dla mnie ;Samoobrona221; Andrzeja Leppera. Choć jest to ruch już sformalizowany, to jednak posiada wszystkie lub prawie wszystkie cechy kontestatorskie.

- co jest kontestowane? S.7

- wartości kontestowane w kulturze s.15;

- rodzaje kontestowanych celów s.25

- nastawienia kontestacji i ich skutki s.30

- subkultura, podkultura, kontrkultura (s.27), kultura alternatywna (pojęcie wg. różnych autorów)

- różnice między pod-, sub-, kontr-, alternatywną....

- według mnie....

BIBLIOGRAFIA:

Aronson T., 1978, Człowiek istota społeczna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Balandier G., 1984, Ład tradycyjny i kontestacja, w: J.Szacki , J.Kurczewska, red: Tradycja i nowoczesność, Czytelnik, Warszawa.

Czajkowska J., 1990, Ugrupowania \"Satan\" / socjologiczna analiza kontrkultury i jej niektóre uwarunkowania/ w: Studia Socjologiczne, Nr.1-2, s.153-166.

Dahrendorf R., 1993, Nowoczesny konflikt społeczny, Czytelnik, Warszawa.

Dobosz B., Frydrych W., 1989, Hokus - Pokus czyli Pomarańczowa Alternatywa, Inicjatywa Wydawnicza Aspekt, Wrocław.

Doktór T., 1992, Orientalne ruchy religijne w Polsce, w: WięĽ, R.XXXV, Nr.5/403/, Kraków.

Dyoniziak R., 1965, Młodzieżowa podkultura, Warszawa

Filipiak M.,1999, Od subkultury do kultury alternatywnej..., UMCS, Lublin

Gregorewicz R., red: 1991, Polskie mury. Sztuka czy wandalizm?, Comer, Toruń.

Grygiel P., Piwowarski T., 1992, Społeczeństwo alternatywne czyli opowieść o polskich anarchistach, w: Przegląd Akademicki, Nr. 16, s.27-28, Kraków.

Grzymalska A., 1990, Kalendarium \"Pomarańczowej Alternatywy\", w: Forma, Nr. 1, s.62-65.

Hanausek T., Radziejewski S., 1976, Hipisi, Warszawa.

Hoffman B., 1991, Satanizm polski: Mit czy rzeczywistość?, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Janicki M., Pęczak M., 1994, Polska Siła. Skini, narodowcy, chuligani, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa.

Janik L., 1983, Rock jako przedmiot zainteresowań młodzieży, w: Kultura i Społeczeństwo, T.XXVII, Nr.2, s.127-140.

Jawłowska A., 1975, Drogi kontrkultury, Warszawa.

Jędrzejewski M., 1993, My śmiecie:/git ludzie, sataniści, skini, krysznaici/, Lawsonia, Warszawa.

Kalinowski M., 1988, Grupy alternatywne, w: Pokolenia, Nr. 11, s.36-54.

Kalinowski M., 1990, Subkultury młodzieżowe w Polsce, w: Rocznik Pedagogiki Specjalnej, T.1, s.131-155.

Kłoskowska A., 1981, Socjologia kultury, Warszawa

Kłoskowska A., Socjologia młodzieży. Przegląd koncepcji, w: Kultura i Społeczeństwo, Nr.2, s.19-38.

Kończak J., 1994, Irokezy i łyse pały, w: Nowa Trybuna Opolska, 7-8 maja, s.13-16.

Korbiel P., 1992, Słowo w trzecim obiegu, w: Przekrój, Nr. 9, s.14-15.

Kortko D., Ostałowska L., 1994, Druga zwrotka, w: Gazeta Wyborcza, Nr. 290, s.14.

Krokowska J., 1992, Samobójstwo a wartości, w: Studia Socjologiczne, Nr.1-2, s.157-172.

Krzemiński J., 1993, Lata szczęśliwe lata szalone... Kontrkultura i lata sześćdziesiąte, w: Znak, Nr.4, s.21-33.

Linton R., 1975, Kulturowe podstawy osobowości, Warszawa.

Mead M., 1978, Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, PWN, Warszawa.

Misztal R., 1974, Grupy rówieśnicze młodzieży, Warszawa

Muller T., 1987, Młodzieżowe podkultury, Warszawa.

Nawrocki G., 1980, Szpan, Iskry, Warszawa.

Paleczny T., 1993, Grupy subkultury młodzieżowej. Próba analizy ; propozycje teoretyczne, w: Kultura i Społeczeństwo, nr 3,

Paleczny T., 1997, Kontestacja: formy buntu we współczesnym społeczeństwie, Kraków

Paleczny T. 1998, W poszukiwaniu utraconego raju, Kraków

Pamuła B., 1985, Grupy nieformalne młodzieży /punki, poppersi/ jako problem wychowawczy, maszynopis, ODN, Kraków.

Pęczak M., 1992, Mały słownik subkultur młodzieżowych, Wydawnictwo Semper, Warszawa.

Pęczak M., 1988, O wybranych formach komunikowania alternatywnego w Polsce /wstępne rozpoznanie problematyki/, w: Kultura i Społeczeństwo, Nr.3, s.167-182.

Siemaszko A., 1993, Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych, PWN, Warszawa.

Szymańczak M., 1986, Grupy alternatywne Polski lat osiemdziesiątych. Propozycja typologii, w: Kultura i Społeczeństwo, Nr.3.

Szymańczak M., 1984, Hippie, punk, popper, inni. Szkic do monografii młodzieżowych stylów kontestacyjnych lat 80-tych, Warszawa.

¦liwińska A., 1994, red: Subkultury młodzieżowe. Wybór literatury z lat 1980-1994, Opole.

Thoreau H.D., 1983, Życie bez zasad, Warszawa.

Tokarski S., 1984, Orient i subkultury, Warszawa.

Weber M., 1984, Osobliwości kultury zachodniej, w: Szkice z socjologii religii, KiW, Warszawa.

Weber M., 1984, Etyka gospodarcza religii światowych, w: Szkice z socjologii religii, Warszawa.

Wertenstein-Żuławski J., 1988, Anomia i ruchy młodzieżowe, w: Kultura i Społeczeństwo, Nr. 3, s.137--154.

Wertenstein-Żuławski J., 1979, Kulturowe funkcje współczesnej muzyki młodzieżowej, Warszawa.

Wertenstein-Żuławski J., 1993, Rock, młodzież, społeczeństwo. Między rozpaczą a nadzieją, Instytut Kultury, Warszawa .

Wertenstein-Żuławski J., Pęczak M.,1992, red: Spontaniczna kultura młodzieżowa, Wrocław.

Wierzbicki Z., 1982, Subkultura pijaństwa i alkoholizm w pamiętnikach \"Młodego pokolenia wsi Polski Ludowej\", w: Kultura i Społeczeństwo, Nr.3-4, s.71-104.

Wilk E., 1994, Krucjata Łysogłowych, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1994.

Woodstock Nation, 1969; ed. A.Hoffman. New York. New York

Wójcik J.W., 1992, Od hipisów do satanistów, Wydawnictwo Eureka, Kraków.

Wójcik J.W., 1989, Podkultury młodzieżowe lat osiemdziesiątych, Warszawa.

Wyka A., 1983, O awangardowym stylu alternatywnym, w: A. Siciński, red: Styl życia. Obyczaje. Ethos w Polsce lat osiemdziesiątych, Warszawa.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---