14.10.2001.

Egzamin pisemny - np. siedem pytań otwartych

LEKTURY:

Dwa zbiory opracowań dotyczących socjologii polityki,

Jerzy Szczupaciński „Władza i społeczeństwo”

Bogdan Kaczmarek „Metody polityki”

Jerzy Wiatr „Socjologia polityki”

Organizacje, władza, struktury

Władza i przywództwo

Przewodnik po współczesnej filozofii polityki

Weber „Polityka jako zawód i powołanie”

Polityka dla politologii jawi się jako coś wtórnego w stosunku do innych nauk społecznych.

Socjologiczne podejście do polityki.

Specyfika socjologicznego podejścia do polityki.

Społeczeństwo jako kontekst (punkt odniesienia)

Polityka jest uwikłana społecznie.

Koncentrowanie się na tym jak jest a nie na tym jak powinno być.

Główne sposoby rozumienia polityki:

Polityka wiąże się z walką o władzę i z jej sprawowaniem.

Zwolennicy zwracają uwagę na to, że państwo rozporządza przymusem i przemocą fizyczną, ma na to monopol, gwarantuje to sobie prawnie.

Polityka jest to możliwość rozporządzania cudzym życiem.

Istotą polityki jest zdolność do rozróżniania swoich i obcych.

Polityka to system regulacji życia społecznego.

Polityka to mechanizm sterowania społecznego.

Polityka wiąże się ze sprzecznościami i konfliktami społecznymi, interesami, których podstawą jest deficyt zasobów niezbędnych.

Polityka to ta sfera życia społecznego, która wiąże się z deficytem zasobów niezbędnych do zaspokajania potrzeb.

Zasobów jest wciąż za mało.

Istota polityki to rozstrzyganie o stopniu zaspokajania potrzeb.

Polityka ma swoje scenariusze.

Polityka to świątynia.

Polityka to władza, którą można się upajać.

Polityka ma swoje wartości.

Można patrzeć na politykę jako na chorobę psychiczną.

To pewna forma społecznej paranoi.

Polityka to rodzaj służby społecznej. To zabieganie o dobro wspólne.

Ma zapewnić przetrwanie i rozwój systemu społecznego.

Polityka to sfera artykulacji sprzecznych i konfliktowych interesów społecznych.

Polityka realizuje interesy ogółu.

Polityka to sztuka oddawania władzy.

Władza jest środkiem polityki, metodą a nie sensem czy istotą.

Rzeczywiste kryterium polityki to zdolność do zaspokajania potrzeb społecznych.

Rzeczywiste kryteria polityki tkwią w kontekście społecznym.

Polityka przekracza ramy państwowo-narodowe.

Przedmiotem polityki mogą być inne organizacje i instytucje niż państwo..

28.10.2001

Polityka to artykulacja interesów.

Interes

• To potrzeba, może być niedoborem dóbr lub uświadomieniem sobie niedoboru. (Potrzeba psychologiczna).

• To stosunki społeczne np. stos między nami a społeczeństwem.

• To konieczność historyczna np. naród na przestrzeni lat, znani przywódcy w różnych sytuacjach politycznych.

• To stan korzystny dla kogoś, np. jeśli coś jest dla nas dobre. Ważne są kryteria korzyści. Czy korzystne jest skarcenie dziecka klapsem zanim wsadzi rękę do kontaktu? Dla dziecka to źle, ale.....

• To cel, dążenie

• To relacja między potrzebami a dobrami służącymi do zaspokajania potrzeb. Istotą tej relacji jest sposób, w jaki podmiot zdobywa dobra potrzebne do zaspokojenia i w jaki sposób to robić. Np. kupno samochodu (potrzeba zaspokojenia i prawidłowa eksploatacja - potrzeba prawidłowo zaspokojona).

Grupy interesów

Subiektywne z punktu widzenia jednostki, grupy, partii.

Obiektywna z punktu widzenia stojącego obok i mającego szerszy widok na sytuację.

Interes obiektywny i jego świadomy wyraz.

Rozpoznanie potrzeby i sformułowanie interesu to artykulacja.

Polityka nie ogranicza się tylko do artykulacji interesów, ale również - legitymizowanie interesów, (co jest w moim interesie, muszę pokazać, że to również interes ogółu)

Reprezentacja interesu (organizują np. partię, stowarzyszenie)

Potrzeba pieniędzy by móc zrealizować interes (różne środki przekazywania pieniędzy)

Trzeba podejmować i realizować decyzje.

Polityka to komunikacja - pokazywanie znaczeń za pomocą symboli

Polityka to energia, siła, która daje możliwość przebicia, nacisk społeczny, a czasami pomoc by zrealizować swoje cele.

............. Społeczno - ekonomicznego podmiotu

Potrzeby

Interes obiektywny

Interes subiektywny

Doktryny polityczne Prognozy

Działania żeby zaspokoić potrzeby (w wyniku tego zmienia się położenie podmiotu)

Schemat zachowania się podmiotu w czasie zaspokajania potrzeby.

Na skutek tego działania pojawiają się nasze potrzeby i wszystko dzieje się od nowa i tak w nieskończoność. Na skutek, czego zmieniają się interesy, doktryny polityczne, programy i sposoby działania w zależności od tego, czego podmiotowi potrzeba.

Dlaczego interesy są zrealizowane w pełni lub częściowo?

Koordynacja artykułowania interesów.

Agregacja - drobne interesy składają się w większą całość (strajki solidarnościowe - wspólne postulaty lub połączenia partii w bloki lub jedną nową partię).

Dezagregacja - rozdrobnienie interesów (dzielenie się partii na frakcje).

Selekcja - lepiej artykułowane interesy mają większą szansę powodzenia i przebicia.

Segregacja - określona treść interesu powoduje jego skuteczniejsze lub mniej skuteczne realizowanie. Segregacja to opatrywanie interesów metkami.

Jakimi metodami artykułujemy interesy?

Bodźce ekonomiczne - zaspokajanie ekonomicznych potrzeb np. jakiejś grupy społecznej

Bodźce ideologiczne - motywowanie lub ........

Manipulacja informacją - różne informacje

Przymus - bezpośredni lub groźba przymusu

Środki można łączyć np. ekonomiczne + ideologiczne + przymus lub manipulacja informacją + ideologia itd.

Źródła procesu artykulacji:

• Różnorodne interesy społeczne i konflikt

• Sprzeczność interesu jest wtedy, gdy obiektywnie rozbieżne są interesy 2 podmiotów

Sprzeczność może mieć charakter, np. ktoś musi przegrać albo każdy może zyskać.

Sprzeczność antagonistyczna - jej rozwikłanie to unicestwienie jednej ze stron lub transformacja układu społecznego powodująca sprzeczność.

Sprzeczność ................ jest możliwa do rozwiązania bez likwidacji podmiotów lub układu społecznego.

Sprzeczność dialektyczna - związana ze specyfiką zjawiska.

Sprzeczność nie dialektyczna - nie związana ze specyfiką zjawiska.

Konflikt to ujawniona sprzeczność uświadomiona sobie przez strony.

Konflikt może być antagonistyczny i nieantagonistyczny.

18.11.2001

Nie każdy konflikt może być osadzony w sprzeczności może on być .................... .

Konflikty mogą być dysfunkcjonalne (utrudniające)

Konflikty mogą wpływać korzystnie na rozwój społeczeństwa.

Polityka to rozwiązywanie konfliktów, ale również ich tworzenie. Zaspokajanie jakiejś potrzeby powoduje powstawanie innej co rodzi następny konflikt bo aby go rozwiązać musimy uporać się z naszym konfliktem.

Bez konfliktów nie ma rozwoju, rozwiązywanie jednych sprzeczności powoduje powstawanie następnych.

Można sztucznie konstruować sprzeczności by doprowadzić do zmian a co skomplikuje rozwój społeczeństwa. Np. system motywacyjny w pracy. Jest to tworzenie konfliktów wśród pracowników i wyzwolenie konkurencji co skutkuje wzrostem wydajności pracy.

Rozwiązywanie konfliktów:

• Poprzez zaspokajanie potrzeb

• Poprzez instytucjonalizację konfliktu (ustalanie reguł wspólnego korzystania np. z jakichś zasobów deficytowych).

• Poprzez rozładowywanie napięcia społecznego poprzez polityków występujących jako zasoby bezpieczeństwa.

• Poprzez podporządkowanie interesów innych swoim interesom poprze przymus wojnę

• Poprzez kompromis stron

• Poprze odwołanie się do interesu nadrzędnego np. do racji stanu, zagrożenia państwa

• Poprzez uświadomienie sobie istnienia konfliktu i jego konsekwencji

• Poprzez wchłonięcie konfliktu

• Poprzez przeniesienie go na innych

Polityka to proces artykulacji interesów społecznych. Z tak zdefiniowaną polityką mamy do czynienia na każdym szczeblu życia społecznego. Z polityką mamy do czynienia nawet na poziomie organizacji firmy, gdzie polityką jest sposób zarządzania przedsiębiorstwem.

Władza:

• Wpływ społeczny, zdolność modyfikowania zachowań innych

• Stosunek społeczny (wzajemne powiązanie podmiotu rozkazującego i słuchającego)

• Zdolność do przeprowadzania własnej woli wobec opozycji Weber

• Psychiczne uzależnienie ludzi (redukcja swojej wolności na rzecz wydającego rozkazy)

• Władza to sposób realizacji celu, to droga do tego celu

• Władza jest Boską teorią

• Władza to konflikt, tam gdzie jest władza tam jest konflikt

• Władza to współdziałanie i kooperacja

• Władza to mechanizm sterowniczy - Homeostaza

• Władza to przekazywanie znaczeń za pomocą symboli - Komunikacja

• Władza należy do tego, kto podejmuje decyzje (dokonuje wyborów nielosowych)

• Władza jest w rękach tych, którzy ją posiadają

• Władza to mechanizm dystrybucyjny deficytowe środki

Władza w rezultacie zawsze łączy się z przemocą i przymusem w różnej, często zawoalowanej formie.

Ludzie znajdują się pod wpływem władzy i często nie zdają sobie z tego sprawy.

Można uważać, że władza ma charakter konfliktowy między władcami i poddanymi.

Często konflikt leży w zakresie dystrybucji deficytowych środków.

Można założyć, że władza istnieje, gdy jest podmiot, który jest od niej zależny.

Sensem władzy jest jej funkcja, jaką sprawuje w społeczeństwie.

Jak badać władzę?

• Podstawy władzy, z czego ona wyrasta

• Paradygmaty władzy

• Kto sprawuje?

• Jak sprawuje?

• W czyim interesie?

• Funkcje władzy

• Środki prawowania władzy

• Koszty sprawowania władzy

2.12.2001

Podstawy władzy.

Struktura - jawna, ukryta, głęboko ukryta

Najczęściej mamy do czynienia z porządkiem głęboko ukrytym

Legitymizacja władzy to sfera porządku jawnego, ponieważ ludzie muszą sobie wytłumaczyć obowiązek podlegania władzy.

Legitymizacja:

• Normatywna, to normy prawne

• Społeczna ideowa to odwoływanie się do idei i wolności

• Na poziomie zachowań, gdy ludzie swoim zachowaniem udzielają legitymizacji

• Na poziomie reguł, gdy władza stosuje się do ogólnie przejrzystych reguł społecznych

• Na poziomie przekonań, bo władza postępuje zgodnie z przekonaniami ludzi.

Przyzwolenie a legitymizacja

Przyzwolenie to wtedy, gdy ludzie ......... władzy słuchają.

Legitymizacja to wtedy, gdy ludzie słuchają władzy, bo uważają ją za prawowitą.

Skuteczność legitymizacji.

Skuteczność jest kluczowa dla legitymizacji. Władza musi skutecznie rozwiązywać problemy, bo społeczeństwo władzę odbierze.

............ legitymacja - to przekonanie wewnętrzne władzy, że może tę władzę sprawować. To również kluczowy składnik legitymizacji. Władza bez takiego przekonania jest mniejsza i traci społeczne poparcie.

Legitymizacja demokratyczna i realistyczna

Nie realistyczna - dawny PRL

Ślepego ......... - przyzwolenie dla władzy nieakceptowanej, - bo nie ma alternatywy władzy

Brudnej wspólnoty - człowiek dopasowuje się do władzy, mimo, ze nie jest ona po jego myśli ( to gra, bo łączą nas jakieś wspólne interesy.

Represyjna, - bo się boimy represji

Charyzmatyczna - wszyscy zapatrzeni we władzę

Awangardowa - w trakcie rewolucji

Legitymizacja w czasie rozwoju moralnego

Unikam represji i popieram władzę

Dopasowuje swoje zachowania do wymagań władzy

Legitymizacja władzy zależy od poziomu moralności poddanych

Władza jest taka, jakie jest społeczeństwo nawet, jeśli nie jest wyłoniona w wyborach demokratycznych.

Argumenty legitymizacyjne:

• Odwołujące się do tego, że władza jest władzą, bo np. wygrała wybory

• Władza mi się należy, bo mam program i misję do spełnienia

• Władza mi się należy, bo poniosłem ofiarę, walczyłem o słuszną sprawę, bo byłem np. internowany w 80-tych latach

• Władza mi się należy, bo przewidziałem pewne fakty, które nastąpiły

• Władza mi się należy, bo potrafię ją sprawować i mam kwalifikacje

Władza jest legitymizowana, bo ludzie dają jej poparcie

Warstwa (uległą) - źródła władzy:

• źródło władzy to np. prawo

• źródło władzy to nieformalne związki np. ktoś został ministrem, bo znał premiera

• źródła władzy to kontrola nad rzadkimi zasobami

• źródła władzy to kontrola nad organizacją

• źródła władzy to kontrola nad technologią

• źródła władzy to kontrola nad systemem wewnętrznym społeczeństw

• źródła władzy to kontrola nad procesem podejmowania decyzji

• źródła władzy to kontrola nad symboliką, zarządzanie nad znaczeniami, można odwrócić znaczenia pewnych rzeczy i przedstawić je w różnym świetle

• źródłem władzy jest już posiadana władza, władzą mogę zapłacić za inne dobra, władzę można kapitalizować. Mogę podzielić się władzą by uzyskać jeszcze większą władzę.

Przesłanki władzy:

• Znajdują się w kulturowej warstwie społeczeństwa

• Stosunki ekonomiczne a szczególnie stosunki własności i środków produkcji. Własność w sensie poznawczym to ten, który ma prawo rozporządzać władnością. Własność w sensie socjoekonomicznym to nie zawsze ten, który jest właścicielem w sensie prawnym. Np. stara osoba mająca sklep, a tak naprawdę sklepem rządzi np. jej syn. W sensie socjoekonomicznym rządzi syn.

• Struktura społeczna

• Interesy agregatów społecznych (przesłanki ekonomiczne)

• Wszystkie przesłanki władzy przenikają się wzajemnie, bonie istnieją wyłącznie przesłanki np. ekonomiczne bez wpływu przesłanek kulturowych lub strukturalnych.

16.12.2001

Przesłanki strukturalno - ekonomiczne. Przesłanki te są w sprzecznościach definiujących sposób .............. przyrody przez człowieka dla jego rozwoju.

Poziom rozwoju cywilizacyjnego, technologicznego ma wpływ na przesłanki władzy. Np. to fabryki stworzyły społeczeństwo przemysłowe a społeczeństwo postindustrialne stworzyła informacja internet.

Władza jawi się jako mechanizm funkcjonalny dla społeczeństwa rozwiniętego ekonomicznie.

Demokracja jest nierozerwalnie złączona z rozwojem cywilizacyjnym i dobrobytem oraz rozwojem ekonomicznym. Kraj, który pokonuje zacofanie zawsze sięga po niedemokratyczne sprawowanie władzy. Często może to prowadzić do złych skutków i kraje nigdy nie stają się demokratyczne.

Przesłanki kulturowe - są w ukrytych założeniach kultury. To, co człowiek stosuje w analizowaniu otoczenia, patrząc poprzez utarte schematy. Dana kultura określa, w jaki sposób ludzie postrzegają władzę np. szacunek lub wręcz przeciwnie, sama władza nie daje szacunki a raczej to jak ta władza jest sprawowana.

W czyim interesie jest sprawowana władza.?

Nie zawsze w interesie tych, którzy uważają, że w ich interesie. Często władza jest sprawowana tylko w interesie pewnych grup społecznych, co można sprawdzić badając grupy społeczne i obserwując, które z tych grup podniosły swoją stopę życiową.

Ostateczne kryterium w czyim interesie działa władza często można określić po latach, bo z punktu widzenia historii można zbadać, które grupy społeczne skorzystały na sprawowaniu władzy przez jakąś ekipę.

Podstawy władzy i w czyim interesie jest sprawowana jest najważniejsze.

Własność jest ważna w kontekście sprawowania władzy.

Prawna

Socjoekonomiczna - dysponowanie przedmiotem. Na dysponowanie składa się np. decydowanie o sposobie produkcji, o celu produkcji, możliwość dziedziczenia własności.

Własność prawna nie do końca pokrywa się z sensie socjoekonomicznym. Władza może przekształcać się we własność np., gdy władza jest sprawowana w społeczeństwie gdzie brakuje np. zasobów ekonomicznych. Władza staje się substytutem kapitału.

Oligarmizacja władzy polega na tym, że wykształca się warstwa ludzi, którzy zaczynają żyć z polityki. Ludzie ci uważają reglamentację dostępu do swojej warstwy. Warstwa ta jest zainteresowana nie reprezentowaniem interesów a zapewnieniem sobie poparcia by zostać ponownie wybranym. Jest to zjawisko niekorzystne dla warstw plebejskich, lecz nie tylko. We wszystkich strukturach społecznych powstaje zjawisko oligarmizacji.

Zjawisko oligarmizacji jest zjawiskiem przekształcenia władzy na własność, w każdym społeczeństwie jest warstwa zarządzająca, która ma pozycję społeczną dość niepewną zależy ona od realizowanej polityki. Własność jest bardziej trwała, można ją dziedziczyć. Dlatego władzę najlepiej przekształcić we własność, co daje pewne oparcie dla sprawowania władzy.

Klasa panująca ekonomicznie na najmocniejszą pozycję społeczną, ma wpływ na władzę i często ją sprawuje.

SOCJOLOGIA STOSUNKÓW POLITYCZNYCH

Strona 3 z 12

3

---