Uniwersytety otwarte
Nową formą akademickiej edukacji dorosłych są uniwersytety otwarte. Znane uczelnie tego typu to angielski Open University, kształcący ponad 200 tys. studentów oraz znane Kolegia i uniwersytety w Stanach Zjednoczonych, Japonii, Indonezji, we Francji.
Uczelnie otwarte i inne realizujące zasady kształcenia otwartego uwzględniają w swej działalności następujące zakresy otwartości:
1)otwartość na potrzeby kształcenia różnych środowisk: osób pracujących, kobiet, ludzi chorych, niepełnosprawnych, odizolowanych, osób bez formalnych uprawnień, aktywnych społecznie czy politycznie,
2) otwartość na nowe formy i metody pracy, a zwłaszcza na zastosowanie i wykorzystanie przekazów radia, telewizji, filmu, nagrań taśmowych i kasetowych, telefonu, na pracę w małych grupach,
3)otwartość na nowe potrzeby w zakresie treści kształcenia przez wprowadzenie nowych dyscyplin i kierunków studiów, rozwiązań interdyscyplinarnych, programu, do swobodnego wyboru przez słuchaczy,
4)otwartość na różne potrzeby środowiska, w którym działa uczelnia i które to potrzeby mogą być spełnione przez takie działania jak odczyty i wykłady publiczne, publikacje i materiały do powszechnego wykorzystania, kursy specjalne dla zakładów lub środowisk, kursy podyplomowe, oświatowa opieka nad instytucjami kulturalnymi i społecznymi, wykłady i kursy dla osób trzeciego wieku
5)otwartość na nowy typ relacji między nauczycielem a studentem, na formy opiekuństwa i pomocy w studiach, na partnerstwo i koleżeńska pomoc, na dbałość o rozwój i wzbogacenie osobowości słuchaczy a nie na egzekwowaniu jedynie przedmiotowej wiedzy.
Uczelnie otwarte są nie tylko istotną formą realizacji założeń edukacji ustawicznej ale wartościowym systemem akademickiej edukacji dorosłych. Kształcenie otwarte wpływa na inne uczelnie i instytucje oświatowe wywierając korzystne zmiany w ich strukturze, programach, formach i metodach pracy, a zwłaszcza w wykorzystaniu możliwości technologii kształcenia w postaci radia i telewizji.
Polskie tradycje uniwersytetu otwartego, wywodzą się z XIX w. Już bowiem w 1886r. utworzono w Warszawie Uniwersytet Latający, który powstał ze zrzeszających się kół i zespołów samokształceniowych, rozwijających się i mnożących po 1883 jako forma patriotycznej edukacji wobec rusyfikacji szkolnictwa. Uniwersytet Latający gromadził przede wszystkim kobiety, dla których stanowił formę uzyskania wyższego wykształcenia. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Towarzystwo Wyższych Kursów Naukowych przekształciło się w Wolną Wszechnicę Polską, oryginalną uczelnię wyższą realizującą zasady otwartości kształcenia.
Uniwersytety i uczelnie otwarte poza naturalnym programem organizują kursy przygotowujące do studiów akademickich oraz formy szkoły średniej. Obok programowego kształcenia uczelnie wyższe prowadzą doraźne formy edukacyjne, jest to przede wszystkim poradnictwo oświatowe, społeczne, rodzinne oraz w innych dziedzinach zgodnie z potrzebami dorosłych. Szeroka działalność oświatowa uczelni na rzecz edukacji dorosłych obejmuje nie tylko kursy i szkoły, opiekę nad placówkami czy poradnictwo, są to także staże dla specjalistów z przemysłu i szkół, sesje popularno - naukowe dla zainteresowanych, kursy specjalistyczne dla zakładów i instytucji, wykłady dla określonych środowisk, badania dla potrzeb regionu lub instytucji, publikacje i nagrania dla szerokiego odbioru, doskonalenie i dokształcanie nauczycieli, opieka nad rozwojem społecznym i oświatowo - kulturalnym w regionie.
Jednym z zadań akademickiej edukacji dorosłych jest także przygotowanie do studiów osób pracujących i dorosłych z określonych środowisk. Inną dziedziną aktywności edukacyjnej uczelni wyższych na rzecz środowiska osób dorosłych jest działalność w zakresie alfabetyzacji. Coraz częściej uniwersytety i inne uczelnie wyższe interesują się kształceniem początkowym dorosłych, prowadzą badania stanu i potrzeb alfabetyzacji, organizują kursy, przygotowują programy nauczania, podręczniki i inne pomoce dydaktyczne. Uczelnie organizują seminaria i konferencje, dzielą się doświadczeniami i publikują rezultaty prac dydaktycznych oraz badań na rzecz alfabetyzacji.