TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
Trybunał Obrachunkowy, nazywany także Trybunałem Rewidentów Księgowych, Trybunałem Audytorów lub Trybunałem Kontroli Budżetowej, został powołany 22 lipca 1975 r. na mocy Traktatu Brukselskiego. Głównym inicjatorem powstania Trybunału Audytorów był Heinrich Aigner. Pełnił wówczas funkcję przewodniczącego Komisji Kontroli Budżetowej Parlamentu Europejskiego i domagał się powstania zewnętrznego organu kontrolnego na poziomie wspólnotowym. Siedzibą Trybunału Obrachunkowego od 1977 roku, czyli od momentu rozpoczęcia działalności, jest Luksemburg.
Trybunał Audytorów został podniesiony do rangi instytucji 1 listopada 1993 roku wraz z wejściem w życie Traktatu z Maastricht , który wzmocnił jego niezależność I uprawnienia wobec instytucji równorzędnych. Od tego momentu Trybunał dostarcza DAS- Poświadczenie Wiarygodności rozliczeń oraz legalności I prawidłowości operacji leżących u ich podstaw, podlegających budżetowi wspólnotowemu.
Rola trybunału została potwierdzona I wzmocniona 1 maja 1999 roku wraz z wejściem w życie Traktatu Amsterdamskiego, który uprawnił Trybunał do przeprowadzania kontroli w zakresie właściwego zarządzania finansami oraz podkreślił jego rolę w walce z nadużyciami, a także zwiększył możliwości w zakresie odwoływania do Trybunału Sprawiedliwości w celu ochrony swoich prerogatyw względem instytucji Unii Europejskiej.
Traktat Nicejski z 26 lutego 2001 roku (wszedł w życie 1 lutego 2003 r.) potwierdził zasadę stanowiącą, iż każde państwo członkowskie posiada jednego członka w Trybunale. Zezwolił trybunałowi na tworzenie izb oraz podkreślił znaczenie współpracy Trybunału z krajowymi organami kontroli. Tak więc w skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa Unii. Członkowie są mianowani przez Radę na sześcioletnią, odnawialną kadencję. Członkowie wybierają spośród siebie Prezesa na trzyletnią, odnawialną kadencję. W styczniu 2008 r. prezesem został wybrany Vítor Manuel da Silva Caldeira z Portugalii.
"Trybunał Rewidentów Księgowych jest" sumieniem finansowym" Unii Europejskiej. Prowadzi kontrolę księgową wszystkich wpływów i wydatków wspólnotowych."
Zadanie Trybunału polega na sprawdzaniu, czy fundusze UE, pochodzące od podatników, są właściwie pozyskiwane i wydawane zgodnie z prawem, w sposób gospodarny i na zamierzone cele. Jego misja sprowadza się do zapewnienia podatnikowi optymalnej jakości za uczciwą cenę. Trybunał jest uprawniony do kontroli każdej osoby lub organizacji, dysponującej środkami unijnymi.
Zadania Trybunału Obrachunkowego:
kontroluje rozliczenia wszystkich dochodów i wydatków UE oraz ustanowionych przez nią organów, o ile odpowiedni akt założycielski nie wyklucza takiej kontroli
artykuł 285 stanowi, ze Trybunał Obrachunkowy sprawuje kontrolę rachunków Unii ( a nie tylko „kontrolę rachunków”, jak stanowił artykuł 246TWE)
bada legalność i prawidłowość dochodów i wydatków UE oraz kontroluje właściwe zarządzanie finansami
przygotowuje sprawozdania roczne z wykonania budżetu UE za każdy rok obrachunkowy, a także za Poświadczenia Wiarygodności DAS rozliczeń Unii w danym roku ( mając na uwadze realizacje zapisu artykułu 12 TUE stanowiącego, ze „parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania Unii”, artykuł 7 protokołu nr 1 TFUE w sprawie roli parlamentów narodowych w UE stanowi, że: Trybunał Obrachunkowy przekazuje swoje sprawozdanie roczne parlamentom narodowym w celach informacyjnych, równocześnie z przekazaniem go Parlamentowi Europejskiemu i Radzie”.
o ile zaistnieje taka potrzeba, może w każdej chwili przedstawić swoje uwagi w formie Sprawozdań Specjalnych
informuje o przypadkach nieprawidłowości lub podejrzeniach nadużyć wykrytych w czasie kontroli
dostarcza oficjalnych opinii na temat prawodawstwa UE w kwestiach związanych z finansami
uczestniczy w konsultacjach w przypadku jakichkolwiek propozycji działań przeciwko nadużyciom
wspiera Parlament Europejski, który jest odpowiedzialny za udzielenie absolutorium z wykonania budżetu, w sprawowaniu kontroli w zakresie wykonania budżetu poprzez publikację sprawozdań i opinii z kontroli.
Struktura i tryb funkcjonowania
Trybunał Obrachunkowy jest ciałem kolegialnym. Działa na podstawie przepisów traktatowych, a także na podstawie własnego regulaminu wewnętrznego. Decyzje są podejmowane większością głosów (2/3 członków). Trybunał podejmuje decyzje na posiedzeniach, a także w trybie procedury pisemnej. Procedury TO zwoływane są przez przewodniczącego.
W ramach TO działają grupy kontroli, których zadaniem jest opracowywanie dokumentów przygotowanych przez Trybunał. W strukturze TO działają cztery grupy: ds. polityki rolnej, ds. polityk strukturalnych i wewnętrznych, ds. działań zewnętrznych oraz ds. środków własnych, operacji bankowych, wydatków administracyjnych, instytucji i organów wspólnotowych.
Organizacja pracy Trybunału Obrachunkowego:
Trybunał Obrachunkowy zatrudnia około 800 osób, a wśród nich tłumaczy, personel administracyjny oraz kontrolerów. Kontrolerzy, podzieleni na „grupy kontroli”, przygotowują projekty sprawozdań, które zatwierdza następnie Trybunał.
Kontrolerzy często dokonują inspekcji w pozostałych instytucjach UE, państwach członkowskich oraz krajach otrzymujących pomoc od Unii. Chociaż zasadniczo praca Trybunału w znacznej mierze związana jest z funduszami, za które odpowiada Komisja, w praktyce aż 80% tych dochodów i wydatków pozostaje w gestii organów krajowych.
Sam Trybunał Obrachunkowy nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania prawa. Jeśli kontrolerzy odkryją nadużycia lub nieprawidłowości, informują o tym OLAF - Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych
Budżet UE stanowi punkt wyjścia działań kontrolnych Trybunału
Unia Europejska dysponuje budżetem w wysokości około 120 mld euro, czyli w przybliżeniu 1% dochodu narodowego brutto (DNB) 27 państw członkowskich. Budżet UE w porównaniu z budżetami krajowymi stanowi niewielką ich cząstkę. Jednakże dla niektórych państw członkowskich fundusze unijne odgrywają istotną rolę w finansowaniu działań publicznych, a całkowita kwota tych funduszy jest bliska lub równa DNB niektórych krajów. Na dochód Unii Europejskiej składają się głównie wkłady państw członkowskich obliczane na podstawie ich dochodu narodowego brutto (DNB - 65,4%) oraz na podstawie podatku od wartości dodanej pobieranego przez państwa członkowskie (VAT - 16,9%). Cła i opłaty rolne (tzw. tradycyjne zasoby własne - 16,5%) również stanowią istotną część dochodu. Struktura budżetu ewoluowała w czasie, przy czym rolnictwo i polityka spójności stanowiły jego główne składniki.
Budżet jest przyjmowany corocznie - w kontekście siedmioletnich ram finansowych - przez Radę, czyli przedstawicieli państw członkowskich, a następnie przez wybierany w wyborach bezpośrednich Parlament Europejski. Komisja Europejska przedkłada budżet i odpowiada także za jego wykonanie. Bardzo istotna część budżetu - a mianowicie wydatki rolne oraz wydatki w ramach polityki spójności - realizowana jest we współpracy z państwami członkowskimi. W zależności od programów wydatkowania krajowe organy administracji mogą odpowiadać za ustanawianie strategii wydatkowania, wybór beneficjentów i projektów oraz dokonywanie płatności. Szczególną cechą wydatków wspólnotowych jest wysoki odsetek płatności przyznawanych na podstawie wniosków złożonych przez samych beneficjentów, czy to rolników, czy też kierowników projektów na terenie całej Unii.
K Wojtaszczyk., W.Jakubowski, Społeczeństwo i polityka, Podstawy nauk politycznych, Uniwersytet Warszawski wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Warszawa 2007.
System instytucjonalny…, s. 152-154