TEORIE
Nieustannie poszukuje się teorie, idee, wyjaśniające mechanizmy funkcjonowania i rozwoju społeczeństw, państw i zbiorowości międzynarodowej. Żadna z dotąd głoszonych teorii nie zadawalała myślicieli i obywateli. Niektóre z nich częściowo lub wycinkowo tłumaczyły , co zachodziło w świecie. Powstałe prace maja za zadanie tłumaczyć , co się stało oraz tłumaczyć pojawiające się trendy na przełomie XX/XXI wieku. Żadna z prac nie zyskała powszechnej aprobaty, ale stała się polem do dyskusji i polemik.
SAMUEL HUNTINGTON ZDERZENIE CYWILIZACJI
Autor jest profesorem Harwardu. W swojej książce wyróżnia siedem kręgów cywilizacyjnych, które decydują o przebiegu wydarzeń na arenie międzynarodowej. Stosunki między cywilizacjami określają linie konfliktów globalnych. Po II wojnie światowej główne konflikty miały miejsce w regionach mało ustabilizowanych , między państwami niezaangażowanymi w bloki wielkich mocarstw. Współcześnie konflikty będą występować między cywilizacjami (rozkwit i wzrost znaczenia innych niż Zachodnia cywilizacja.)
Huntington wymienił następujące cywilizacje;
zachodnia (Ameryka PŁn, Europa Zach i Środkowa), chrześcijaństwo, katolicyzm i protestantyzm, słaby przyrost naturalny, b. wysoki poziom gospod.
chińska (Chiny i Azja PŁd.-Wsch., duża dynamika wzrostu gospoda, olbrzymi potencjał ludzki)
japońska (Japonia) b wysoki rozwój gospod.
muzułmańska (kraje arabskie +Pakistan +Turcja) fundamentalizm islamski, duzy przyrost naturalny
hinduistyczna (Indie) -duży przyrost naturalny
słowiańsko-prawosłana (Rosja, Rumunia, Bułgaria, Grecja, Serbia)
latynoska (Ameryka Płd.) przyrost naturalny, umiarkowane tempo rozwoju gosp.
Afryka nie jest wyraźnie wyodrębnioną cywilizacją, gdyż rodzimą zniszczyli Europejczycy i Arabowie. Dużo konfliktów etnicznych, duży przyrost naturalny, bardzo niski poziom gospodarczy. Pole rywalizacji różnych religii i kultur.
W przeszłości konflikty dotyczyły wrogich ideologii, a w przyszłości będą konflikty między cywilizacjami, głownie między chińską, islamską a zachodnią.
Cywilizacja to kluczowe pojęcie Huntingtona. Jest to wielka jednostka kulturowa, z którą ludzie się identyfikują (obejmują język, religię, obyczaje, historię).
Wszystkie kultury pragną się modernizować, korzystać ze zdobyczy techniki, ale nie chcą ulec wpływom Zachodu. Zachód chce narzucić swoje wartości, swoją kulturę innym cywilizacjom uznając je za lepsze niż inne.
Cecha cywilizacji Zachodniej jest mnogość języków (w innych panuje jeden język). Drugą cechą dominacja indywidualizmu, równość praw i swobód.
Inne cywilizacje modernizują się, stają się nowoczesne, ale nie przyjmują wzorców zachodnich. Huntington wskazuje na słabość Zachodu, na to, że cywilizacja ta po wiekach ekspansji i dominacji słabnie , jest w odwrocie.
W innych cywilizacjach duża liczba dzieci to ogromne obciążenie, ale to są przyszli pracownicy i żołnierze. W Europie spadek potęgi militarnej, ograniczanie wydatków na zbrojenia. W Azji z kolei zwiększenie wydatków na te cele.
Rozmieszczenie kultur na świecie odzwierciedla rozmieszczenie mocarstw. Kultura idzie za siłą. Cywilizacje zawsze wykorzystują swoja potęgę do rozszerzania swojej kultury na inne narody. Kolonializm europejski upadł, hegemonia USA słabnie, a kiedyś Zachód przenosił swoją kulturę na tereny kolonizowane. Współcześnie następuje odrodzenie rodzimych kultur nie zachodnich.
Arnold Toynbee - „Studium historii”
Wiek XX jest określany jako wiek amerykański. Druga poł. XX wieku charakteryzuje upadek imperiów kolonialnych, radzieckiego, japońskiego, hitlerowskiego. Okazuje się , że obecność przedstawicieli jednej kultury (cywilizacji) na terenie innej nie jest trwałe, jest konfliktogenne. Toynbee wyliczył 26 cywilizacji występujących na przestrzeni historii ludzkości. W latach 1934-1954 istniało z nich tylko sześć.
A.H. Tofflerowie - „Budowa nowej cywilizacji” , („Koniec historii”)
Wizje futurystyczne. Budowa nowej cywilizacji ma wystąpić w pełnej skali w XXI wieku w najbardziej rozwiniętych państwach. Ogromną wagę przywiązują do roli informacji, większość społeczeństwa będzie zinformatyzowana. Dominować mają pracownicy zatrudnieni w sferze usług. Wzrastać będzie rola wiedzy i wykształcenia. Ludzka praca będzie zastępowana przez skomputeryzowane systemy. Mowa o cybernetyczno - informatycznej rewolucji, o jej wpływie na życie gospodarcze, kulturalne, polityczne.
Thomas Homer Dixon
Katastroficzna wizja, klęski ekologiczne zmusza ludzi do migracji, co spowoduje załamanie się wszelkich granic państwowych.
Robert D. Koplan
Zapowiada zmierzch wysoko rozwiniętych państw narodowych, co doprowadzi do anarchizacji życia świata. Zapanuje nędza, epidemie, wojny, migracje ludności.
Casper Weinberger i Peter Schweizer
Pomimo zakończenia zimnej wojny świat nadal jest pełen niebezpieczeństw, a USA nie są przygotowane by zapobiec wyzwaniom. Przewidują konflikt zbrojny na dużą skalę, w którym USA poniosą ogromne straty. Europa ma stać się częścią rosyjskiego imperium, bo Rosja dokona jej podboju.