POJĘCIE, ROLA, FUNKCJE NAUKI

POJĘCIE NAUKI:

Wielka encyklopedia powszechna PWN:

1. społeczna działalność, której celem jest poznanie rzeczywistości

2. czynność uczenia kogoś lub uczenia się, a także nauczania

3. przedmiot nauczania w szkołach różnych typów

4. każda dyscyplina naukowa uprawiana w zespołach badawczych, organizacjach i instytucjach naukowych

5. całokształt czynności podejmowanych w sposób naukowy do zbadania rzeczywistości lub jej części

6. dziedzina szeroko pojętej kultury, obejmującej całokształt działalności poznawczej uczonych i instytucji naukowych

Stanisław i Maria Ossowscy: sposób poznania rzeczywistości oraz sfera ludzkiej działalności

Kazimierz Ajdukiewicz: 1. rzemiosło uczonych, czyli ogół czynności wykonywanych przez uczonych w celu poznania rzeczywistości; 2. rezultat działalności uczonych, czyli całość twierdzeń uczonych, które powstały w wyniku ich dążenia do poznania rzeczywistości

Tadeusz Kotarbiński: każda dyscyplina badawcza dość wyrobiona, by godna była uprawiania w szkolnictwie wyższym w charakterze przedmiotu nauczania

Stanisław Kamiński: 1. czynność społeczna i systematycznie nakierowana na zdobywanie nowej wiedzy specjalistycznej, odpowiednio i konsekwentnie realizowana; 2. wytwór, inaczej wiedza naukowa, zaspokajająca społeczne zainteresowania intelektualne oraz potrzeby życiowe ludzi wyrażone w określonym języku, zawierającym układ tez i wyjaśnień badanych faktów z rzeczywistości

Jan Such: proces zdobywania wiedzy i rezultat tego procesu, czyli wiedza naukowa

Stefan Nowak: 1. systemy ludzkiej działalności zmierzającej do zrealizowania pewnych celów; 2. wytwory tej działalności

Stanisław Pabis: celowy system dynamiczny rozwijający się jako system posiadający sprzężenia zwrotne, zapewniające zarówno odpowiednią kontrolę prawidłowego jej rozwoju, jak i stabilność wobec różnych losowych oddziaływań otoczenia; system społeczny, na jej rozwój ma istotny wpływ przeszły i obecny stopień świadomości społecznej oraz stan aktualnego rozwoju kulturalnego i stan bazy technicznej danego społeczeństwa

III Kongres Nauki Polskiej (1986): działalność służąca poznaniu obiektywnej prawdy o rzeczywistości i zaspokojeniu potrzeb ludzkich oraz optymalizacja działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb praktyki

John Desmond Bernal: 1. instytucja - zorganizowany zespół uczonych; 2. metoda postępowania; 3. narastająca tradycja wiedzy; 4. czynnik utrzymania i rozwoju produkcji; 5. czynnik kształtujący poglądy i postawy społeczeństw wobec wszechświata i człowieka, przede wszystkim za pośrednictwem nowych praw i twierdzeń naukowych

Anatolij Rakitow: system wiedzy o prawach funkcjonowania i rozwoju obiektów

Russel L. Ackoff: działalność badawcza mająca na celu znajdowanie odpowiedzi na pytania, rozwiązywanie problemów oraz opracowywanie bardziej skutecznych sposobów w poszukiwaniach i dociekaniach

Izaak Levi: zbiór ustalonych w określonym czasie i miejscu twierdzeń o otaczającym nas świecie

John Hicks: system twierdzeń o następujących cechach:

• odnoszenie się do realnych obiektów poznawanych doświadczalnie

• ogólność, wyrażanie klas obiektów i fenomenów oraz ich wzajemnych stosunków

• formułowanie wiarygodnych wniosków i przewidywań

Fritjof Capra: wiedza, która opiera się na obserwacjach zorganizowanych wokół spójnego wewnętrznie modelu

René Thom: tworzenie zdań prawdziwych, dowodem ich prawdziwości powinno być powszechne ich zrozumienie

Bonifatij M. Kedrow & Siergiej R. Mikuliński: specyficzny, całościowy system i swoista forma działalności ludzkiej, podporządkowana w swoim rozwoju szczególnym prawom

CECHY NAUKI:

1. umiejętność uogólniania wyników działalności naukowej, czyli umiejętność widzenia problemów, stawiania pytań i budowania teorii naukowych

2. obiektywność wypowiadanych sądów i twierdzeń

3. ścisłość i jednoznaczność w formułowaniu przedstawianych sądów i twierdzeń

4. zgodność wszelkich działań w nauce z uznanymi przez społeczność uczonych metodami naukowymi

5. wysoka informacyjność języka używanego w nauce, umożliwiająca porozumiewanie się uczonych i sprawdzanie przekazywanych sądów i twierdzeń

6. zasadność, logiczne powiązanie oraz pewność sądów i twierdzeń przekazywanych w komunikacji naukowej

7. stały krytycyzm wobec wszelkich wypowiadanych sądów / twierdzeń oraz postawa ciągłego sprawdzania istniejących już i przekazywanych z sądów / twierdzeń

8. twórczy charakter wyników działalności umożliwiający wzbogacenie dotychczasowego dorobku nauki

FUNKCJE NAUKI:

• deskryptywna - opisywanie badanego fragmentu rzeczywistości, przedstawianie cech i właściwości obiektu badanego

• eksplanacyjna - wyjaśnianie dlaczego ten czy inny obiekt rzeczywistości jest taki a nie inny

• deskryptywna + eksplanacyjna = diagnostyczna

• instrumentalno-techniczna - ustalanie i realizowanie badanych obiektów rzeczywistości za pomocą odpowiednich metod i technik oraz środków i narzędzi

• prognostyczna - umożliwienie trafnego określenia przewidywanych konsekwencji odkrytych przez naukę prawidłowości rozwoju badanej rzeczywistości

• humanistyczna - umożliwianie zaspokojenia podstawowych, a więc poznawczych, intelektualnych i twórczych potrzeb człowieka

• metodologiczna - ukazywanie jak badać rzeczywistość

• systematyzująca wiedzę o rzeczywistości

2

---