ENCYKLOPEDIE I ENCYKLOPEDYŚCI

→ s. 126-146

Przez bardzo długi czas był niedoceniony lub informacje o nim były błędne, nawet w Encyclopedien Francaise, uważano go za postać drugoplanową, która nie zasłużyła się specjalnie w kulturze. Wyjaśnienia wszystkich błędów i niejasności w biografii Larousse;a podjął się Andre RATIF w dziele „Piotr Larousse i jego dzieło”.

PIOTR ATANAZY LAROUSSE 1817 Toucy (dolna Burgundia) - 1875

syn kowala i oberżystki. Od dzieciństwa uważnie obserwował i zapamiętywał otaczającą go rzeczywistość, a także baśnie, legendy i wierzenia lokalne. W rodzinnym mieście uczęszczał do szkoły i dodatkowo pobierał prywatne lekcje u nauczyciela.

Już w wieku 15 lat bardzo wiele czytał, m. in Diderota, Woltera, Rousseau, d'Alamberta, Monteskiusza i innych.

W wieku 17 lat udał się na stypendium do Wersalu, uczęszczał na seminarium nauczycielskie. . Ukończył je po 4 latach z „patentem nauczycielskim”. Początkowo nauczał w rodzinnym miasteczku, lecz przestarzałe metody i podręczniki spowodowały, że w 1840 roku wyjechał do Paryża.

Mieszkał w dzielnicy łacińskiej, żyjąc bardzo skromnie. Słynął z tego, że bardzo wiele i do późna przesiadywał w Bibliotece św. Genowefy. Nie studiował na żadnej wyższej uczelni ale uczęszczał na prelekcje publiczne wygłaszane przez wieku znakomitych mistrzów z wielu dziedzin, m. in. z greki, łaciny, literatur obcych, językoznawstwa, historii, geografii, filozofii, nauk ścisłych i innych. Brak dyplomu przyczynił się późniejszym czasie do gorszej, niż na to zasługiwał w opinii wielu.

W latach 1848-1851 Larousse powrócił do zawodu nauczyciela. Pracował jako korepetytor chłopców mniej zdolnych. W trakcie pracy tam poznał swoją przyszłą żonę.

W roku 1852, z przyjacielem Augustynem Boyerem założył spółkę wydawniczą. Wydawali m.in. podręczniki szkolne, autorstwa Laroussea, które zrewolucjonizowały nauczanie podstawowe języka francuskiego. Stosował on metodę leksykologiczną, opartą na zabawie na słowach, która miała być swoistą grą intelektualną. Firma publikowała głównie książki popularnonaukowe z różnych dziedzin, praktyczne poradniki (rolnicze, majsterkowania, savoir-vivre,...), zasady poprawnego pisania, ćwiczenia ortograficzne i gramatyczne, książki do nauki języków obcych, czasopisma pedagogiczne, etc. W 1969 r. wspólnicy rozstali się i zaczęli prowadzić własne firmy.

Larousse miał wiele zainteresowań oraz zdolności, napisał nawet 5 sztuk teatralnych ale pasją jego życia był „WIELKI SŁOWNIK UNIWERSALNY XIX WIEKU”.

• Prace nad nim zaczął już około 1843, zaś wydawał w latach 1866-1870

• Powstało 15 tomów in folio.

• W wielu kwestiach i zagadnieniach opierał się na własnych obserwacjach i doświadczeniach z życia.

Bardzo szczegółowo sformułował m.in. takie hasła jak kowal, czy nożownik (zawód jego ojca), biblioteka, Paryż (podał aspekty historyczne, artystyczne, literackie, socjologiczne, gastronomiczne dotyczące różnych epok a także stanowi swoisty przewodnik po stolicy Francji)

• podawał nie tylko wyjaśnienie terminów, ale też przywoływał sytuacje z historii współczesnej Francji, czasów Laroussea, których on sam był świadkiem (np. wypadek pociągu czy wypadnięcie w powozu księcia Orleanu)

• W czasie publikowania wiele listów z pochwałą jego pracy nad dziełem. Pochlebne komentarze wydali m.in. Wiktor Hugo, czy Aleksander Dumas syn.

• Zdarzały się też krytyki. Redaktorzy innego Słownika z tego okresu „Słownika Konwersacji i Lektury„ zarzucali Słownikowi Laroussea :

• zbyt małą czcionkę,

• zbytnie rozwinięcie, jak na miarę słownika, pewnych haseł,

• przewidywania szybkiej dezaktualizacji pewnych haseł, szczególnie biograficznych

• zbytnie „fantazjowanie” na pewne tematy

Krytykę dzieła Laroussea prowadził też Marcelin Bertholt, który swoje zdanie zawarł w „Wielkiej Encyklopedii”. Wg niego

• Słownik jest w dużej mierze wynikiem talentu anegdotycznemu autora

• brak planu metodycznego

• nierówne proporcje między poszczególnymi hasłami

• zbyt mały krytycyzm

Inne zarzuty, m. in.

- antykatolicyzm (zarzut kierowany wobec wielu innych ówczesnych autorów)

- szerzenie wśród rodzin i młodzieży zgubnych błędów i fałszywych postaw moralnych → w 1873 r. Watykan wpisał Słownik na Listę Ksiąg Zakazanych

Daty wyznaczające kolejne etapy pracy nad słownikiem i jego wydawanie

• 1866 → publikacja I oprawionego tomu

• 1876 → ukazanie się ostatniego XV tomu (rok po śmierci autora)

• 1878 → 1. suplement

• 1890 → 2. suplement

W swoim Słowniku Larousse wykorzystał 5 cytatów, które dają świadectwo idei jakimi się kierował

• „Słownik jest dla literatury narodu tym, czym fundamenty o mocnych podstawach dla budynku” Dupanloup

• „Rób co powinieneś i niech się stanie, co ma się stać” dewiza francuska

• „Prawda, cała prawda i tylko prawda” prawo karne

• „To jest książka wiarygodna” Montaigne

• „Oto kość moich kości i ciało mego ciała” Adam → w późniejszych wydaniach usunięty,

Przedmowa (ambicje, dążenia, cel, przeznaczenie)

• podaje przegląd piśmiennictwa encyklopedycznego, mi. in dokonania Bayle'a i Diderota, oraz d' Alamberta, których bardzo chwali

• ambicje i dążenia autora do stworzenia słownika uniwersalnego, który będzie zawierał „wszystko co do tej pory zostało powiedziane, zrobione, napisane, wymyślone, odkryte, wynalezione”

• dążenia do stworzenia dzieła użytecznego, które będzie potrafiło zaspokoić wszystkie potrzeby

• zgromadzenie największej możliwej ilości słownictwa, aby dzieło mogło być wykorzystywane przez Francuzów, niezależnie od och pozycji społecznej i charakteru pracy i służyło we wszystkich możliwych okolicznościach

Słownik Larousse'a zawierał więcej słów niż współczesny jemu słownik językowy wybitnego filologa Emila Littrego. Słownictwo dotyczyło wszystkich warstw języka: technicznej, potocznej, literackiej, gwarowej, popularnej, naukowej,... .

Część encyklopedyczna -zawartość

• po praz pierwszy wprowadza niektóre postacie historyczne

• opisy bohaterów epopei, powieści oraz karykatury polityczne

• wiele szczegółów, dat i anegdot o postaciach

• utwory literackie i muzyczne, często przytacza teksty lub zapisy nutowe

• antologia przysłów i powiedzeń zarówno francuskich, łacińskich jak i obcych

• artykuły z europejskiej historii literatury i sztuki od XVII w. do końca XIX - bardzo dokładne i niedezaktualizujące się

• wynalazki techniczne, interesujące dla ludzi jego epoki (kolej żelazna, balony latające, …) często uzupełnione zarysem historycznym rozwoju danego wynalazku

• zagadnienia praktyczne dotyczące mody i wskazówki lekarskie

• wydarzenia historyczne, często z zabarwieniem emocjonalnym autora, zawsze bardzo dokładnie i bogato opisane i prezentujące różne aspekty

Współpracownicy - wszyscy byli hojnie wynagradzani, płacono im od wiersza. Wymagał sumienności i poparcia na odpowiednich źródłach.

• Dziennikarze i literaci

• lekarze i lekarze weterynarii

• profesorowie uniwersytetów i innych uczelni wyższych

• orientaliści

• konserwatorzy z muzeów

• kompozytorzy, artyści

Po śmierci Larousse'a w 1875 r. głównym sukcesorem został jego siostrzeniec Julian Hollier - Larousse, który prowadził wydawnictwo razem z wdową po Larousse - Suzanne. Jako zasłużony drukarz-wydawca, w roku 1879 dostała Palmy akademickie, odznaczenie dla wybitnych literatów, artystów i uczonych.

Wydawnictwo zostało ostatecznie nazwane „LIBRAIRE LAROUSSE” i pozostało w rękach rodziny, prowadzone najpierw przez synów Juliana, a następnie jego wnuka. Sukcesja zarówno wśród właścicieli jak i współpracowników była przekazywana z pokolenia na pokolenie.

Od roku 1898 pod kierunkiem jednego ze współpracowników Claude'a Augego zaczęła się ukazywać nowa edycja Słownika Larousse'a - „NOWY LAROUSSE ILUSTROWANY”. Do 1904 r. wydano 7 oprawnych tomów, a w 1907- 8 tom suplementu.

Cechy Nowego Larousse'a

• nowy zestaw haseł

• oryginalny charakter, niezależny od Słownika Larousse'a

• bardziej zwięzłe ujęcie

• na końcu każdego tomu umieszczono nazwiska głównych autorów (wcześniej był anonimowy)

• liczne, starannie dobrane ilustracje

• na odwrotach map widniały postacie mieszkańców, przedstawienie flory i fauny regionu, czy kraju

1927 r. - I zeszyt „ LAROUSSE'a XX WIEKU” jako następcy Larousse'a XIX w.

• 1928-1933 - wydano 6 tomów oprawnych i suplement w roku 1953

• przedmowa i kierownictwo Paula AUGE

• wprowadził nowe słowa, terminy specjalne i techniczne oraz słowa gwarowe jako odzwierciedlenie żywego języka francuskiego

• ponad 23 500 artykułów (więcej niż poprzednie edycje), wiele stanowi uzupełnienie i rozwinięcie haseł w poprzednich edycjach

• zasada rzeczowości, bezstronności i obiektywizmu

• zawiera biografie mniej znanych osób z przeszłości, często pomijanych przez inne encyklopedie i słowniki

• bogate uzupełnienie ilustracjami, mapami

1960-1964 - WIELKI LAROUSSE ENCYKLOPEDYCZNY

• 1968 i 1975 - dwa tomy suplementu

• nakład przekroczył 200 000 egzemplarzy

• staranne opracowanie części lingwistycznej

• wysoki poziom części biograficznej oraz przyrodniczej i technicznej.

• Informacje o najnowszych osiągnięciach, m.in. fizyki jądrowej, astronautyki, elektroniki.

• Silne naukowe podstawy i mocne podstawy techniczne

• każdy tom, zakończony obszerną bibliografią

• mniejszy i wygodniejszy w korzystaniu format

• publikacja w koedycjach : włoskiej, hiszpańskiej, tureckiej, holenderskiej, greckiej

1985 r. - WIELKI SŁOWNIK ENCYKLOPEDYCZNY LAROUSSE

• 2 wersje: popularna - 10 tomów i luksusowa - 15

• format 20 x 28,5, 11 tys. stron, 190 tys. artykułów hasłowych, w tym 90 tys. imion własnych, 25 tys. ilustracji, 10 tys. rysunków i schematów, 1000 map

• każde hasło jest uzupełnione: ortografią, wymową, etymologią, synonimami i antonimami, def. Odpowiadającymi ich znaczeniom

• niuanse: literackie, potoczne, popularne, gwarowe, dawne

1870-1876 - WIELKA ENCYKLOPEDIA LAROUSSE

• 1981 r. - suplement

• celem było stworzenie encyklopedii pokolenia roku 2000

• 8000 artykułów hasłowych w porządku alfabetycznym

• zakres: pojęcia ogólne, biografie, szkoły i kierunki filozoficzne, artystyczne, muzyczne i literackie, monografie naukowe, techniczne, historyczno-geograficzne.

• autorami artykułów są w większości profesorowie uniwersytetów

• 20 tomów, format 20 x 30 cm, 12 912 stron + dodatkowo indeks 649 stron (pełna nomenklatura pojęć i imion własnych, odsyłacze do wiadomości rozwiniętych, w poszczególnych tomach) + tom atlasu + tom suplementu.

• 15 tys ilustracji (40% objętości dzieła), w tym 700 map, 4000 rysunków, barwne fotografie

1905 r. - NOWY MAŁY LAROUSSE ILUSTROWANY

• źródło w ułożonym przez Piotra Larousse'a w 1856 r. Słowniku języka francuskiego, uzupełnianym i wzbogacanym aby ostatecznie został wydany w 1905

• zasada: wszystko w jednym tomie

• podział na część słownikową i encyklopedyczną, oddzielonym stronami ze zwrotami łacińskimi i obcymi tzw. „różowe strony”

Proporcje: cz I - Język francuski ok 1150 str

- „Różowe strony” ok 100 str

cz II - „Historia” i „Geografia” ok 550 str

+ 6500 ilustracji, 220 plansz i tabel, 140 map.

• Bardzo popularny (znajduje się w ok 80% francuskich domów)

• Wysokie nakłady, wiele wydań

• adaptacje dla różnych krajów: 1912 - hiszpańska, 1927 - portugalska, 1961 - grecka, 1968 - angielska, 1972 - amerykańska

• 1931 r. - wydanie Brailowskie w 20 tomach oraz w dźwiękowy Mały Larousse na płytach.

• Aktualizacja co rok

WIELKI LAROUSSE JĘZYKA FRANCUSKIEGO

• 6 tomów

• jednocześnie kompletny słownik języka i encyklopedia alfabetyczna gramatyki i lingwistyki

• we wstępie traktat o leksykologii

• dzieło 27 profesorów uniwersyteckich

Inne wydawnictwa LIBRAIRE LAROUSSE

• małe słowniki specjalistyczne

• praktyczne poradniki encyklopedycznego

• słowniki encyklopedyczne dla młodzieży, uczniów szkół średnich i dla dzieci.

• Publikacje z geografii, medycyny, muzyki, medycyny, rolnictwa, ogrodnictwa, gastronomii

Libraire Larousse ma wielu naśladowców, tłumaczeń i adaptacji na całym świecie. W 1958 r. na wystawie światowej w Brukseli na pytania zwiedzających odpowiadał Larousse elektroniczny. W 1964 r. wydawnictwo wkroczyło w erę komputerów i informatyki. W 1970 wprowadzono do wydawnictwa proces fotokompozycji - system kompozycji druku dający wprost na filmach teksy gotowe do montażu na offset i helio

---