ratajewski 1, NAUKA, Naukoznawstwo


Części składowe (struktura)

naukoznawstwa

  1. Filozofia nauki

- traktuje o strukturze nauki czyli logiczno - poznawczym aparacie nauki wyrażanym przez język nauki

- interesuje ją pytanie o ogólno naukowy charakter języka nauki i czy możliwe jest stworzenie jednolitego języka naukowego, oddający go w sposób ścisły i jednoznaczny obraz świata badanego przez naukę

- bada stosunek nauki do systemu wartości istniejący w danym społeczeństwie i danym czasie, do religii, mistycyzmu i sztuki

- odwołuje się przede wszystkim do ludzkiego doświadczenia i obserwacji

- korzysta z osiągnięć innych nauk

  1. Metodologia nauki - gałąź naukoznawstwa, której przedmiotem badań są metody naukowe.

- analizuje i ustala w sposób logiczny zasady postępowania badawczego, uczonych bądź grup uczonych.

- „metodologia nauki to nauka o poprawnych sposobach postępowania w toku całego procesu badawczego” (Stefan Nowak)

- zadaniem jej jest „opis i analiza reguł postępowania jak też opis i analiza i schematów wytworów różnych czynności badawczych” (Stefan Nowak)

- podział metodologii nauki

☻metodologia ogólna

☻ metodologia szczegółowa

-metodologią można zajmować się jako

☻nauką opisową (nauka traktowana jako element ludzkiej kultury)

☻nauką normatywną (metody i reguły badawcze jako kryteria oceny nauki lub normy własnego postępowania badawczego)

  1. Psychologia i socjologia nauki (problemy badawcze)

- prawda w nauce oraz warunki, w których dążenie do prawdy można realizować

- kariera uczonego oraz kryteria moralne decydujące o rodzaju kariery

- podświadome i świadome wartościowanie przez uczonego zagadnień naukowych

- centralne problemy

☻poznanie i opis wiedzy różnego typu

☻sposoby i form przyswajania nowej wiedzy

☻aktualizacja wiedzy w różnych warunkach i dla różnych zadań

☻zmienianie się wiedzy w procesie jej wykorzystywania

☻uzyskiwanie wiedzy do modelowania systemów intelektualnych i systemów uczenia

- szczegółowe badania nad

☻rolą myślenia i pracy świadomej

☻rolą podświadomości i działalności twórczej

☻rolą przypadku w tej twórczości

☻rolą fantazji i wyobraźni

☻rolą pamięci i jej odmian (świeżej lub trwałej)

- do odkryć naukowych uczeni dochodzą przez

☻myślenie analityczne czyli ciąg operacji myślowych nakierowanych na uzyskanie

odpowiedzi na postawione pytanie

☻myślenie intuicyjne czyli nagłe olśnienie, nagłe i niespodziewane rozwiązanie

postawionego przedtem problemu niezależnie od miejsca i czasu

- etapy myślenia naukowego wg tak zwanej teorii inkubacji

☻faza przygotowawcza - postawienie pytania, gromadzenie informacji i ich

uporządkowanie ( myślenie świadome i systematyczne )

☻faza właściwej inkubacji - rodzenie się odpowiedzi na postawione pytanie ( myślenie

często podświadome )

☻faza olśnienia, iluminacji - uświadomienie sobie rozwiązania problemu

☻faza weryfikacji - sprawdzenie nowych pomysłów bądź hipotez

- proces tworzenia się nowej myśli składa się z kilku etapów:

☻ sformułowanie problemu

☻ opracowanie nowej koncepcji poprzez selekcję i eliminację

☻ wykonanie i sprawdzanie modeli i prototypów

☻ badanie rozwojowe i eksploatacyjne

☻ wdrożenie nowego pomysłu, wytworu

- cechy charakteru potrzebne dla efektywnej działalności twórczej (Józef Śmigalski):

☻ wyobraźnia

☻ szerokie zainteresowania

☻ wytrwałość

☻ dociekliwość

☻ krytycyzm

- na działalność twórczą zasadniczy wpływ mają:

☻ pasja poznawcza

☻ ambicje

☻ pobudki materialne

- uczonych można podzielić na (A. N. Katz, psycholog z Uniwersytetu Zachodniego w Ontario):

☻ adaptatorów (powaga, refleksyjność, intelektualizm, giętkość, cynizm, czasem wyniosłość)

☻ nowatorów (samodzielność, skłonność do zmian, krytyczny stosunek do zastanej rzeczywistości, giętkość myślenia)

☻ logików (obowiązkowość, skłonność do rutyny, solidność, skrupulatność, biurokratyzm)

☻ artystów (negowanie zastanej rzeczywistości, niezadowolenie ze środowiska, niestałość emocjonalna, niedowiarstwo, cynizm, wyniosłość, obcość)

- M. Kirton (Politechnika w Hatfield, Wlk. Bryt.)- badał dwie podstawowe grupy uczonych:

☻ adaptatorów: - nawiązywanie swojej metodologii do tradycji

- zgodność z poglądami grupy, do której należą

- dążenie, jako kierowników problemów badawczych do ulepszenia tego, co już istnieje

- systematyczni

- skrupulatni

- ich badania naukowe- wysoka wiarygodność, ścisłość wyników

☻ nowatorów: - nie są tak metodyczni i sumienni

- ich myślenie jest mniej uporządkowane

- działają intuicyjnie

- patrzą na problem z innego punktu widzenia

- próbują robić coś inaczej niż inni

Socjologia nauki

- interesuje się licznymi problemami dot. licznych grup uczonych i ich roli w społeczeństwie

- jest to dyscyplina z zakresu nauk o społeczeństwie i nauce równocześnie

- do socjologa nauki należy zanalizowanie i zbadanie:

☻ procesów kształcenia i wychowywania uczonych

☻ norm i reguł komunikowania się naukowego

☻ stanu kultury filozoficznej, teoretycznej i metodologicznej ogółu ludzi nauki

☻ warunków istnienia i rozwoju życia naukowego na zasadzie „jedności w różnorodności”

- socjologia nauki pozwala wyjaśnić warunki, w których wiedza naukowa w pełni zależy od obiektywnej prawdy i obiektywności grupy uczonych

- „socjologia nauki winna stać się socjologią obiektywności” (S. Restivo)

- ważne są problemy autorytetów w nauce bądź zależność nauki od ośrodków władzy

- jednym z ważnych zadań jest tutaj również badanie statusu społecznego i naukowego młodych pracowników nauki

- uczeni w swojej społecznej roli zorientowani są bądź na proces badawczy, bądź na rezultaty (wytwory) tego procesu (T. Airaksinen, fiński badacz, socjolog nauki)

  1. Etyka nauki

- społeczno-etyczne i humanistyczne problemy poznania i działania naukowego

- kwestia wzajemnych stosunków i zależności między etyką w ogóle a nauką, ideałami a normami nauki realizowanymi przez uczonych w codziennej pracy

- stosunek nauki do ogólnoludzkich systemów wartości

- główne zadanie etyki nauki: „ ujawnianie i dokładne przedstawianie problemów etycznych i ich przeciwieństw wynikających z działalności naukowej (…), nie tylko zalecanie uczonym takich bądź innych norm zachowania się, ale krytyczna analiza i uzasadnienie norm etycznych, którymi rzeczywiście kierują uczeni”

- 1975- XXII Konferencja Ruchu Pugwash (Dubrownik)- dyskusja o nauce i etyce; utworzono wniosek o społecznej odpowiedzialności każdego uczonego za badania naukowe prowadzone przez niego

- 1978- Pugwash w Warnie (Bułgaria)- te same problemy

- 1983- VII Międzynarodowy Kongres Logiki, Metodologii i Filozofii Nauki (Salzburg, Austria)- pracowała już specjalna sekcja poświęcona etyce nauki

- 1982- raport dla Klubu Rzymskiego, Mikroelektronika i społeczeństwo. Na dobre czy na złe - o narastaniu problemów etycznych

- Wzorami etycznego postępowania w nauce polskiej byli m.in. T. Kotarbiński, czy Maria i Stanisław Ossowscy

- Mario Bunge zaproponował w swoim czasie, aby zuo w nauce było usuwane za pomocą tzw. TECHNOETYKI, czyli systemu opartego na metodach i wynikach samej nauki

  1. Ekonomika nauki: gałąź naukoznawstwa, która zajmuje się ekonomicznymi problemami nauki jako zasobu wiedzy, jako instytucji oraz ekonomicznymi problemami nauki w sensie czynnościowym, czyli działalności badawczej.

- Cele bardziej szczegółowe ekonomiki nauki to badania w zakresie:

☻ efektywności nauki na szczeblu gospodarki narodowej

☻efektywności poszczególnych przedsięwzięć badawczych

☻efektywności działania placówek i zespołów badawczych

- Ekonomikę nauki interesują szeroko pojmowane sprawy finansowe. Badać więc można:

☻ źródła finansowe badań

☻ formy finansowania

☻ tryb planowania środków finansowych na badania

☻ tryb finansowania badań

☻ założenia i realizację systemu finansowania nauki

  1. Potencjał nauki to zespół wzajemnie powiązanych elementów umożliwiających realizację celów nauki, a więc kadry, informacja naukowo-badawcza, środki rzeczowe oraz organizacja kadry

- Do głównych elementów potencjału badawczego danego kraju należą:

☻ kadra badawcza

☻ aparatura naukowa

☻ informacja naukowa

☻ technologia badań

- Na potencjał kadrowy składa się:

☻ ogólna liczba kadr naukowych i pomocniczych

☻ struktura kadr według kwalifikacji

☻ rozmiar rezerw kadrowych

☻ struktura organizacyjna zespołów naukowych

☻ aktywność twórcza kadr naukowych

- Potencjał informacyjny obejmuje:

☻ ilość idei naukowych

☻ liczbę i wielkość bibliotek

☻ pracowników służb informacji, bibliotek, archiwów

☻ banki i bazy danych

- Potencjał rzeczowy, czyli energia techniczna nauki:

☻ środki trwałe czyli budynki, aparatura

☻ inwestycje naukowe

☻ środki nietrwałe czyli papierzyska

- Potencjał organizacyjny obejmuje:

☻ jednostki organizacyjne nauki czyli np. akademie szkoły wyższe

☻ powiązania między jednostkami np. regionalne, gałęziowe

☻ rozmieszczenie geograficzne jednostek naukowych

☻ wewnętrzne organizacje jednostek

☻ kwalifikacje kierownictwa

☻ powiązania z gospodarką czyli np. współpraca

- Naukoznawcy zajmujący się ekonomiką nauki próbują ustalić mierniki tempa rozwoju naukowego. Według Jean Kinga istnieją trzy metody oceny wartości projektów naukowych:

☻ opinie i wnioski ekspertów

☻ analiza wskaźników publikowania

☻ analiza wskaźników cytowań

- We współczesnym społeczeństwie przeróżne czynniki wywierają wpływ na kierunki badań naukowych. Należą do nich:

☻ zasoby materialne

☻ wartości istniejące w społeczeństwie

☻ decyzje różnych czynników (WTF?)

☻ społeczne oczekiwania i potrzeby

  1. Polityka naukowa to działania skierowane na osiągnięcie w najbardziej efektywny sposób określonego celu.

- Do głównych zadań polityki naukowej należą:

☻ ustalenie kierunków i celów rozwoju nauki i techniki

☻ stwarzanie warunków zapewniających osiąganie wyznaczonych celów

☻ wykorzystanie wyników działalności badawczo-rozwojowej dla zaspokajania potrzeb społecznych

- Planowanie nauki przez programy i cele.

- Etapy sterowania nauką za pomocą programów i celów to:

☻ prognozowanie nauki i techniki

☻ określanie problemu, czyli wybór celu

☻ stworzenie programu

☻ zaplanowanie poszczególnych badań i opracowań

☻ realizacja planu

- Bernard Nixon pado, że planowanie i rozwój nauki muszą być:

☻ pod kontrolą społeczną, ponieważ w nauce nie zawsze da się przewidzieć skutków jej działań

☻ szersze rozpowszechnianie przez rzetelną i szybką informację o pracach naukowych, ich celach i skutkach

- Problemy i zadania nauki należy ciągle propagować i rozpowszechniać. Przemawiają za tym następne względy:

☻ praktyczny, czyli techniczny, ważny dla gospodarki

☻ dydaktyczny, ważny dla szkół

☻ światopoglądowy, czyli wychowawczy

☻ kulturoznawczy

- Polityka naukowa świadczy o pozycji danego kraju w nauce światowej. Kryteria takiej pozycji to:

☻ wkład do nauki światowej

☻ wystąpienia na forum międzynarodowym

☻ udział w organizacjach międzynarodowych

☻ zaproszenia na wykłady

☻ publikacje w czasopismach zagranicznych

  1. Historia nauki:

- Jedna z najstarszych i najlepiej rozwiniętych gałęzi naukoznawstwa. Słuszność mieli starożytni, którzy ukuli aforyzm „nie znać historii, to znaczy zawsze być dzieckiem”

- Historii nauki stanowi:

☻ wiedzę o sposobie racjonalnego działania

☻ sposób poznawania układu poszczególnych nauk

☻ zbiór wzorów osobowych

☻ zbiór wiedzy o współdziałaniu i organizacji pracy zespołowej

- Głównym zadaniem historii nauki ma być ukazanie dziejów intelektualnego doskonalenia się ludzkości oraz przedstawienie dziejów umysłu ludzkiego dążącego do odkrywania prawdy, która winna służyć doskonaleniu świata ludzi i rzeczy.

- Większość naukoznawców włącza historię nauki i jej przedmiot badań do naukoznawstwa.

- Historię nauki można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia, jej rozwoju zewnętrznego i wewnętrznego:

wewnętrzna historia nauki to rozwój naukowego poznania rzeczywistości przez człowieka w sposób ścisły i logiczny; historia wewnętrzna nauki to patrzenie na naukę jako swoistą widzę, zadaniem historyków nauki byłoby wtedy badanie rozwoju historycznego treści tej wiedzy.

zewnętrzna historia nauki to przebieg społecznych warunków, warunków jakich rozwija się nauka, jej funkcję oraz konsekwencje nauki dla poszczególnych grup w ciągu dziejów społeczeństw ludzkich. Jest to również próba zbadania miejsca i roli nauki w szeroko pojętej kulturze.

- Czynniki wpływające na rozwój historii nauki:

☻ rozwój historii filozofii

☻ potraktowanie nauki średniowiecznej jako źródła nauki nowożytnej

☻ próby zrozumienia rozwoju nauki

☻ wzrastające zainteresowanie wpływem na rozwój nauki innych czynników, np. instytucjonalnych.

- Cztery okresy rozwoju nauki:

nauka starożytna, czyli nauka jako praktyka bądź praktyczny humanizm. Głosił, że uczeni winni byli zdobycze nauki wykorzystywać na rzecz wszystkich ludzi

nauka średniowieczna, czyli nauka czysta. Wiedza była wtedy dostępna tylko uprzywilejowanym

nauka nowożytna, rozumiana jako narzędzie panowania człowieka nad przyrodą. W tym czasie odkrycia w dziedzinie fizyki i matematyki doprowadziły do rozbicia więzi łączących moralność i wiarę

nauka współczesna, nie zajmująca się wartościami, odrzucająca programowo wszelkie chrześcijańskie i inne ideologie

- Naukoznawstwo stosuje różne metody i techniki badawcze do rozwiązywania swoich problemów:

☻ metodę historyczną,

☻ socjologiczną

☻ pedagogiczną.

- Kwestia stosowania tych metod stała się źródłem powstania kolejnego działu naukoznawstwa - naukometrii.

  1. Naukometria

- S.D. Chajtun pisze, że naukometria to dyscyplina naukoznawcza mająca za przedmiot badań obiektywne, ilościowe prawidłowości działającej nauki.

- Naukometria umożliwia mierzenie zjawisk i procesów naukowych oraz przedstawianie ich pod postacią liczb i prawidłowości statystycznych.

Naukometria ma swoje mierniki:

☻ liczba publikacji wydanych w ciągu rok przez grupy uczonych

☻ miernik jakości publikacji

☻ analiza odsyłaczy bibliograficznych

☻ dynamika odkryć naukowych i wynalazków

☻ dynamika nakładów finansowych na naukę łożonych przez instytucje naukowe



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Nauka europejska XIX i I, NAUKA, Naukoznawstwo
zajebiaszcze notatki o encyklopedii s.190-198, NAUKA, Naukoznawstwo
encyklopedie str 1, NAUKA, Naukoznawstwo
encyklopedie 126-146, NAUKA, Naukoznawstwo
86, NAUKA, Naukoznawstwo
Ogólne cechy rozwoju nauki, NAUKA, Naukoznawstwo
Rozwój klasyfikacji nauk s.61-74, NAUKA, Naukoznawstwo
Naukoznawstwo - etapy rozwoju nauki, NAUKA, Naukoznawstwo
pojęcie, NAUKA, Naukoznawstwo
ENCYKLOPEDYŚCI, NAUKA, Naukoznawstwo
Naukoznawstwo Uniwersytety!!, NAUKA, Naukoznawstwo
Encyklopedie(2), NAUKA, Naukoznawstwo
Encyklopedyści s.46-69, NAUKA, Naukoznawstwo
Modul 1 Naukoznawstwo Nauka o p Nieznany
Epidemiologia jako nauka podstawowe założenia
Nauka chodu
socjologia jako nauka

więcej podobnych podstron