ENCYKLOPEDYŚCI
( Fundacja szkockich dżentelmenów)

ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA

Encyclopaedie Britannica:

• Powstanie: 1768

• Cel encyklopedii: użyteczność

• Charakter dzieła: odtwórczy, pragmatyczny.

• Najbardziej poczytna encyklopedia w świecie angielskojęzycznym po dziś dzień

Pierwsze wydanie:

• Pierwszą edycję EB wydał i wydrukował Colin Macfarquhar we współpracy z grawerem Andrewem Bellem

• EB ukazała się najpierw w zeszytach, a następnie w trzech tomach in quarto (1768-1771 w Edynburgu)

• Cechy charakterystyczne:

• Porządek alfabetyczny

• 2659 stron

• 160 plansz z ilustracjami

• wyłączono historię i biografię

Drugie wydanie:

• Opublikowane 1778-1783

• Dziesięć tomów (8595 stron 340 ilustracji)

• Skromne zaczątki biografii

Trzecie wydanie :

• Grorge Gleig - pastor, a następnie biskup - przejął wyd. po Macfarquharu

• W przeciwieństwie do dwóch poprzednich była to edycja oryginalna, a nie kompilacyjna.

• Zatrudniono najwybitniejszych ludzi nauki ze Szkocji do opracowania tego wydania.

Czwarte wydanie:

• Wydawca James Millar - szkocki lekarz i przyrodnik z Edynburga.
  (poprawił błędy z poprzednich wydań i przygotował wydanie V oraz VI)

• Wydanie w 1815-1824 syplementu w sześciu tomach -miał on na celu dążenie do syntezy dzieła.

Siódme wydanie:

• 1830-1842 - 21 tomów

• wprowadzenie po raz pierwszy generalnego indeksu dla całego kompletu.

• Zapoczątkowało międzynarodową sławę dzieła.

Ósme wydanie:

• Ugruntowało renomę EB

• Niektóre artykuły zaczęto uważać za klasyczne- były przedrukowywane przez ponad stulecie.
  

Dziewiąte wydanie:

• I Tom -1875 natomiast ostatni ukazał się w 1889

• Łącznie 25 tomów (17000 haseł, 9000 ilustracji)

• Encyklopedia miała w tym czasie 1100 współpracowników - większość Anglików

Dziesiąte wydanie:

• Dzieło nowych wydawców - EB zmieniła w 1901 roku właścicieli oraz kraj. Mimo, że EB była związana z nauką brytyjską i z intelektualnymi tradycjami Edynburga, decydującą rolę w powstaniu X i XI wydania odegrali Amerykanie.

• Powód: kłopoty finansowe - wtedy właśnie przedsiębiorcy wydawnictw amerykańskich ( Horace Hooper i Walter Jackson) nabyli prawa do EB

• Rozpoczęli od uaktualnienia EB dziecięciotomowym suplementem w 1902

• Ze względów handlowych połączono je z wydaniem XI - jeden komplet liczył 35 tomów

Jedenaste wydanie:

• Red. Naczelny Hugh Chisholm- dziennikarz

• 1910-1911 - obejmowało 29 tomów

• „Times” sprawował kontrolę wydawniczą dzięki czemu EB z ducha pozostało angielskie.

• Zastąpiono wielkie monograficzne rozprawy serią krótkich artykułów.

• Położono wielki nacisk na aktualność encyklopedii

• Była to praca obiektywna i bezstronna zgodna oczywiście z obyczajowością wiktoriańską ( swoboda religijna, ale sprawy seksualne nadal pozostały tabu)

• 11 wydanie wg. znawców stanowi szczyt możliwości - jest najlepsze.

Dwunaste wydanie:

• w rzeczywistości to wyd. XI uzupełnione 3 tomami.

Trzynaste wydanie:

• 1926

• uzupełnienie dwóch wydań poprzednich.

Czternaste wydanie:

• opublikowane w 1929

• nadal jest to tylko mutacja wydania XI

• 24 tomy ( jeden zawierał indeks i kompletny atlas świata)
  

Po ukończeniu XIV wydania rozpoczął się niezmordowany wyścig z czasem, by uchwycić najnowsze zdobycze nauki. Wprowadzono system tak zwanej ciągłej rewizji, czyli stałego przeglądu i uaktualnienia materiału zawartego w encyklopedii, zgodnie z którymi corocznie poprawia się 1/8 ogólnej liczby artykułów.

W związku z ciągłą aktualizacją EB rozpoczęto od 1938 wydawanie rocznika EB.

• Zawiera 1 mln. haseł

• Porządek alfabetyczny

• Stanowi uzupełnienie encyklopedii inf. O najnowszych wydarzeniach i faktach roku poprzedzającego rok wydania rocznika.

1974 - „Wielki przewrót” - odstąpiono od jednolitej klasyfikacji materiału i przyjęto zupełnie nową, niespotykaną dotychczas, jedyną w swoim rodzaju strukturę encyklopedii. Właściwie jest to połączony zespół trzech encyklopedii w jednym komplecie.

Trzydziestotomowa Britannica 3 (Budowa):

• 10 tomów - Micropadia:

• hasła w porządku alfabetycznym nie przekraczają 750 słów i są zwięzłe.

• Zawiera szybko dostępne, łatwe do konsultacji inf. i jest przeznaczona głównie do użytku studentów i nauczycieli.

• 19 tomów - Macropaedia:

• zawiera artykuły od 750 słów do obszernych monografii

• 1 tom - Propaedia

• jest to indeks w układzie metodycznymi

• dostarcza krótkich syntez w formie planów z obfitymi odsyłaczami do pozostałych dwóch części.
  

Inne encyklopedie XIX wieku:

• Encyclopaedia Londinensis (24 tomy 1810-1829, ukł. alf)

• Cyclopaedia (45 tomów 1819-1920, ukł. Alf.)

• British Encyclopaedia (10 tomów 1835-1838

• Encyclopaedia Metropolitana

• Twórca: Samuel Taylor Coleridge - poeta

• Ukł. Metodyczny

• 29 tomów

• 1817-1845

• pierwsze tomy- wiedza czysta - gramatyka, logika, rtoryka, matematyka, metafizyka, moralność, prawo, mechanika, hydrostatyka

• sześć kolejnych tomów - wiedza stosowana i miesana

• Kolejne pięć tomów - biografia, geografia i historia

• Kolejne dwanaście tomów to miscellanea i słowniki języka i nauk przyrodniczych

• Na końcu indeks i 3 tomy plansz.

---