Źródła prawa w świetle Traktatu z Lizbony
Podział:
Prawo pierwotne
Traktaty (założycielskie, reformujące, modyfikujące) oraz dołączone do nich protokoły i załączniki.
Zasady ogólne prawa - należą do katalogu prawa pierwotnego niepisanego i są do mogą być zaczerpnięte z zasad charakterystycznych dla prawa międzynarodowego, zasad specyficznych dla systemu prawnego Unii Europejskiej (wcześniej Wspólnot) oraz z zasad charakterystycznych dla porządków prawnych państw członkowskich. Do najważniejszych zasad zaliczymy: zasadę solidarności, zasadę pomocniczości, zasadę proporcjonalności, zasadę odpowiedzialności państwa oraz odpowiedzialności UE, zasadę niedyskryminacji, zasadę równości, zasadę pewności prawa, zasadę jawności, zasadę demokratyzmu itd. Szczególną pozycję w tym katalogu będą zajmować również prawa podstawowe,
Prawo zwyczajowe.
Umowy międzynarodowe
Prawo pochodne
Akty prawnie wiążące:
Akty ustawodawcze (prawodawcze): rozporządzenia, dyrektywy, decyzje - przyjmowane w ramach zwykłej i specjalnej procedury prawodawczej. Szerzej na ten temat: A. Szachoń, Źródła prawa Unii Europejskiej, Wyd. KUL, Lublin 2010, s. 180-186.
Akty nieustawodawcze (nieprawodawcze):
- akty delegowane: rozporządzenia delegowane, dyrektywy delegowane, decyzje delegowane. Akty te, przyjmowane są przez KE w wyniku upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym.
- akty wykonawcze: rozporządzenia wykonawcze, dyrektywy wykonawcze, decyzje wykonawcze. Akty te, przyjmowane są przez KE lub wyjątkowo - przez Radę UE.
Inne akty nieustawodawcze (nie jest to katalog bezwzględnie
zamknięty):
- rozporządzenia „bez przymiotnika”, np. Rada UE przyjmująca rozporządzenie dotyczące systemu językowego instytucji UE, Inne rozporządzenia przyjmowane przez Radę UE bez udziału PE, rozporządzenia Europejskiego Banku Centralnego),
- decyzje Rady Europejskiej i Rady przyjmowane w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB),
- decyzje Rady Europejskiej w ramach uproszczonych procedur rewizji traktatów,
- decyzje wewnątrzorganizacyjne instytucji UE (np. dotyczące regulaminów wewnętrznych),
- porozumienia międzyinstytucjonalne.
Akty prawnie niewiążące: zalecenia i opinie. Do tego katalogu zaliczymy także inne akty prawne, które nie zostały nazwane przez przepisy traktatowe, np. uchwały, deklaracje, rezolucje, komunikaty, plany, memoranda, kodeksy postępowania - mogą one być nazywane aktami sui generis.
Instrumenty Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa - wykluczone jest przyjmowanie aktów prawnych o charakterze ustawodawczym (prawodawczym).
Instrumenty Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (PWBiS) - do 30 listopada 2014 r. obowiązują instrumenty stosowane dla byłego III filaru tj. wspólne stanowiska, wspólne działania, decyzje, decyzje ramowe oraz konwencje i środki wykonawcze do konwencji. Do końca tego okresu będą one musiały być zamienione na akty ustawodawcze i nieustawodawcze. Jednocześnie od czasu wejścia w życie TzL będą przyjmowane akty ustawodawcze i nieustawodawcze.
Zasady stosowania prawa UE
Zasada pierwszeństwa stosowania prawa UE.
Istota i zakres zasady pierwszeństwa oraz skutki prawne.
Nie została włączona do przepisów traktatów.
Wykształcona w orzecznictwie, najważniejsze orzeczenia:
- 6/64 Costa v. ENEL
- 11/70 Internationale Handelsgesellschaft
- 106/77 Simmnethal SpA
Zasada bezpośredniego skutku.
Bezpośredni skutek a bezpośrednie obowiązywanie i stosowanie prawa UE - różnice terminologiczne.
Pierwsze orzeczenie które uzasadnia zasadę bezpośredniego skutku 26/62 van Gend en Loos.
Warunki ogólne bezpośredniej skuteczności norm prawa UE. Normy muszą spełniać kumulatywnie następujące warunki:
- norma musi być jasna, precyzyjna i bezwarunkowa,
- nadawać jednostkom prawa,
- nadawać się do stosowania bez konieczności wydawania żadnych dodatkowych środków prawnych (zarówno na szczeblu UE jak i kraju członkowskiego).
Skutek bezpośredni może być stosowany w układzie wertykalnym jak i horyzontalnym,
Bezpośredni skutek norm traktatów, rozporządzeń, dyrektyw oraz decyzji.