Wykład 1: Wpływ świadomości metodologicznej na rezultaty procesu badawczego. Trafność badania psychologicznego.
- Świadomość metodologiczna (SM):
Indywidualna świadomość metodologiczna badacza (jako swoista konkretyzacja idealnej SM społecznej),
Społeczna świadomość metodologiczna badaczy
- Zapotrzebowanie społeczne (sfera praktyki społecznej) a określony stan społecznej świadomości metodologicznej psychologów.
Przykład: teoria rozwoju umysłowego człowieka sformułowana przez Piage stała się podstawą nowego systemu dydaktycznego opracowanego przez Aebliego.
Związek teorii psychologicznej z praktyką społeczną sprowadza się do stosowania teoretycznej wiedzy psychologicznej (dobrze uzasadnionej empirycznie) w poszczególnych sferach praktyki społecznej.
- Trafność badania psychologicznego:
Wewnętrzna związana jest z „logiką procesu badawczego” czyli dotyczy realizacji procesu badawczego zgodnie z obowiązującymi w danej dyscyplinie naukowej standardami jego realizacji oraz z wyborem przez badacza określonych rozwiązań w poszczególnych etapach procesu badawczego.
Badanie trafne wewnętrznie stwarza możliwość uzyskania potwierdzenia hipotezy, jeżeli jest ona prawdziwa i jej odrzucenia, jeżeli jest ona fałszywa.
Zewnętrzna wskazuje na wartość praktyczną rezultatu badawczego, który uzyskał psycholog-badacz. Ten rodzaj trafności związany jest z prawomocnością zabiegu generalizowania rezultatu badawczego z próby na populację.
Należy także pamiętać o ograniczeniach generalizowania wniosków z poziomu próby na poziom populacji. !!
- Proces badawczy w kontekście świadomości metodologicznej
Zapotrzebowanie społeczne kierowane do określonej dyscypliny naukowej „trafia” na określony stan społecznej świadomości metodologicznej. Natomiast wartość odpowiedzi psychologów-badaczy skierowana do sfery praktyki społecznej, będzie w znacznym stopniu zależała od stanu tej świadomości metodologicznej. Należy zwrócić uwagę, że naukowa praktyka badawcza realizowana jest przez poszczególnych badaczy, których cechuje określony stan świadomości metodologicznej.
- Struktura świadomości metodologicznej, która decyduje o jakości „filtru metodologicznego”.
Należy pamiętać, że w obieg informacji między sferą praktyki społecznej i sferą nauki poza filtrem metodologicznym włączone są także: filtr prakseologiczny, etyczny i ideologiczny.
Zanim w praktyce zostanie upowszechniona dana teoria przechodzi przez:
filtr metodologiczny - konfrontacja z faktami empirycznymi, sprawdzenie teorii na podstawie obowiązujących na danym etapie rozwoju psychologii kryteriów. Jeśli odpowiedź jest pozytywna, zostają opracowane reguły praktycznego zastosowania teorii - program praktyczny, który musi przejść przez następne filtry:
filtr prakseologiczny - sprawdzający ich skuteczność (czy poprawnie przełożono twierdzenia na dyrektywy;
filtr etyczny - sprawdzenie czy dana metoda nie ma szkodliwych w sferze etycznej konsekwencji dla podmiotów.
Negatywny wynik przy którymś z tych filtrów cofa postępowanie badacza do punktu, który zainspirował go do działalności badawczej (zapotrzebowania społecznego pod adresem nauki). Ominięcie któregoś z filtrów, czy zastosowanie filtru ideologicznego doprowadza do patologicznego obiegu informacji.
Omawiając strukturę świadomości metodologicznej nie wolno zaniedbać charakterystyki badacza.
Co przede wszystkim charakteryzuje badacz?:
Jego wiedza na temat badanego obiektu.
Badacz zna modele badawcze
Badacz opanował język teorii i metod danej dyscypliny naukowej
Badacz potrafi ustosunkować się do podstawowych kwestii natury filozoficznej - ontologicznych i epistemologicznych
Ponad to badacz-psycholog dokonując wyboru strategii badawczej kieruje się nie tylko kryteriami metodologicznymi czy teoretycznymi ale także bierze pod uwagę fakt, że osoba badana musi być traktowana podmiotowo a nie przedmiotowo (podlega ocenie moralnej) - perspektywa aksjologiczna
- Sekwencje „elementów” SM wg Brzezińskiego w ośmiu kolejnych krokach procesu badawczego.
„…teorie leżące u podstaw poszczególnych narzędzi pomiarowych wykorzystywanych w procedurze operacjonalizacji powinny być porównywalne i zakładające tę samą TBO, która leży także u podstaw interpretacji poszczególnych wyników i finalnego RB (…) oraz generalizacji RB z próby na populację”.
TBO stanowi podstawowy element SM psychologa (Brzeziński, 2006).
- Czy badacz ma wpływ na to , jak RB będzie odczytany i odebrany przez psychologa-praktyka czy innych przedstawicieli praktyki społecznej?