Ideały wychowawcze i praktyka oświatowa okresu rozwoju i kapitalizmu w europie i na ziemiach polskich w dziewiętnastym wieku.

Pod wpływem rewolucji francuskiej sprawa koniecznosci upowszechnienia szkolnictwa ludowego została teoretycznie uznana .W kwesti szerzenia oświaty elementarnej wyróżnić można na poczatku dziewietnastego wieku dwa stanowiska:

Jedno zmierzajace do umasowienia nauczania poczatkowego ,drugie zmierzające do upowszechnienia poglebionego nauczania elementarnego i opracowania jego teorii.Reprezentantem pierwszego stanowiska jesz BELLA LANCASTRA-SYSTEM MONITORIALNY.

Działalność pedagogiczna PESTALOZZIEGO.

Około roku 1800 w Angli przemyslowcy i dzialacze wyznanowi:ANDREW BELLA(1753-1832) i JOSEPH LANCASTER(1778-1838)stworzyli system szkolek dla dzieci ubogiej ludnosci prowadzonych tzw. Metoda wzajemnego nauczania to znaczy uczenie uczniow mlodszych przez starszych(MONITOROW).System monitorialny polegal na tym ze w sali gromadzil się tlum dzieci , które dzielono na grupy wedlug wieku i pojetnosci.

Nauczyciel wyuczal najpojetniejszych i najstarszych a ci z kolei uczyli mlodszych. System ten odbywal się bez ksiazek i przy bardzo malej liczbie nauczycieli, a obejmowaly duza liczbe dzieci.Był to system bardzo ekonomiczny dlatego rozpowszechnil się w krajach europejskich i w Ameryce w latach 1815-1830. pozniej zaniechano tego gdyz nauczanie to dawalo slabe rezultaty.W roku 1839 powstaje Komisja Edukacj Narodowej przy tajnej radzie krolewskiej.Zadaniem jej było wykonywanie pewnej kontroli nad stowarzyszeniami oswiatowymi.

JAN HENRYK PESTALOZZI (1746-1827)rozwija postepowe teorie pedagogiczne i postepowa demokratyczna dzialalnosc wychowawcza na przelomie 18 i 19 stulecia.Był to prawdziwy pedagog demokrata , który cala swoja dzialalnosc poswiecil walce o szkole poczatkowa ,szkole ludowa.Historycy burzuazyjni przedstawiaja go często jako czlowieka dobrotliwego, naiwnego, oderwanego od zycia filantropa , a jego praca była scisle zwiazana z jego dazeniami praktycznymi ,które tkwily korzeniami w idealach rewolucji francuzkiej.PESTALOZZI zyl i dzialal w Szwajcari w tym samym czasie kiedy przechodzila ona z czasow feudalnych do kapitalistycznych .Pestalozzi uwazal ze biedne dzieci także należy ksztalcic w szkole elementarnej aby mogly radzic sobie w swiecie. Zorganizowal zaklady dla sierot ,oraz szkoly dla nauczycieli, stworzyl teorie metodyki poczatkowej.J.F HERBERT bogaty arystokrata spotkal się z pestalozzim i zachwycal się jego dzialaniem, w 1803r. Otrzymal katedre na uniwersytecie krolewskim. Postanowil zrobic to co pestalozzi tylko ze na szczeblu szkoly sredniej zamierzal stworzyc naukowa pedagogike.Oderwal pedagoike od filozfii i oparl na etyce i psychologi tworzonych przez siebie. Etyka ukazuje cel wychowania- jesz nim moralny charakter psychologia

Najwazniejsze zaslugi i poglady Pestalozziego to :

_ostro atakuje i krytykuje dotychczsowa sytuacje oswiatowa i szkole feudalna jej organizacje ,tresci, i metody.(sa szkoly czytania pisania i katechizm,a brak nam szkol czlowieka ) gadulstwo o puste slowa.

_zgonie z pogladem na stan oswiaty i szkoly feudalnej Pestalozzi podejmuje gruntowna przebudowe szkoly poczatkowej tworzy teorie nauczania pocztkowego

_poszerzenie o element geometrii, rysunek, geografi i przyrodnictwa

opracowuje ogolne podstawy teoretyczne , psychologiczne i metodyczne nauczania elementarnego(uczenie)

_metodyka nauczania jezyka ojczystego , artmetyki, i rysunku

Z nauczania pogladowego Pestalozziego wylonil się kierunek NAUKI O RZECZACH dominujacy w dziewietnastym wieku .

Tradycyjne stwierdzenie ze nauke należy zaczynac od rzeczy (obserwowanie zjwisk przedmiotow), a nie od slow (werbalnej nauki ksiazkowej) siegaja co najmniej do JANA AMOSA KOMENSKIEGO.

Pedagogike pestalozziego rozwijali niemcy ADOLF DIESTERWAG i FRYDERYK FROBEL .Diesterwag bronil swieckosci szkoly walczyl o uwolnienie nauczycielstwa ludowego spod wplywu klera i poprawy systemu ksztalcenia nauczycieli.

Rozwoj szkolnictwa w innych krajach : we Francji szkoly były platne. Karta oswiaty elementarnej we Francji bywa nazywana ustawa o szkolnictwie ludowym przeprowadzona po rewolucji lipcowej przez F.PGUIZOTA 1833

Kazda gmina zobowiazana była mieć szkole poczatkowa. Dla chlopcow.

W wiekszych miastach powinny być organizowane szkoly wyzsze poczatkowe.

Obowiazek utrzymania szkol spoczywal na gminie .Biedni rodzice byli zwalniani od oplat.Dla nauczycieli powstawaly szkoly normalne ,prowadzono rozne kursy dla analfabetow doroslych. W okresie 1848 LAZARE HIPPOLYTE CARNOTpragnal przprowadzic obowiazkowego i poczatkowego nauczania.Przewidywal on szkole zarówno dla dziewczat jak i dla chlopcow.Miala zapewnic szkola bezplatne podreczniki i wyzywienie.Zprogrmu nauczania nie tylko miala zniknac religia lecz projekt zabranial również nauczania w szkole duchownym.Projekty Carnota nie zostaly uchwalone. Natomiast w marcu 1850 zostala uchwalona glosna reakcyjna ustawa oswiatowa FALLOUXA Ustawa ta calkowicie podporzadkowana szkolnictwu , kosciolowi.Kler mogl uczyc wszedzie, nauczycieli swieckich masowo zwalniano.

W Prusach szkolnictwo w poczatkach dziewietnastego wieku rozwijalo się pomyslnie. Wplynal na to narodowy ruch wśród burzuazji niemieckiej.Zaczeto lud szkolic w duchu Pestalozziego i zakladac zaczeto seminaria nauczycielskie.Rzad Pruski opieral się w sprawach oswiaty na wspolpracy z kosciolem , ale zachowywal stanowisko zwierzchnicze. Zostal wprowadzony nadzzor swiecki na czele stal A . DIESTERWEG. W1854 r weszla w zycie pruska ustawa szkolna REGULATYWA. Regulatyway przeksztalcaly szkoly poczatkowe w jednoklasowe i podporzadkowywaly je duchowienstwu..Obnizaly one poziom uczenia , ksztalcenia w seminariach nauczycielskich. Nauczyciel musial wiedziec tylko to czego sam miał uczyc. Regulatywy pruskie staly się wzorem dla innych panstw .Ograniczly się tylko do nauki pisania , czytania, rachunkow , religi. Zniesiono pedagogike , dydakyke , psychologie .W Rosji oswiata publiczna i swiecka zaczela się rozwijac od czasow Piotra 1 (1682-1725). Ustawa szkolna z roku 1786 wprowadzila dopiero system szkol publicznych .Podzielona była na dwa typy:

_szkoly publiczne 5 -letnie

szkoly publiczne 2-letnie

Były to jednak szkoly tworzone tylko w miastach.Duzy wplyw miala ustawa z 1803 . Na tresc tej ustawy i przepisow pewien wplyw wywarly min. Ustawy naszej Komisji Edukacji Narodowej . Ustalaly one siec szkolna:

-uniwerytet,gimnazjum-4 lata

-szkola powiatowa- 2lata

-szkola parafialna -1 rok

W czasach rzadow Mikolaja 1 system oswiatowy się zalamuje i tworza się dwa systemy ksztalcenia

-dla szlachty i zamoznej burzuazji

Obejmujacy elementarne przygotowanie domowe 7 letnie gimnazjum i uniwersytet oraz drugi dla reszty ludnosci obejmujacy szkoly parafialne i powiatowe.Sieci instytucji oswiatowych i szkol w ciagu 30 lat panowania Mikolaja 1 niemal zupelnie się nie rozwinal jedynie nastapil rozwoj wyksztalcenia zawodowego. Rosja jednak zostaje skrajnie zacofanym krajem pod względem oswiatowym.Szkolnictwo ludowe rozwijalo się dosc opornie,natomiast szkolnictwo srednie w tym czasie w europie posunelo się zdecydowanie naprzod.Burzuazja otaczala szkole srednia szczegolna opieka,ponieważ była to szkola powszechna dla niej dostepna i jej zarówno w zyciu gospodarczo- politycznym jak i kulturowym potrzebna. Sposrod kierunkow filozoficzno -kulturalnych najwiekszy wplyw na szkolnictwo srednie wywarl tzw. NEOHUMANIZM,który zaznaczyl się pod koniec osiemnasteo wieku i na poczatku dziewietnastego na polu literatury, sztuki ,i mysli wychowawczej.Nawiazywal on do idealow swiata hellenskiego..Przemiany spoleczno-gospodarzce,rozwoj nauki , potrzeby panstwowe powoduja rozwoj w dziewietnastym wieku uniwersytetow i powstania nowego typu szkol wyzszych , technicznych ,politechnik.Zarysowaly się dwa typy : francuzki i niemiecki.Uniwersytety typu francuzkiego wziely poczatek w reformch napoleonskich , mialay charakter wyzszej szkoly specjalnej , zawodowej ksztalcacej dla panstwa, urzednikow, lekarzy , nauczycieli. Nie nalezaly do nich badania naukowe.Ten typ jednak nie przyjal się w europie

Typ uniwerytetu niemiecki: stal się wzorem dla calego swiata zasady;

-wolnosc gloszenia z katedry szkoly wyzsze maja za zadanie rozwiajac badania naukowe, ksztalcic uczonych ksztalcic na najwyzszym poziomie fachowcow potrzebnych dla naszych .dziedzin. Pod wplywem filozofi idealistycznej i neohumanizmu w wielu uniwersytetach na czolo wysuwaja się nauki ogolne ksztaltujace umysl i osobowosc 9filozofia ,filologia0uniwersytety zyskuja wielki autorytet. W dziewietnastym wieku na szczegolna uwage zasluguja poczynania Komuny Paryskiej.Komuna Paryska 1871 trwala krotko ale odegrala duza role dziejowa w rozwoju walki klasowej proletariatu ,była pierwsza w historii rewolucjaproletariacka, pierwszym panstwem proletariatu, piewrwsza prob. dyktatury proletariatu. Nie udalo jej się jednak zwyciezyc przedewszystkim dlatego ze klasia robotnicza Francji nie była jeszcze dostatecznie do takiej walki przygotowana .Do praktyki wprowadzila aktywna miedzynarodowa solidarnosc robotnicza pozwolila rozwinac socjalistyczna nauke o panstwie dowiodla ze hierachia koscielna stanowi podpore wladzy przekonala ze proletariat ma moznosc objecia wladzy plitycznej i ze rewolucja ploretariacka jesz możliwa ale a by zwyciezyc - musi być odpowiednio przygotowana .Polityka oswiatowa komuny payskiej ma charakter rewolucyjny.Komuna w pierwszych dniach swego istnienia zorganizowala delegacje oswiatowa.Przewodniczacym był EDWARD VAILLAN czlonek miedzynarodowki chcieli oni oddzielic kosciol od panstwa i zniesc religie.Nadanie oswiaty charakteru czysto swieckiego.Organizowano bezplatne nauki obu plci..

-powolanie specjalnej komisji dla reorganizacji wychowania dziewczat znajdujacych się w rekach zakonnikow

-zaprojektowanie organizacji zlobkow domow dziecka opieka nad macierzynstwem

-zorganizowanie i udostepnienie masom pracujacym bibliotek muzeum zabytkow

-Marks ocenil znaczenie praktyki oswiatowej Komuny Paryskiej:

„komuna przystopila natychmiast do zalamania wladzy klechow tego duchownego narzedzia ucisku .... we wszystkich zakladach naukowych nauka była prowadzona bezplatnie , usunieto spod wszelkiego wplywu panstwa i kosciola. W ten sposób nie tylko dano wszystkim dostep do wyksztalcenia szkolnego lecz i uwolniono wiedze od kiejdanow w które zakuwaly ja przeszkody klasowe i władze”

1

---