ORGANIZACJA ZAJĘĆ KOREKCYJNO - KOMPENSACYJNYCH DLA DZIECI DYSLEKTYCZNYCH W KLASACH I - III
Irena Bialik
Publiczna Szkoła Podstawowa
w Zdziechowie
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizuje się dla uczniów, u których stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające uzyskanie osiągnięć wynikających z podstawy programowej dla danego etapu edukacyjnego. Zajęcia prowadzi nauczyciel terapeuta. Liczba uczestników zajęć powinna wynosić od 2 do 5 uczniów. Ta grupa dzieci jest przedmiotem szczególnej troski nauczyciela i rodziców. Ustalona diagnoza na podstawie badań psychologiczno-pedagogicznych pozwala na dotarcie do przyczyn i mechanizmów warunkujących złe funkcjonowanie dziecka w sytuacjach szkolnych, jego trudności w nauce przystosowaniu społecznym. Diagnoza psychopedagogiczna zawiera też ocenę koncentracji uwagi i poziomu motywacji do wysiłku umysłowego, określa stopień zaburzeń percepcji wzrokowej, słuchowej i koordynacji wzrokowo-słuchowej oraz lateralizacji.
Terapeuta opracowuje wytyczne postępowania diagnostycznego, środki zaradcze i sposoby przyjścia dziecku z pomocą w oparciu o następujące zasady prowadzenia terapii:
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne są środkiem pomocy dziecku. Ich treść, formy i metody muszą być dostosowane do możliwości i potrzeb dziecka.
Nauczyciel powinien bardzo dobrze poznać dziecko, które ma prowadzić - nie tylko jego deficyty rozwojowe, ale także silne strony, które będą stanowić bazę do rozwijania nowych umiejętności. Terapeuta może rozpoznać sytuację, w której znajduje się dziecko i jego możliwości przez:
Zapoznanie się z wytworami dziecka (zeszyty, rysunki).
Obserwację dziecka w grupie - aktywność, stosunek do kolegów, dojrzałość zachowań społecznych.
Wywiad dotyczący dziecka (rozmowa z terapeutą, wychowawcą, rodzicami, analiza karty 6-latka, poznanie jego życiorysu, stanu zdrowia).
Analizę środowiska rodzinnego dziecka - (stan rodzinny, atmosfera, sytuacja materialna, warunki mieszkaniowe).
Sposób funkcjonowania dziecka w kontakcie indywidualnym (rozmowa, obserwacja zachowania, zasób słownictwa, koncentracja uwagi, pamięć, zainteresowania).
Badanie słuchu fonetycznego.
Sprawdziany wiadomości i umiejętności przeznaczone dla klasy, do której dziecko uczęszcza.
Formy i metody prowadzenia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych różnią się od stosowanych na lekcjach (brak podręczników, odpowiedni wystrój klasy, pomoce dydaktyczne przeznaczone dla terapii pedagogicznej)
Zajęcia organizacyjne są w zróżnicowanych i krótkich jednostkach. W czasie jednej godziny lekcyjnej należy stosować zabawy, gry, zadania o różnej formie ruchowej, graficznej, manualnej, słownej, manipulacyjno-operacyjnej)
Grupa powinna być jak najmniej liczna, (od 1-5 dzieci), gdyż w większej grupie pomoc staje się mało efektywna. Dotyczy to uczniów z deficytami rozwojowymi w sferze percepcyjno-motorycznej, oraz dzieci z zaburzeniami w sferze emocjonalno-społecznej. Dzieci dyslektyczne mają trudności w pracy grupowej „Nie słyszą” poleceń kierowanych do grupy. Wymagają indywidualnego podejścia, naprowadzenia, powtórzenia poleceń i nie są dojrzałe do samodzielnej pracy. Łatwo rozpraszają się, onieśmielają.
Nauczyciela terapeutę powinien cechować życzliwy, opiekuńczy stosunek do dziecka. Ważna jest akceptacja, szacunek, przyjaźń, docenienie. Nie należy porównywać osiągnięć dzieci, między sobą wprowadzać rywalizacji. Należy wdrażać dziecko do właściwej postawy wobec niepowodzeń.
Terapeuta powinien stwarzać okazję do przeżywania uczuć, współudziału w grupie, sukcesów. Należy wdrażać dziecko do aktywności, nie narzucać gotowych rozwiązań, ani zbyt wcześnie przychodzić z pomocą.
Zawsze bazować na tym, co dziecko potrafi, co daje mu satysfakcję, a to otwiera drogę dziecku na nowe treści.
Podstawowymi formami aktywności poznawczej na zajęciach komputerowych są zabawy, gry. Ważne są metody oglądowe: pokaz, objaśnienie oraz ćwiczenia praktyczne, manipulacja na konkretach. Skuteczną metodą jest rozwiązywanie problemów, stawianie pytań, formułowanie hipotez, uogólnianie, wyciąganie wniosków. Na zajęciach należy stosować różnorodne pomoce dydaktyczne: ilustracje, barwne obrazki, układanki obrazkowe, sylabowe, kolorowe klocki, domina sylabowe, zagadki, rebusy itd. Praca terapeutyczna musi wielostronnie oddziaływać na dziecko z deficytami rozwojowymi, angażować wiele zmysłów, narządy ruchowe, emocje. Nauczyciel musi stawiać zadania dostosowane do możliwości dziecka i zapewnić warunki do poprawnego wykonywania ćwiczeń.
Przy planowaniu zajęć tak dobierać ćwiczenia aby były stopniowane pod względem trudności i żeby zapewniały systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do trudniejszych, od prostych do złożonych.
Wyróżnia się następujące etapy prowadzenia zajęć korekcyjno - kompensacyjnych:
Poznawanie otaczającej rzeczywistości wszystkimi zmysłami: wzrokiem, słuchem, dotykiem, smakiem, poznawanie stosunków wielkościowych, twardości i ciężaru przedmiotów.
Operacje na konkretach - manipulowanie, segregowanie przedmiotów, przekształcanie , budowanie, konstruowanie, rozkładanie na elementy, przeliczanie, dodawanie, odejmowanie itp. Terapeuta wprowadza pierwsze operacje matematyczne na konkretach, a potem stopniowo, w pamięci. Dzieci opanowują też możliwość własnego ciała, jego stronności, możliwości i siły, stosowane są różnorodne zabawy ruchowe, gry dydaktyczne, ćwiczenia artykulacyjne, zabawy głosem, zabawy plastyczne dotyczące rytmicznego śpiewania sylabami, zabawy dźwiękonaśladowcze, rysowanie, lepienie, rzeźbienie, malowanie, zabawy konstrukcyjne ( budowanie, montowanie, składanie, rozkładanie na elementy).
Operacje na realistycznych wyobrażeniach - ilustracje, fotografie, figurki ( zwierzątka, ludziki, domki, samochody ), operacje na słowach ( czytanie kolorowych książeczek, zabawa w role, teatr ), wprowadzenie recytacji krótkich wierszy , bajek w celu ćwiczenia wyobraźni i pamięci słuchowej oraz wzrokowej oraz logicznego myślenia. Należy wprowadzać różnorodne gry stolikowe, dydaktyczne, domina, gry w Piotrusia, sporządzanie konstrukcji z klocków, rysowanie ilustracji.
Operacje na symbolicznych wyobrażeniach: figury geometryczne, liczmany, rysunki, gry planszowe, liczydła, mapy. To czas intensywnych ćwiczeń słuchu fonematycznego: rozcinanie słowa na tyle części, ile ma sylab, odkładanie tylu klocków, ile sylab ma słowo lub ile jest wyrazów w zdaniu, zabawy dźwiękonaśladowcze, ćwiczenia z użyciem klocków logicznych, figur geometrycznych, klasyfikacja, wprowadzanie prostych zadań tekstowych i rozwiązywanie ich przez operacje na konkretach i symbolach cyfr.
Praca na gotowym materiale graficznym pod kontrolą terapeuty. Będą to ćwiczenia na gotowych drukach typu: połącz, dorysuj, uzupełnij, wykreśl. Należy wykorzystać różnorodne książeczki do ćwiczeń np. Gotów do szkoły, kolorowe zagadki, rebusy, labirynty. W pracy terapeutycznej na tym poziomie należy wykorzystać podpisy pod obrazkami, ruchomy alfabet, rozsypanki sylabowe, wyrazowe, zdaniowe, zegary sylabowe, układane dyktanda. W matematyce stosuje się rozwiązywanie prostych zadań, układanie zadań do ilustracji z zapisem wprowadzenie grafów, „drzewek” na bazie konkretnych operacji: manipulowanie, dorysowywania, liczenia na palcach, patyczkach, liczmanach.
Praca z podręcznikami i zeszytami ćwiczeń. Dzieci pracują z zeszytami ćwiczeń do pracy wyrównawczej, stosuje się różnorodne ćwiczenia np. rozprowadzone przez ośrodki metodyczne lub specjalnie opracowane przez terapeutę na podstawie literatury.
Samodzielne radzenie sobie z wymogami szkoły. W wyniku systematycznej pracy terapeutycznej można w pewnym stopniu usunąć deficyty rozwojowe. Jednak wiele dzieci nawet w klasie III oraz w wyższych klasach nie zawsze mogą opanować program nauczania szkoły podstawowej. Dlatego nauczyciele opracowują indywidualne programy nauczania do możliwości dziecka dyslektycznego z uwzględnieniem terapii deficytów rozwojowych. Dzieciom specjalnej troski należy przeznaczyć więcej czasu na wykonanie ćwiczeń, zadań.
Zgodnie z zarządzeniem nr-30 MEN z dnia 12.10.1993 (Dziennik Urzędowy MEN nr 7 poz. 32) władze oświatowe zalecają, by uczniów z fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi traktować w sposób zindywidualizowany w procesie dydaktyczno-wychowawczym, zarówno w zakresie wymagań jak i oceniana.
Wskazówki do pracy z uczniem dyslektycznym
Podstawą prawną jest zarządzenie nr 30 MEN z dnia 12.10.1993r.
( Dz. Urz. MEN nr 7 poz. 32)
Władze oświatowe zalecają, by uczniów z fragmentarnymi deficytami rozwojowymi traktować w sposób zindywidualizowany w procesie dydaktyczno- wychowawczym, zarówno w zakresie wymagań jak i oceniania.
W sposobie oceniania uczniów dyslektycznych powinno uwzględnić się różnorakie czynniki wpływające na jakość pracy i doceniać włożony wysiłek. Ocena w głównej mierze powinna dotyczyć poprawności wypowiedzi ustnych i strony merytorycznej prac pisemnych.
Nie należy ograniczać możliwości i zainteresowań humanistycznych uczniów, u których jedynym mankamentem jest dysortografia.
Uczniowie z mikrodeficytami mają często problemy w nauce języków obcych, stąd ważne jest skoncentrowanie się na nauce tylko jednego języka obcego.
Wszelkie sprawdziany pisemne są niezwykle stresujące dla uczniów dyslektycznych. W związku z tym konieczne jest wydłużenie limitu czasu na pisanie sprawdzianów, ocenianie na jednakowych prawach brudnopisu i czystopisu, zastąpienie pisania ze słuchu pisaniem z pamięci.
Ze względu na występującą dysleksję nie należy odpytywać uczniów czytania głośnego przed zespołem klasowym. Należy zezwolić uczniowi na korzystanie z taśm magnetofonowych z nagraniami lektur szkolnych ( Biblioteka Książki Mówionej).
W przypadkach dysortografii, gdy zmniejsza się czytelność pisma, należy umożliwić uczniowi wykonanie prac kontrolnych na komputerze lub na maszynie do pisania. Zezwolić na nagrywanie lekcji na dyktafon. O ile nauczyciel nie jest w stanie odczytać pracę ucznia, powinien to zrobić uczeń w jego obecności, wyjaśniając wszystkie wątpliwości ortograficzne.
Wskazane jest kierowanie procesem samokształcenia i samokontroli, wyrabiania nawyku pracy ze słownikiem i uzmysławiania praktycznej wartości korzystania z zasad i reguł ortograficznych.
U uczniów z poważną dysortografią wskazane jest zastąpienie niektórych sprawdzianów pisemnych indywidualnymi sprawdzianami ustnymi.
W sporadycznych przypadkach zezwolić na korzystanie z kalkulatora na lekcjach matematyki, fizyki, chemii.
BIBLIOGRAFIA
K. Kruszewski: „Sztuka nauczania czynności nauczyciela”, Warszawa 1995
I. Czajkowska, K. Herda:”Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole”, Warszawa 1998
I. Niemiec: ”Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne - ale jak?”; Problemy Poradnictwa Zawodowego Psychologiczno-Zawodowego 2(7); Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Gliwice
W. Brejnak, K. Zabeocki: „Dysleksja w teorii i praktyce”, Warszawa 1999
1