Sztuka Indii - J. Auboyer
Style: Guptów ( ok. IV - VI w.), Poguptyjski ( ok. VI - VIII w.) i Pala - Sena ( Bengal, VIII - XII w.)
- poprzednie wartości estetyczne połączyły się by stworzyć nowy styl, sztuka indyjska osiągnęła jedność, najbardziej „klasyczny” wyraz
Dynastia Guptów ( 320 - 484 ), zapoczątkowana panowaniem Czandragupty I (odtworzył dawne królestwo Magadha)
- złoty wiek kultury indyjskiej i rozszerzenie jej wpływów
- prace nad ostatecznym tekstów eposów i puran, opracowanae najważniejsze teksty wedanty, rozwój literatury dramatycznej
najazd Heftalitów - początek osłabienia władzy
ok. 510 r dynastia uległa podzieleniu i utraciła hegemonię (okres rozbicia politycznego)
od VII w. dynastia Wardhana (ale podtrzymuje zdobycze okresu Guptów)
711 r inwazja muzułmanów zapoczątkowana w Sindzie
w poprzednim okresie handel głównie z krajami zach., teraz z krajami Azji południowo-wschodniej (handel przyprawami i poszukiwanie złota)
port Tamralipt w Bengalu
w religii panuje eklektyzm, cesarze popierają różne religie, tolerancja wobec rosnącego synkretyzmu, wiele miejsca dla mistycyzmu
buddyzm stopniowo zanikało od ok. IX w. przyśpiesza najazd muzułmański,
panteon bóstw rozrasta się i ujednolica, atrybuty występujące w buddyzmie i hinduizmie są często wymienne, bogowie mający cechy mistyczne występują najczęściej (Śiwa, Kriszna)
sztuka
- styl określanym mianem „klasyczny”
- czystość form i linii, wyważenie ciężaru, harmonijne zestawienie proporcji
- tematem głównym ( tak jak we wcześniejszej szkole Amarawati ) jest ciało ludzkie, ale ukazane w sposób mniej spontaniczny, idealizujący
Impuls, jaki sztuka Guptów nadała całemu terytorium Indii od IV do około VI w. był tak silny i w pełni jednolity, że ustalone przez nią motywy utrzymały się długo po upadku dynastii. Styl Palów w Bengalu można uznać za pełną kontynuację stylu Guptów.
Formy i motywy buddyjskie i hinduistyczne stają się do siebie podobne (ale reliefów nie sposób pomylić, dynamika hinduizmu nadaje im szczególny rytm rzadko stosowany w dziełach buddyjskich, bardziej statycznych i symetrycznych)
- monumentalność ( głownie w reliefie wypukłym Maharasztry, Vii i VIII w. )
Architektura
Zabytki architektoniczne dzielą się na 3 grupy: stupy, budynki wolno stojące, świątynie wydrążone w skale.
Stupu z okresu Guptów w większości uległy zniszczeniu. Najstarsze były w Sindzie, Gandharze, najpóźniejsze w: Sarnach, Radżagriha.
Sylwetka stup się bardzo zmieniła, wysmuklała. Kwadratowy cokół rozrasta się i upodabnia do wieży, półkolista czasza ma mniejsze wymiary, przybiera kształt bulwiasty lub dzwonowaty.
Płaskorzeźby wykonano ze stiuku, nanoszonego na surowy tynk, umieszczone na cokole. Natomiast posągi Buddy i bodhisattwów schowane w niszach zamkniętych łukiem kudu.
Architektura wolno stojąca i skalna nawiązuje do 2 planów: apsydalnego i kwadratowego. Plan absydalny utrzymuje się do VII w. potem zanika. Plan kwadratowy będzie ulegać zmianom.
Występuje wieża o kwadratowym planie, z dachem w kształcie piramidy, lub też świątynia przykryta piramidą schodkową z miniaturowymi budowlami ( Mahabalipuram i świątynie na południu Indii)
Budowle o planie kwadratowym z wieżą - piramidą, architektura skalna: wihary w Adżancie, Bagh, Aurangabadzie i świątynie w Elegancie, Badami i Elurze.
Z tego typy budowlami wiąże się symbolizm góry kosmicznej, pojawia się koło VI - VII wieku.
Z czasem linie części wieżowej w kształcie piramidy zakrzywiają się, idąc w kierunki wierzchołka, a naroża są złagodzone okrągłymi spłaszczonymi elementami.
- umiar, równowaga między architekturą i rzeźbą, wzajemne dopełnienie.
Budowle skalne Mahabalipuram, wydrążone, jakby gigantyczne rzeźby ( podobnie świątynia Kajlasanathy w Elurze)
- przekształcanie pewnych form ornamentu:
kudu - łuki w kształcie podkowy - stają się motywem dekoracyjnym - zdobione elementami kwiatowymi, postaciami, miniaturowymi budowlami - czasem przybierały formę trójlistną
kolumny - kapitel z przedstawieniem 2 zwierząt skierowanych w różne strony, lub gruby wałek, albo tez forma dzbana,
wejścia - prostokątny otwór otoczony kilkoma ramami o finezyjnych detalach, często wyobrażają boginie Gangę i Jamunę ( święte rzeki)
schody - wyposażone w balustrady w kształcie „S”
w zdobnictwie używane: kwiaty lotosu, girlandy, sploty roślinne i głowy monstrów (kirtmukha), rząd przemiennie ustawionych rombów i kół, skrzaty o pulchnych ciałach (gana), mistyczne stwory (kinnara)i wodne potwory (makara)
Rzeźba
styl buddyjski i hinduistyczny nie różni się w szczegółach, ale w sprawach dotyczących postaw duchowych. Dzieła buddyjskie wyrażają czułość w stosunku do istot żywych wynikającą z nauk Buddy. Rzeźba hinduistyczna stara się wyrazić nadludzką siłę bogów, majestatyczną wielkość. W odróżnieniu od pogody i statyczności dzieł buddyjskich, dzieła hinduistyczne dynamiką starają się zobrazować boską wyższość.
-monumentalizm ( Parinirwana Budda w Adżancie, popiersie Maheśiamuri - Brahma, Śiwa i śiakti - z Elefanty)
- wyraźna różnica skali postaci w tej samej kompozycji, powiększona postać główna, dużo mniejsze postacie towarzyszące
Styl Guptów:
trudno ustalić, którym momencie styl Guptów przeradza się w styl poguptyjski (ok. VI w?)
- akademizm najbardziej widoczny w rzeźbie, układ formalny, którego nie zakłóca nawet potrójne wygięcie (tribhanga), zmniejszone głowy, wydłużone nogi, smukłe postacie, młodzieńczy uśmiech
2 rodzaje postaci:
a) wizerunki Buddy (mnisia prostota)
b) bodhisattwowie i hinduistyczne bóstwa (książęce szaty i ozdoby)
posągi Buddy kute w kamieniu, duże rozmiary, wrażenie pełnej plastyczności, pozostając jednak w konwencji reliefu ( postać nie jest wydzielona z bloku, którym została wyrzeźbiona), mnisi płaszcz, przylegająca do ramion kolista aureola, stopy zrośnięte z cokołem, obawa przed całkowitym odrzuceniem tła (być może przez kruchość piaskowca, być może też zapowiedz upadku - pełnoplastyczna rzeźba przekształci się w wyraźny relief wypukły)
najważniejsze szkoły w Sarnath Sarnach Maturze
Budda tego okresy wywodzi się z Buddy gandharskiego, mnisi płaszcza z półkolistym dekoltem, szaty pozbawione fałd, przylegające do ciała, zadumana twarz, dostojeństwo (daleko pozostał Budda - jaksza z dawnej szkoły Matury, silnie rzeźbiony, mocno stojący na nogach)
Bodhisattwowie i bóstwa hinduistyczne - przedstawieni jak książęta, nagie torsy, kolczyki, naramienniki, naszyjniki, bransolety, frontalność nie jest tak ściśle przestrzegana jak w wizerunkach Buddy, dyskretne ugięcie kolan i bioder
Styl poguptyjski
Typy ikonograficzne stają się bardziej bezosobowe i obojętne, postacie grubsze, gesty mniej naturalne, a całość sprawie rażenie przeładowania i masywności.
Budda staje się bardziej krępy, z większą głową, grubszą szyja, masywna postać ( ale emanuje majestatem), niemal niewidoczny ubiór przylegający do ciała, zakrywający oba ramiona, lub też tylko prawe ramię i ukośnie udrapowany na piersi, gest nauczania (dharmaczakramudra) i postawa zwana europejską (zwisające nogi, rozsunięte kolana, zbliżone kostki)
Wizerunki bodhisttwów i bóstw hinduistycznych - różni je jedynie większa głowa, fryzury bardziej dopracowane, i przeładowana biżuteria.
Rozkwit płaskorzeźby monumentalnej (Eleganta, Mahabalipuram, Elura)
- symetryczne grupy, z centralną postacią, otoczonej 2 lub 3 postaciami ( te w mniejsze), frontalność Buddy, jego bezruch, przewaga lini pionowych
(wyjątek postacie leżącego Buddy - Parinirwany Buddy w Adżancie i w grocie w Nasika)
- płaskorzeźba hinduistyczna - Mahabalipuram - (Sen Wisznu /Wisznu spoczywa na Wężu wieczności, towarzyszy mu klęczaca kobieta u stóp/) ( alegoria zejścia na ziemię wód Gangesu - wykorzystana naturalnie spływająca woda deszczowa),
płaskorzeźby pełnią 3 funkcje: zdobią ściany świątyń monolitycznych, dekorują mury grot oraz całkowicie pokrywają oddzielnie stojąc a skałę
Malarstwo
Miejscem najbogatszym pod tym względem jest Adżanta, (freski z innych miejsc nawiązują do jej stylu) freski pochodzące prawdopodobnie z VI w. Są to freski buddyjskie, ilustrują 30 dżatak i niektóre epizody z życia Buddy.
Odrębnością odznaczają się dzieła z Bagh, mniej subtelne niż w Adżancie, przedstawiają konie i słonie
Dżinijskie freski w Sitanawasal
Malowidla ozdabiają ściany, filary, stropy, są to wicie roślinne, ornamenty kwiatowe. Przekazują także szczegóły z życia z tamtych czasów (oficjalne uroczystości, sceny rodzinne, przedstawienia duchów opiekuńczych)
Cała powierzchnia ścian jest nimi pokryta, pozornie chaotycznie, ale przy głębszym wpatrzeniu widać, że tworzą się grupy. Połączenia między sąsiadującymi grupami następują za pomocą drugorzędnych postaci. Każda grupa zamyka się wokół własnego środka. Wiele scen zakomponowano w kole lub owalu, nie wyznaczonym żadnym obramowaniem. (mistycyzm koła magicznego, mandali - znaleźć siedzibę boskości- we freskach znaleźć główną postać sceny) też częstym tematem jest ciało kobiece.
Malarstwo indyjskie nie znasz zmniejszania przedmiotów i zacierania szczegółów, najważniejsza rolę odrywa masa ludzkich ciał, wszystko inne zaznaczone delikatniej.
Pozy odpowiadają regułom zapożyczonym z tańca i teatru, mają wywołać odpowiednie uczucia (bhawa)
Rodzaj malarstwa temperowego, zbliżony do techniki al secco (opisana w traktacie Wisznudharmottara)najpierw ścianę wyrównywano. Potem rozprowadzano podkład (ziemia, sproszkowana cegła, wapno gaszone, czasem plewy ryżowe, włosie końskie, substancje kleiste jak: guma, żywica, wosk pszczeli) Potem powlekano kilkoma warstwami mleka wapiennego, kiedy wyschło uzyskiwano błyszczącą powierzchnię przez polerowanie. Następnie nakładany szkic za pomocą pałeczek (wartika) i potem nakładano kolory. 5 podstawowych kolorów (biel, czerń, błękit lub zieleń, czerwień, żółć)
Rzemiosło artystyczne i różnorodne techniki
Metal
Znali żelazo od ok. IV w. - żelazna kolumna z Dhara, i 13 metrowa przypisywania królowi Czandragupta II, także różnorodna broń przedstawiana na freskach
Metali szlachetnych, złota i srebra używano do wyrobu monet, relikwiarzy, ozdób
Szczególny rozwój złotnictwa ( ale zachowało się nie wiele przykładów),
Metale wykorzystywane do produkcji przedmiotów codziennego uzytku, świeczniki, lustra, trzonki wachlarzy i pojemników
Kość słoniowa - do produkcji uchwytów do luster, kości do gry, bransolet, ozdoby mebli
Drewno - dzieła raczej rzadko spotykane
Często porywane laka
Wykonywane meble