Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
(ang. COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease, łac. Morbus obturativus pulmonum chronicum) - zespół chorobowy charakteryzujący się zwykle postępującym i niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Ograniczenie to związane jest z nieprawidłową odpowiedzią zapalną ze strony układu oddechowego na szkodliwe pyły i substancje z jakimi chory ma do czynienia w ciągu swojego życia. Najczęstszą przyczyną POChP jest narażenie na dym tytoniowy.
Zarys epidemiologiczny
POChP jest jednym z najważniejszych problemów i wyzwań dla współczesnej medycyny.
Choć z nazwy mało znana przeciętnemu człowiekowi, stanowi jedną z głównych przyczyn przewlekłej chorobowości i umieralności na świecie. Już zajmuje obecnie 5 miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów. Według Światowej Organizacji Zdrowia, 80 milionów ludzi cierpi na umiarkowaną i ciężką POChP, a 3 miliony zmarły na nią w 2005. WHO przewiduje, że do 2030, będzie 4 najczęstszą przyczyną zgonów na świecie[potrzebne źródło].
Dzieci nie chorują na POChP.
O ile w USA w ostatnich dziesięcioleciach uzyskano kilkudziesięcioprocentową redukcję śmiertelności z powodu chorób układu krążenia, śmiertelność z powodu POChP wzrosła o sto sześćdziesiąt procent, przy jednoczesnej redukcji częstości palenia tytoniu[potrzebne źródło].
Najnowsze kryteria rozpoznania i klasyfikacja ciężkości POChP zostały uwzględnione w raporcie Światowej Inicjatywy Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (ang. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease, GOLD) z 2006 roku.
Czynniki ryzyka, przyczyny choroby
Najważniejszym, udowodnionym bezsprzecznie czynnikiem ryzyka POChP jest palenie papierosów oraz w mniejszym stopniu tytoniu w innej postaci (fajka, cygara). Palenie tytoniu stanowi przyczynę ponad 90% przypadków POCHP.
Innymi czynnikami ryzyka są: narażenie na dymy i pyły przemysłowe, zanieczyszczenie środowiska, mała masa urodzeniowa, częste zakażenia układu oddechowego w dzieciństwie. Część przypadków ma podłoże genetyczne i związana jest z niedoborem α1-antytrypsyny.
Zapadnięciu na POChP sprzyja starzenie się, płeć męska, alergia oraz generalne osłabienie sprawności oddechowej.
Diagnozowanie
Zdiagnozowanie POChP jest podejmowane na podstawie pewnych symptomów i obrazu klinicznego; wynik pojedynczego testu nie jest definitywny.
Przeprowadza się wywiad - pyta o wykonywany zawód, palenie tytoniu oraz wykonuje się badanie ogólne. Podstawowym i dość prostym badaniem pozwalającym stwierdzić stan płuc jest badanie spirometryczne.
Stwierdzono niedawno, że `historia systematycznego palenia przez 30 lat, wyciszone szumy oddechowe, a także PEF (szczytowa wentylacja minutowa) mniejszy niż 350 l/min' potwierdza diagnozę w 98% przypadków[potrzebne źródło].
POChP jest stwierdzane klinicznie poprzez badanie spirometryczne wymuszonej objętości oddechowej w pierwszej sekundzie (FEV1) i podzielenie jej przez wartość wymuszonej objętości życiowej (FVC) i stwierdzenie tego stosunku poniżej 0,7 oraz FEV1 < 70% spodziewanej wartości.
Stopień zaawansowania POChP dzieli się:
Zaawansowanie Stosunek FEV1 /FVC FEV1 % spodziewanej
Zagrożenie >0,7 ≥80
Lekkie POChP ≤0,7 ≥80
Umiarkowane POChP ≤0,7 50-80
Poważne POChP ≤0,7 30-50
Bardzo poważne POChP ≤0,7 <30 lub 30-50 z objawami
rzewlekłej niewydolności oddechowej
Symptomy
Klasyczne objawy POChP to przewlekłe (miesiące lub lata) problemy z oddychaniem:
nieustanny kaszel z nadprodukcją flegmy (czasem krwistej),
duszność (dyspnea) - na początku choroby tylko podczas wysiłku,
rzężenie wysiłkowe
przyspieszona częstotliwość oddechu (tachypnea)
świszczenie stwierdzone przy pomocy stetoskopu,
Ponadto, w zaawansowanym stanie:
obecność rozedmy podskórnej, która może być wykryta dzięki obecności trzeszczących dźwięków podczas palpacji,
Cyanosis - zsinienie palców i warg z powodu niedotlenienia
Patofizjologia
Przewlekłe zapalenie oskrzeli (Bronchitis chronica)
Znamionowane przez kaszel, najczęściej z plwociną, przynajmniej przez 3 miesiące w roku, w ciągu dwu
następujących lat.
Następuje hiperplazja i hipertrofia gruczołów śluzowych przewodów oddechowych, prowadząca do zwiększonej
produkcji śluzu, co skutkuje obstrukcją (utrudnienie przepływu) dróg oddechowych.
Mikroskopowo zauważa się naciekanie ścian oskrzelików przez komórki układu odpornościowego, szczególnie
neutrofile.
Nacieczenie wiąże się ze zbliznowaceniem i przemodelowaniem ścian, skutkując zwężeniem oskrzelików.
Postępowanie zjawiska prowadzi do metaplazji (patologicznych przekształceń tkanki) i zwłóknienia (dalsze zgrubienie
i bliznowacenie) w oskrzelikach. Konsekwencją tych zmian jest ograniczenie przepływu.
Rozedma (Emphysema)
Rozedma to poszerzenie przestrzeni powietrznych pęcherzyków płucnych poprzez mechaniczne zniszczenie ich ścianek.
Poszerzone w ten sposób pęcherzyki zmniejszają powierzchnię dostępną dla dyfuzji gazów. Może to prowadzić do
poważnych problemów z oddychaniem. Dokładny mechanizm powstawania rozedmy nie jest do końca zbadany,
aczkolwiek sprzyja jej palenie i starzenie się.
Powikłania
Przewlekłe serce płucne - przerost prawej komory
Zapalenie płuc
Rozedma
Nowotwory
Leczenie
POChP jest nieuleczalne, więc wysiłki lekarzy muszą skupiać się na poprawie jakości życia pacjentów poprzez łagodzenie symptomów i spowalnianie postępu choroby.
Zalecane są:
zaprzestanie palenia,
zmiana pracy na mniej obciążająca wysiłkiem i zanieczyszczeniami,
dbanie o czyste powietrze w swoim otoczeniu,
ćwiczenia fizyczne na mięśnie oddechowe (rehabilitacja),
ruch dla zachowania ogólnej sprawności,
dieta śródziemnomorska.
Stosowana jest farmakoterapia:
bronchodylatory
agoniści receptora adrenaliny β2
antagoniści receptora acetylocholiny M3
pochodne benzopirenu
antagoniści leukotrienów
ksantyny
kortykosteroidy
antagoniści TNF
suplementacja tlenem
szczepienia na grypę, pneumokoki
Dzięki temu można spodziewać się zmniejszenia uczucia duszności, mniej uporczywego kaszlu, zwiększenia ogólnej
wytrzymałości i mobilności, poprawy samopoczucia, wydłużenia życia.
Rokowanie
Dobre rokowanie przy POChP zależy od wczesnej diagnozy i natychmiastowego leczenia. Większość pacjentów
odczuje poprawę w funkcjonowaniu płuc od samego początku, jednak ostatecznie objawy będą poważniejsze z
biegiem czasu.
Przeciętna przeżywalność wynosi 10 lat, od momentu gdy stwierdzi się utratę 2/3 prawidłowej wydolności płuc.