Terenowa administracja niezespolona (kiedyś także specjalna) jest częścią administracji rządowej. Podlega ona bezpośrednio centralnym organom administracji. Organy administracji są podporządkowane konkretnemu ministrowi oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych, które wykonują zadania z obszaru administracji rządowej na terenie województwa. Organy te jednak maja obowiązek:
- przedstawić wojewodzie projekty aktów prawa miejscowego stanowionych na podstawie odrębnych ustaw,
- utrzymywać zgodności wykonywanych działań z poleceniami wojewody,
- przedstawić wojewodzie corocznie, lub gdy wojewoda zażąda na bieżąco, informacje o swej działalności na obszarze województwa;
Wojewoda także w niewielkim stopniu dysponuje także uprawnieniami z zakresu powoływania i odwoływania organów. Powoływanie i odwoływanie organów odbywa się za pomocą wniosku właściwego miejscowego wojewody lub po wcześniejszym uzyskaniu jego zgody, chyba że ustawa stanowi inaczej. W momencie nieuwzględnienia wniosku wojewody czy nieuzyskania jego zgody minister właściwy do spraw administracji publicznej może wystąpić do Prezesa Rady Ministrów o rozstrzygnięcie sporu. W sytuacjach poważnego naruszenia prawa wojewodzie przysługuje prawo do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec pracownika administracji niezespolonej lub pracownika samorządowego.
Organy administracji niezespolonej ustanawia się jedynie za pomocą ustawy.
Lista organów administracji niezespolonej została określona w załączniku do ustawy o administracji rządowej w województwie z 5 czerwca 1998 roku. Na organy administracji składają się:
• Dowódcy Okręgów Wojskowych, Szefowie Wojewódzkich Sztabów Wojskowych, Wojskowi Komendanci Uzupełnień,
• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Miar i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Miar,
• Dyrektorzy Izb Skarbowych, Naczelnicy Urzędów Skarbowych, Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowych,
• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Górniczych i Specjalistycznych Urzędów Górniczych ,
• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Probierczych i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Probierczych,
• Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej,
• Dyrektorzy Izb Celnych i Naczelnicy Urzędów Celnych,
• Dyrektorzy Urzędów Morskich,
• Dyrektorzy Urzędów Statystycznych,
• Dyrektorzy Urzędów Żeglugi Śródlądowej,
• Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego,
• Komendanci Oddziałów Straży Granicznej, Komendanci Strażnic Oraz Komendanci Granicznych Placówek Kontrolnych i Dywizjonów Straży Granicznej,
• Okręgowi Inspektorzy Rybołówstwa Morskiego,
• Państwowi Inspektorzy Sanitarni,
• Jednostki terenowe podległe Prezesowi Agencji Rynku Rolnego);
Terenowymi organami wykonawczymi Ministra Obrony Narodowej w sprawach operacyjno-obronnych i administracji wojskowej są:
• dowódcy okręgów wojskowych,
• szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych,
• wojskowi komendanci uzupełnień.
Wojewódzki Sztab Wojskowy:
- wykonuje funkcje terenowego organu dowodzenia, który jest odpowiedzialny za koordynację przygotowań jednostek wojskowych, organów i instytucji uczestniczących w czasie kryzysu i wojny w obronie terytorialnej województwa,
- współpracuje z dowódcami jednostek wojskowych i z niemilitarnymi ogniwami obronnymi szczebla wojewódzkiego w obszarze operacyjnego przygotowania i wykorzystania infrastruktury wojskowej i cywilnej województwa.
- kieruje realizacją zadań związanych z zabezpieczeniem pokojowego i mobilizacyjnego uzupełnienia jednostek wojskowych, formacji obrony cywilnej oraz jednostek przewidzianych do militaryzacji i zadań związanych z administrowaniem zasobami osobowymi i etatowymi świadczeniami rzeczowymi.
Do głównych jego zadań należy:
1. Współdziałanie z Urzędem Wojewódzkim w zakresie przygotowania i przeprowadzenia poboru,
2. Kierowanie powołaniem poborowych do odbycia zasadniczej służby wojskowej,
3. Kierowanie powołaniem absolwentów szkół wyższych do odbycia przeszkolenia wojskowego.
4. Sprawowanie nadzoru nad zabezpieczeniem uzupełnienia potrzeb mobilizacyjnych jednostek wojskowych rezerwami osobowymi i przedmiotami świadczeń rzeczowych.
5. Sprawowanie nadzoru nad gromadzeniem i wykorzystywaniem zasobów rezerw osobowych i przedmiotów świadczeń rzeczowych na potrzeby jednostek przewidzianych do militaryzacji i obrony cywilnej.
6. Refundowanie wydatków związanych ze spełnieniem obowiązków wynikających z ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP.
7. Planowanie użycia podległych i przydzielonych sił na czas “W” do obrony i zabezpieczenia województwa.
8. Ochrona i obrona obiektów wojskowych i gospodarki narodowej.
9. Koordynowanie i planowanie wykorzystania potencjału niemilitarnych ogniw obronnych województwa do wsparcia i zabezpieczenia działań bojowych SZ.
10. Systematyczne zbieranie danych o stanie operacyjnego przygotowania terenu.
11. Planowanie i przygotowanie do obrony określonych miejscowości.
12. Współdziałanie z niemilitarnymi ogniwami obronnymi w prowadzeniu akcji ratowniczych w rejonach klęsk żywiołowych.
13. Współdziałanie z niemilitarnymi ogniwami obronnymi w zakresie wykonywania powierzonych im zadań obronnych.
14. Gromadzenie i aktualizacja danych o infrastrukturze cywilnej
Następnym organem jest Urząd Kontroli Skarbowej. Jest to jednostka organizacyjna kontroli skarbowej, która podlega Ministrowi Finansów.
W obszarze działania jej organów są między innymi:
- ustalanie lub określanie i pobór podatków oraz niepodatkowych należności budżetowych,
- rejestrowanie podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych,
- tworzenie kontroli podatkowej,
- podział i przekazywanie dochodów budżetowych między budżetem państwa i budżetami gmin,
- prowadzenie dochodzeń i rozstrzyganie w pierwszej instancji spraw karnych skarbowych,
- wykonywanie egzekucji administracyjnej w granicach swoich kompetencji,
Dodatkowo Izby Skarbowe mają na zadaniu:
• sprawować nadzór nad urzędami skarbowymi,
• rozstrzyganie w drugiej instancji w sprawach karnych skarbowych,
• ustalanie i udzielanie oraz analizowanie prawidłowości wykorzystywania dotacji przedmiotowych dla przedsiębiorców,
Natomiast dodatkowymi zadaniami Urzędów kontroli skarbowej są:
• kontrole rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania
i wpłacania należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych,
• ujawnianie i kontrolowanie opodatkowania działalności gospodarczych,
• kontrolowanie celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami państwowymi,
• badania celowości i zgodności z prawem wykorzystania i rozporządzania mieniem państwowym,
• sprawdzanie źródła pochodzenia majątku i dochodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów,
• tworzenie szczegółowego nadzoru podatkowego;
Urzędy Górnicze są terenowym organem administracji rządowej, który podlega Prezesowi Wyższego Urzędu Górniczego (zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze).
Urzędy Górnicze sprawują:
1)nadzór i kontrolę nad ruchem zakładów górniczych w zakresie:
- bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego,
- ratownictwa górniczego,
- gospodarki złożami kopalin w procesie ich wy-dobywania,
- ochrony środowiska, w tym zapobiegania szkodom,
- budowy i likwidacji zakładu górniczego, w tym rekultywacji i zagospodarowania terenów po działalności górniczej;
2)nadzór i kontrolę nad podmiotami zawodowo zatrudnionym w zakresie wykonywania czynności ratownictwa górniczego
3)nadzór i kontrolę nad prowadzeniem określonych robót podziemnych z zastosowaniem techniki górniczej;
4)nadzór i kontrolę nad wykonywaniem robót geologicznych;
5)nadzór i kontrolę działalności służby mierniczo-geologicznej w zakresie pomiarów i innych czynności, wykonywanych na potrzeby zakładu górniczego;
Do zakresu działania okręgowych i obwodowych urzędów miar należy:
• udział w badaniach przyrządów pomiarowych,
• uwierzytelnienie przyrządów pomiarowych stosowanych jako wzorce odniesienia,
• legalizacja i uwierzytelnianie przyrządów pomiarowych o dużej dokładności lub specjalistycznych,
• wykonywanie ekspertyz specjalistycznych przyrządów pomiarowych,
• wykonywanie czynności metrologicznych,
• nadzór nad obwodowymi urzędami miar i koordynowanie ich działalności,
• wykonywanie czynności dotyczących uwierzytelniania przyrządów pomiarowych stosowanych jako wzorce odniesienia w obwodowych urzędach miar oraz w laboratoriach pomiarowych akredytowanych,
• wykonywanie czynności metrologicznych dotyczących kontroli ilościowej towarów paczkowanych,
• wykonywanie zadań związanych z nadzorem nad przestrzeganiem przepisów prawa o miarach na obszarze działania urzędu oraz współdziałanie z administracją państwową i samorządową w tym zakresie.
Kolejnie; do zadań urzędów morskich podlegających Ministrowi Transportu i Gospodarki Morskiej należą wszystkie zadania z zakresu:
• bezpieczeństwa żeglugi morskiej,
• korzystania z dróg morskich oraz portów i przystani morskich.
• bezpieczeństwa związanego z badaniami, rozpoznawaniem i eksploatacją zasobów mineralnych dna morskiego,
• ochrony środowiska morskiego przed zanieczyszczeniem wskutek korzystania z morza oraz przez zatapianie odpadów i innych substancji w zakresie nie uregulowanym przepisami prawa geologicznego i górniczego,
• ratowania życia, prowadzenia prac podwodnych i wydobywania mienia z morza,
• nadzoru przeciwpożarowego w polskich obszarach morskich oraz morskich portach i przystaniach,
• uzgadnianie decyzji w sprawie wydawania pozwoleń wodnoprawnych i wydawanie pozwoleń budowlanych na obszarze pasa technicznego, morskich portów i przystani, morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego,
• budowy, utrzymywania i ochrony umocnień brzegowych, wydm i zalesień ochronnych w pasie technicznym,
• wyznaczania dróg morskich, kotwicowisk i badania warunków ich żeglowności,
• oznakowania nawigacyjnego dróg morskich i kotwicowisk w portach i przystaniach morskich oraz na wybrzeżu.
Urząd Statystyczny ma następujące zadania:
- przygotowywanie metodologii badań i prowadzenie wskazanych przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, przygotowywanie badań w zakresie edukacji oraz przygotowywanie wynikowych informacji statystycznych tych badań, badanie zapotrzebowania lokalnego i regionalnego na informacje związane z reformą edukacji,
- uczestnictwo we współpracy międzynarodowej w dziedzinie statystyki euroregionów, a w szczególności organizowanie wspólnych badań statystycznych oraz opracowywanie i wydawanie publikacji o euroregionach
- zbieranie, gromadzenie i opracowywanie danych statystycznych oraz ich analizowanie,
- przeprowadzanie spisów powszechnych,
- przechowywanie danych statystycznych,
- udostępnianie i rozpowszechnianie informacji statystycznych,
- opracowywanie i ogłaszanie prognoz demograficznych,
- przedstawianie instytucjom rządowym wynikowych informacji statystycznych,
- prowadzenie badań i analiz statystycznych wynikających z przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań międzynarodowych, dokonywanie porównań i ogłaszanie ich wyników.
- rozpoznawanie zapotrzebowania na informacje i analizy statystyczne i przygotowywanie projektów programów badań;
Kolejną organizacją jest Straż Graniczna.
Zadania wytyczono na podstawie Ustawy o Straży Granicznej z 12 października 1990r.
Terenowymi organami Straży Granicznej są komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic, granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej. Ich najważniejsze zadania to:
• ochrona granicy państwowej,
• kontrola ruchu granicznego,
• wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz,
• rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców,
• zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej i porządku publicznego
w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego,
• gromadzenie i przetwarzanie informacji z zakresu ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego oraz udostępnianie ich właściwym organom państwowym,
• ochrona granicy państwowej w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej,
• zapobieganie transportowaniu bez zezwolenia odpadów, szkodliwych substancji chemicznych oraz materiałów jądrowych i promieniotwórczych, a także zanieczyszczaniu wód granicznych,
• zapobieganie przemieszczaniu przez granicę środków odurzających i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych.
Urząd Żeglugi Śródlądowej
(Podstawa prawna: Ustawa o żegludze i spławie na śródlądowych drogach wodnych z 7 marca 1950 Dz.U. Nr 26 poz. 182 z1952r. t.j. z późn. zm. zarządzenia Ministra Żeglugi w sprawie powołania Inspektoratów Żeglugi Śródlądowej z 10 stycznia 1961r)
Do obowiązków urzędów żeglugi śródlądowej należy:
- nadzór nad bezpieczeństwem żeglugi śródlądowej,
- przeprowadzanie inspekcji statków,
- weryfikacja ustalonej głębokości tranzytowej na szlaku żeglownym,
- kontrola przestrzegania przepisów dotyczących żeglugi na śródlądowych drogach wodnych, w portach, przystaniach i zimowiskach,
- kontrola stanu oznakowania szlaku żeglownego, śluz, pochylni, mostów, urządzeń nad wodami i wejść do portów,
- przeprowadzanie postępowania w sprawach wypadków żeglugowych,
- kontrola dokumentów przewozowych i zgodności przewożonego przez statek ładunku z tymi dokumentami,
- kontrola obcych statków w zakresie zgodności wykonywanych przewozów z postanowieniami umów międzynarodowych oraz pozwoleń na te przewozy,
- współdziałanie z innymi organami w zakresie bezpieczeństwa żeglugi i ochrony środowiska