Pedagogika czasu wolnego jako teoria umożliwiająca konstruowanie wzorców zachowań ludzi w czasie wolnym.
Pedagogika czasu wolnego stanowi element składowy pedagogiki jako nauki o wychowaniu. Współcześnie problematyka czasu wolnego odgrywa coraz większą rolę i budzi zainteresowanie pedagogów, a także przedstawicieli innych dyscyplin naukowych: psychologów, socjologów, lekarzy, jak również ekonomistów i polityków. Wynika to z faktu, iż czas wolny jest jednym z najważniejszych problemów społecznych.
Czas wolny jako zjawisko masowe jest właściwy dopiero współcześnie, wysoko zurbanizowanym społeczeństwom w ramach cywilizacji naukowo-technicznych . Stanowi on ważną dziedzinę działalności społecznej człowieka i przedmiot zainteresowania państwa i organizacji społecznych .
Czas wolny jest nieodłącznym komponentem życia i może mieć dla człowieka dużą wartość, pełnić wiele ważnych funkcji. Stwarza on bowiem możliwość odpoczynku, odprężenia, regeneracji sił.
Na przestrzeni wieków pojęcie czasu wolnego ulegało ciągłym zmianom. Pierwsza definicja została sformułowana przez T. Vebleu - ekonomistę amerykańskiego, który przez pojęcie czasu wolnego rozumiał całokształt życia człowieka poza pracą.
Według Czajkowskiego czas wolny jest dobrem społecznym wypracowanym przez jednostkę i społeczeństwo dla regeneracji sił fizycznych i psychicznych po pracy zawodowej, nauce - dla rozwijania indywidualnych zamiłowań i zainteresowań, zapewnienia kulturalnego wypoczynku i kształtowania bogatszej osobowości jednostki.
Za najpełniejszą uważa się powszechnie definicję czasu wolnego sformułowaną przez Joffra Dumazedier'a: „czas wolny obejmuje wszystkie zajęcia, którym jednostka może
się oddać z własnej chęci bądź dla odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego kształcenia (bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału w życiu społecznym, po uwolnieniu się z obowiązków zawodowych, rodzinnych, społecznych.
Do znanych teoretyków, którzy zajmowali się problematyką czasu wolnego w Polsce zaliczyć można przede wszystkim A. Kamińskiego, R. Wroczyńskiego, B. Suchodolskiego, a także sojologa K. Przecławskiego.
Czas wolny spełnia wiele funkcji, jednakże do najważniejszych wg Dumazedier'a można zaliczyć funkcję wypoczynku, rozrywki, bezinteresownego kształcenia się i uczestnictwa w życiu społecznym. Wszystkie te funkcje wzajemnie się uzupełniają i nawet przy braku jednej z nich nie ma pełnego, harmonijnego działania czasu wolnego.
Podstawową zatem funkcją czasu wolnego jest wypoczynek. J. Sierpiński określa wypoczynek jako „proces odtwarzania ubytku energetycznego, wywołanego w organizmie ludzkim przez pracę lub inny wysiłek fizyczny bądź umysłowy, czyli jako proces regeneracji sił fizycznych i psychicznych.
K. Czajkowski pisze, że wypoczywać, tzn. prowadzić taki tryb życia, który zapewni organizmowi potrzebne po pracy lub nocne odprężenie, będzie stwarzał warunki do odnowy sił, a równocześnie umożliwi ciekawe i pasjonujące organizowanie różnych zajęć, co zapewni dobry rozwój psychofizyczny, intelektualny i społeczny.
Wypoczynek może być bierny i czynny. Najlepszą formą wypoczynku jest niewątpliwie wypoczynek czynny, polegający na oddawaniu się ulubionym zajęciom, angażując siły fizyczne czy umysłowe. Wypoczynek bierny służy głównie do regeneracji organizmu, do odnowy sił psychicznych i fizycznych, np. podczas snu.
Z wypoczynkiem ściśle związana jest rozrywka. A. Kamiński stwierdza, że „funkcja rozrywki polega na kompensowaniu monotonii dnia, nudy, powtarzających się codziennie czynności”. Rozrywka przynosi zatem człowiekowi radość i odprężenie.
Kolejną ważną funkcją czasu wolnego jest rozwój zainteresowań i uzdolnień, czyli samokształcenie. Mogą to być także zainteresowania związane z pracą, jak i nauką. Czynności te muszą być jednak wykonywane z wewnętrznej potrzeby i ku własnemu zadowoleniu. Dzięki samokształceniu człowiek nabywa nowe umiejętności, kształci swój intelekt i wolę, doskonali się, ma możliwości samorealizowania, samourzeczywistnienia.
Czwartą, ostatnią z zaproponowanych funkcji czasu wolnego jest funkcja aktywizacyjno - społeczna. Polega ona na celowym aktywizowaniu jednostki w czasie wolnym, a także na wiązaniu się z innymi, z którymi razem dana jednostka projektuje i realizuje różne formy zajęć.
W zależności od tego, ile czasu pozostaje człowiekowi, jaki jest jego zakres i cel, można wyróżnić trzy podstawowe kategorie czasu wolnego:
czas dyspozycyjny - czas wolny od pracy zarobkowej i nie wypełniony samokształceniem, nie obejmujący zaspokojenia podstawowych potrzeb biologicznych (posiłki, sen, higiena osobista) oraz prac domowych i opiekuńczych. Jest to czas pozostający wyłącznie do dyspozycji jednostki dla jej osobistego rozwoju i rekreacji.
czas na wpół wolny - wg Kamińskiego to czas przeznaczony na czynności, którym towarzyszy poczucie obowiązku ich wykonywania lub świadomość korzyści rzeczowych. Może to być np. „udział w pracach społecznych, samodzielna pomoc w pewnych pracach w domu rodzinnym”.
wczasowanie - wg Kamińskiego to ta część czasu wolnego, którą swobodnie i dobrowolnie dysponując, możemy wypełniać odpoczynkiem, zabawą oraz pracą umysłową (podejmowaną z własnej potrzeby, dla własnego rozwoju), aktywnością społeczną, artystyczną, sportową itp. Zamiennie można tu stosować pojęcie rekreacji. Czajkowski natomiast wczasowanie traktuje jako część czasu wolnego człowieka, którą wykorzystuje on dla wypoczynku i rozrywki po pracy i obowiązkowych zajęciach dnia codziennego.
Czas wolny można rozpatrywać w różnych aspektach: socjologicznym, psychologicznym, fizjologiczno - zdrowotnym i pedagogicznym.
W aspekcie socjologicznym zwraca się uwagę na spędzanie czasu wolnego w zespole rówieśników, co prowadzi do bardziej wydajnego i wytrwałego działania, niż działanie indywidualne. Aspekt ten posiada niewątpliwie wartość ideowo - wychowawczą.
W aspekcie psychologicznym jednostka postrzegana jest jako poszukiwacz nowych wrażeń, interesujących rzeczy, zjawisk, przedmiotów. W czasie wolnym człowiek odkrywa nowe obszary, rozbudza i rozwija swoje zainteresowania i uzdolnienia, jednakże dużą rolę odgrywa także potrzeba rozrywki, przyjemności, która daje odprężenie i komfort psychiczny po całym dniu wysiłku umysłowego czy pracy.
Aspekt fizjologiczno - zdrowotny spełnia profilaktyczną rolę w zakresie ochrony zdrowia, głównie dzieci i młodzieży. Do walorów fizjologiczno - zdrowotnych wolnego czasu zalicza się m. in.: odprężenie psychofizyczne, duży zasób świeżego powietrza oraz ruch fizyczny, jak również racjonalne odżywianie.
W aspekcie pedagogicznym jednostka przejawia własną inicjatywę i samodzielność w organizowaniu różnych zajęć rekreacyjnych w zależności od własnych zainteresowań i potrzeb.
Bardzo duże znaczenie dla planowania i organizowania różnych form spędzania wolnego czasu ma znajomość czynników wpływających na zachowania wolnoczasowe. R. Winiarski wyróżnia cztery podstawowe grupy czynników determinuje zachowania ludzkie w wolnym czasie:
czynniki biologiczne
stan zdrowia
poziom sprawności fizycznej
poziom wydolności fizycznej
typ budowy somatycznej
czynniki psychiczne
osobowość
typ temperamentu
poziom inteligencji
postawa człowieka do życia
struktura potrzeb i zainteresowań
czynniki społeczno - demograficzne
płeć
wiek
wykształcenie
zawód
czynniki społeczno - ekonomiczne
sytuacja materialna
ilość czasu wolnego
dostępność urządzeń i obiektów rekreacyjnych.
Te wszystkie czynniki mają ogromny wpływ na wzorce zachowań ludzi w czasie wolnym. Zmiana niektórych z tych czynników nie musi automatycznie prowadzić do zmian w aktualnie występujących, mniej lub bardziej powszechnych wzorcach spędzania wolnego czasu.
Z prowadzonych badań wynika, że występujące wzorce zachowań wolnoczasowych są bardzo zróżnicowane. Dla właściwej oceny wartości określonego wzorca niezbędne jest określenie faktycznego ciężaru gatunkowego i jakościowego danej czynności. Problem kształtowania wzorców spędzania czasu wolnego jest niezwykle złożony. Nie da się go rozwiązać tylko przez działania społeczne w jakichś wybranych zakresach, np. przez wychowywanie, zwiększenie ilości wolnego czasu czy rozbudowę bazy materialnej.
Określone wzorce i normy postępowania, zachowania i nawyki kształtują się już w dzieciństwie lub wczesnej młodości, a zatem w okresie, w którym z jednej strony mamy do czynienia z największą plastycznością osobowości wychowanka, z drugiej zaś absolutyzacją wpływu środowiska rodzinnego na wychowanka.
Mówiąc o wzorcach zachowań wolnoczasowych ludzi nie sposób nie wspomnieć o wychowawczej roli czasu wolnego. Pod tym pojęciem rozumie się „ciągłe, ustawiczne przygotowanie człowieka do aktywnego, samodzielnego i racjonalnego wypełniania czasu wolnego różnorodną działalnością rekreacyjną aprobowaną społecznie, dającą wypoczynek, kulturalną rozrywkę oraz rozwijającą osobowość.
Problematyka racjonalnej organizacji czasu wolnego stanowi dominujący nurt rozważań socjologii i pedagogiki wolnego czasu. Szczególny nacisk teoretycy i badacze kładą na
kształtowanie kultury czasu wolnego: aspiracji kulturalnych, umiejętności wyboru zajęć i zainteresowań, umiejętności korzystania z istniejących możliwości spędzania wolnych godzin itd. W wielu badaniach udowodniono, że są to główne czynniki, które kształtują wzory zachowań ludzi w czasie wolnym.
Umiejętność właściwego wykorzystywania czasu wolnego jest zatem bardzo pożądana, ale zarazem bardzo trudna do osiągnięcia. Należy ją kształtować przez całe życie, a więc ogromną rolę w przygotowaniu jednostki do poprawnego spożytkowania czasu wolnego spełnia wychowanie, „które upowszechniając wartościowe wzorce rozbudza zainteresowania i potrzeby, kształtuje postawy, utrwala nawyki rekreacyjne oraz świadomy stosunek do własnej psychiki i organizmu oraz ich potrzeb.”
Upowszechnianie wzorców polega na rozbudzaniu potrzeb społecznych i na tworzeniu jednocześnie warunków ich zaspokajania. Te dwa rodzaje działalności musza iść ze sobą w parze. Nie osiągnie się specjalistycznych celów wychowania, gdy rozbudzać się będzie potrzeby aktywnego spędzania wolnego czasu, a tworzyć warunki sprzyjające postawom biernym i konsumpcyjnym. Zarówno aktywne, jak i konsumpcyjne wzory spędzania czasu wolnego realizowane są w grupach lub indywidualnie. Wzory aktywne wymagają bezpośrednich więzi między uczestnikami zajęć a przedmiotem zainteresowań (więzi emocjonalne, postawa poznawcza lub twórcza). Wzory zachowań konsumpcyjnych również kształtują się w dużej części w małych grupach - zabawa jest typowym wzorem tego rodzaju. Do upowszechniania tych wzorów wystarczają jednak więzi rzeczowe, bezosobowe, a nawet tylko podobieństwo sytuacji społecznej wielkich grup ludzi. Do ukształtowania potrzeb konsumpcyjnych wystarczy bowiem fakt, że ludzie dysponują wolnym czasem i potrzebują zmiany bodźców psychicznych, a do ich wywołania nie jest potrzebne świadome działanie wychowawcze.
Aby w ogóle mówić o wzorach zachowań w czasie wolnym należy najpierw wyjaśnić pojęcie wzoru. Wg A. Kłosowskiej wzór to „schemat bądź system rozpowszechnionych w obrębie danego społecznego kręgu utrwalonych sposobów faktycznego zachowania się jednostki lub grupy.”
Czas wolny dzieci, młodzieży i dorosłych znacznie różni się od siebie. Osoby dorosłe zazwyczaj mają bardzo mało czasu wolnego, oczywiście zależy to w dużym stopniu od
organizacji dnia, od wykonywanego zawodu, od wieku, wykształcenia, a także od sytuacji materialnej. Czas wolny dzieci jest dłuższy, charakteryzuje się mniej zróżnicowanymi formami i miejscem spędzania, większym udziałem odpoczynku biernego, większą kontrolą i opieką ze strony dorosłych. W literaturze spotyka się najwięcej opracowań dotyczących wzorów spędzania wolnego czasu przez młodzież, zarówno tą pochodzącą z dużych miast, jak i młodzież wiejską i tą właśnie grupą wiekową będę posługiwała się przy przedstawianiu wzorców zachowań wolnoczasowych.
Zachowania w czasie wolnym podzielić można na:
- sposoby spędzania czasu wolnego (indywidualnie lub w grupie)
- wzory zachowań w czasie wolnym (charakteryzujące przede wszystkim zachowania grupowe).
Sposoby spędzania wolnego czasu podzielić można na sześć podstawowych kategorii:
1. zachowania związane z przyjętymi na siebie obowiązkami:
- dokształcania
- pomocy rodzinie
- działalności organizacyjno- społecznej
- religijnymi
2. zachowania związane z aktywnością podmiotu w dziedzinie:
- artystycznej
- technicznej
- sportu i rekreacji fizycznej
- turystyki
3. zachowania związane z uczestnictwem w kulturze:
- w formie odbioru środków masowego przekazu (TV, radio,
prasa, książki, kino, teatr)
zachowania związane z uczestnictwem w życiu społecznym:
- przebywanie z sympatią
- spacery z kolegami
- uczęszczanie do kawiarni, dyskotek, klubów, spotkania towarzyskie itp.
- oglądanie imprez sportowych
5. zachowania związane z realizacją indywidualnych zamiłowań:
- różnego rodzaju hobby, uprawianie działki itp.
- bierny wypoczynek
6.zachowania o charakterze patologii społecznej:
- nałogowe picie alkoholu
- narkomania
- nadużycia seksualne
- przestępczość.
W pedagogice czasu wolnego funkcjonują cztery formy spędzania tego czasu:
indywidualnie, tzn. pojedynczo,
rodzinnie, tzn. z rodzicami lub innymi członkami rodziny,
grupowo nie instytucjonalnie, tzn. w grupie nieformalnej, najczęściej w grupie rówieśniczej,
grupowo instytucjonalnie, tzn. w grupie funkcjonującej w szkole, organizacji młodzieżowej, domu kultury itd.
Wiele zachowań młodzieży w wolnym czasie realizowanych jest w grupie, przede wszystkim w nieformalnej grupie rówieśniczej. Wg A. Kłosowskiej można wyodrębnić następujące wzory zachowań wolnoczasowych:
intelektualny (zespoły zainteresowań, dokształcania, dyskusji)
społeczny (organizacje społeczne, akcje społeczne, pomoc innym ludziom)
artystyczny (amatorska twórczość artystyczna)
techniczny (zajęcia techniczne)
sportowy (uprawianie sportu zawodniczego i amatorskiego)
turystyczny
uczestnictwa w kulturze
ludyczno - towarzyski
patologiczny.
Dominującym grupowym wzorem zachowań młodzieży miejskiej w czasie wolnym jest wzór ludyczno - towarzyski. Jego realizacja polega na uczestnictwie w prywatkach, wieczorkach tanecznych, przebywaniu w kawiarni, w klubach internatowych, wspólnym spędzaniu czasu z nieformalną grupa przyjaciół i znajomych. Pozytywny aspekt tego wzoru zachowań polega na rozwijaniu i kształtowaniu osobowości w kontaktach międzyludzkich.
Wzór artystyczny realizowany jest zazwyczaj w formie udziału w działalności zespołów artystycznych zlokalizowanych w szkołach lub w placówkach wychowania pozaszkolnego, a także w grupach nieformalnych. Realizowany bywa zazwyczaj przez młodzież poniżej 20 roku życia. Związany jest z twórczością plastyczną, muzyczną (głównie przejawia się w grze na rozmaitych instrumentach, śpiewie i tańcu)i literacką. Kreowanie wzoru artystycznego w spędzaniu wolnego czasu jest bardzo pozytywne, wiąże się bowiem nie tylko ze zdobywaniem nowych umiejętności, ale także z „czerpaniem” radości wewnętrznej przez wykonywanie tych czynności, które sprawiają człowiekowi najwięcej zadowolenia.
Wzór intelektualny spędzania wolnego czasu występuje najczęściej w dużych miastach, które dysponują ośrodkami akademickimi. Wzór ten realizuje przede wszystkim młodzież ucząca się, również studenci. Obecnie dominuje tendencja do zdobywania przez młodzież wyższego wykształcenia, ponieważ zdobycie dobrze płatnej pracy coraz częściej z nim się wiąże. Zdobywanie wiedzy w czasie wolnym przez młodzież pracującą należy do pozytywnych aspektów spędzania wolnego czasu. Wiąże się to nie tylko z poszerzaniem własnej wiedzy, ale także z możliwością spotkania ciekawych ludzi, wymianą poglądów i doświadczeń.
Wzór sportowy spędzania wolnego czasu jest jednym z najsłabiej realizowanych, choć najbardziej akceptowanych i pożądanych wzorów zachowań dzieci, młodzieży a także ludzi dorosłych. Aktywność sportowa wyraźnie maleje wraz z wiekiem człowieka. Ogólny wymiar czasu wolnego przeznaczonego na ćwiczenia fizyczne kształtuje się znacznie poniżej normy higienicznej, która zakłada, że dla zapewnienia warunków prawidłowego rozwoju młodego organizmu niezbędna jest dawka ruchu od 2 do 3 godzin dziennie. Dociekanie przyczyn niedostatecznej aktywności sportowej młodzieży w czasie wolnym prowadzi do następujących wniosków:
młodzież uskarża się na ogół brak czas wolnego
z innych powodów na odnotowanie zasługują: zmęczenie, brak warunków do uprawiania sportu, niekorzystne warunki domowe, dodatkowe zajęcia, brak towarzystwa, uciążliwe i czasochłonne dojazdy do szkoły, korepetycje, nieumiejętność ułożenia sobie planu zajęć, brak ogólnie dostępnych obiektów sportowych, przeciwwskazania lekarskie, brak własnego sprzętu sportowego dostosowanego do zmiennych warunków pogodowych, utrudniony dostęp do klubu sportowego itd.”
Wiadomym wydaje się być fakt, że na wycieczkach, obozach, treningach dzieci i młodzież rozwijają swoje zainteresowania sportowe, zwiększają sprawność fizyczną i zdobywają wiedzę na temat roli ruchu dla życia i zdrowia.
Rozpatrując sposób spędzania wolnego czasu przez młodzież należy też mieć świadomość, że warunki społeczno gospodarcze w naszym kraju oraz możliwości finansowe rodzin nie sprzyjają różnorodnej działalności rekreacyjno - sportowej. Dołączając do tego problemy rodzinne, częste bezrobocie ich rodziców, oraz brak czasu na systematyczne wychowywanie dzieci możemy zauważyć ogrom problemu jakim jest czas wolny i jego wykorzystanie.
Bardzo ważnym problemem końca XX wieku są zagrożenia wynikające z chorób spowodowanych brakiem ruchu oraz używania alkoholu, papierosów i narkotyków co tym bardziej zmusza nas nauczycieli wychowania fizycznego do kształtowania świadomości młodych ludzi w kierunku aktywnego spędzania czasu wolnego.
Wzór turystyczny spędzania wolnego czasu ma poniekąd związek z wzorem sportowym i cieszy się dużym powodzeniem i akceptacją wśród dzieci i młodzieży. Najczęściej wiąże się z turystyką w czasie wakacji czy ferii zimowych rzadziej z turystyką w dni wolne niedziele czy święta. Pozytywny aspekt spędzania wolnego czasu poprzez turystykę wiąże się nie tylko z poznawaniem nowych miejsc, ale także z rekreacyjną formą spędzania wolnego czasu z częstym przebywaniem na łonie natury, podziwianiem przyrody, oddychaniem czystym świeżym powietrzem.
Wzór społeczny spędzania wolnego czasu znajduje się na ostatnim poza zachowaniem patologicznym miejscu. Do jego realizacji przyznaje się w czasie wolnym tylko młodzież szkolna w niewielkimi procencie. Kreowanie wzoru społecznego w spędzaniu wolnego czasu powinno być głębiej realizowane nie tylko przez szkoły, ale także przez placówki wychowania pozaszkolnego, działalności władz lokalnych. Bowiem poprzez pomoc ludziom znajdującym się w potrzebie kształtują się pozytywne cechy charakteru każdego człowieka, zarówno młodego jak i dorosłego.
Realizacja wzoru uczestnictwa w kulturze też przedstawia się nie najlepiej. Obecnie korzystanie z „dóbr kultury” najczęściej wiązane jest przez dzieci i młodzież z grami komputerowymi, czy oglądaniem kaset wideo czy telewizji, rzadziej na uczestnictwie w koncertach, oglądaniu spektakli w teatrach czy filmów wyświetlanych w kinie. Aktywne uczestnictwo w życiu kulturalnym wiąże się często z brakiem środków finansowych rodziców.
Częstotliwość występowania wzorów zachowań patologicznych trudno określić, ponieważ badania w tym zakresie są niezwykle trudne. Realizacja wzorów „aktywnych” artystycznych, sportowych, turystycznych - zmniejsza występowanie patologicznych wzorów zachowań, zwłaszcza alkoholizmu. Preferowanie przez niektóre placówki wychowania poza szkolnego zespołów elitarnych, a odtrącenie tzw. młodzieży trudnej zwiększa możliwość występowania patologicznych wzorów zachowania. Patologiczne wzory zachowań w spędzaniu wolnego czasu mają podłoże często rodzinne. Dzieci i młodzież pochodząca z rodzin patologicznych częściej powtarza błędy rodziców np. alkoholizm, kradzieże, rozboje, itp. Dlatego wzór zachowań patologicznych należy eliminować z zachowań ludzi, duża w tym rola władz lokalnych, szkół, osób dorosłych świadomych odpowiedzialnych wychowawców.
Ilość, treść i sposób zagospodarowania czasu wolnego mają duży wpływ na jakość życia człowieka. Dlatego już od dzieciństwa powinien on być przygotowywany do odpowiedniego sytuowania go we własnym budżecie czasu i właściwego jego wykorzystywania. Powinien też nauczyć się radzenia sobie w sytuacjach, gdy - wbrew własnej woli - ma nadmiar lub niedobór tego czasu. Podstawowa rola w tej dziedzinie przypada rodzinom i zastępującym je środowiskom. One modelują zarówno stosunek do tego czasu, jak też treści i formy jego wypełnienia. Dziecko u którego nie stłumiono naturalnej ciekawości świata, potrzeby zabawy i twórczej ekspresji, któremu ułatwiono doświadczenie i przeżywanie różnych form aktywności, akceptując narastającą z wiekiem samodzielność, nie ma zazwyczaj problemów z wypełnieniem czasu wolnego, nie nudzi się, nie ma poczucia jałowości istnienia. Dzięki rozwiniętym zainteresowaniom i potrzebom ich pogłębiania, doświadczeniom w kontaktach z innymi ludźmi, naturą i kulturą, ma możliwość dokonywania wyboru z pośród dowolnych ofert, a nierzadko samo potrafi je wykreować.
Zachowania w czasie wolnym są zachowaniami relatywnie najbardziej należącymi do sfery swobodnego wyboru jednostki, toteż zadaniem najważniejszym, jeśli chodzi o wychowanie, jest pomóc człowiekowi w dokonywaniu tych wyborów według najlepszych kryteriów i nauczać go tych umiejętności. Najlepsze kryteria to takie, które nadają jednostce sens w życiu i nie prowadzą do konfliktów pomiędzy dobrem jednostki a dobrem społecznym. Nie wystarczy zatem tylko zagospodarować czas wolny, ale trzeba także pomagać ludziom, zwłaszcza dzieciom i młodzieży, w ukierunkowaniu ich aktywności i stale w nich tą umiejętność rozwijać.
Nie ulega wątpliwości, że istnieje wiele gotowych wzorców zachowań ludzi w czasie wolnym. Jedne odpowiadają nam bardziej inne mniej. Wybór formy i wzorca spędzania tego czasu zależy od nas samych. Każdy człowiek indywidualnie dopasowuje te wzorce do swoich potrzeb. Nie możemy w tej dziedzinie niczego narzucać, zmuszać kogoś do spędzania czasu wolnego w ten czy inny sposób, choć niejednokrotnie tak się zapewne dzieje.
Pedagogika czasu wolnego jest dziedziną, która proponuje pewne, najbardziej optymalne i pożądane wzorce teoretyczne zachowań wolnoczasowych, pokazuje jak można spędzać czas wolny, ale to od nas zależy czy do tych wzorów się dostosujemy, czy być może wypracujemy własny niesklasyfikowany do tej pory wzorzec zachowań. Z upływem czasu niektóre z wzorców ulegają przedawnieniu bądź przynajmniej pewnej modyfikacji, co niewątpliwie jest związane z postępem naukowo - technicznym i rozwojem społeczeństw, co powoduje nie tyle rezygnację z pewnych wzorców, co ich przekształcenie i dostosowanie do nowej rzeczywistości. Pedagogika czasu wolnego jest zatem niewątpliwie teorią, która umożliwia konstruowanie wzorców zachowań ludzi w czasie wolnym, jest bazą, z której korzystać będzie jeszcze wiele pokoleń.
Literatura:
Czajkowski K. „Wychowanie do rekreacji”, Warszawa 1979
Dumazedier J. „Problemes actuels de la socjologie du doisir”, Riss, vol XIII, UNESCO, Paris 1960
Sierpiński J „Wczasy pracownicze. Problematyka ekonomiczna i społeczna”, Warszawa 1968
Kamiński A. „O wczasach pełnych i wychowawczo - poprawnych” w „Problemy Opiekuńczo - wychowawcze”, 1971
Tauber D. R. „Pedagogika czasu wolnego”, Poznań 1998
Gruszyn B. „Czas wolny. Aktualna problematyka”, Warszawa 1970
Winiarski R. „Wstęp do rekreacji”, Kraków 1989
Czajka S. „Z problemów czasu wolnego”, Warszawa 1979
Nawrocka W. „Aktywny wypoczynek”, Warszawa 1987
Kłosowska A. „Z historii i socjologii kultury”, Warszawa 1969
Przecławski K. „Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce”, Warszawa 1978
Czajkowski K. „Wychowanie do rekreacji”, Warszawa 1979
Dumazedier J. „Problemes actuels de la socjologie du doisir”, Riss, vol XIII, UNESCO, Paris 1960
Sierpiński J. „Wczasy pracownicze. Problematyka ekonomiczna i społeczna', Warszawa 1968
Czajkowski K. „Wychowanie do rekreacji”, Warszawa 1979
Kamiński A.: „O wczasach pełnych i wychowawczo - poprawnych” w „Problemy Opiekuńczo - wychowawcze”,
1971
Tauber D. R. „Pedagogika czasu wolnego”, Poznań 1998
Gruszyn B. „Czas wolny. Aktualna problematyka”, Warszawa 1970
Winiarski R. „Wstęp do teorii rekreacji”, Kraków 1989
Czajka S. „Z problemów czasu wolnego”, Warszawa 1979
Nawrocka W. „Aktywny wypoczynek”, Warszawa 1987
Tauber D. R. „Pedagogika czasu wolnego”, Poznań 1998
Kłosowska A. „Z historii i socjologii kultury”, Warszawa 1969
Przecławski K. „Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce”, Warszawa 1978
Przecławski K. „Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce”, Warszawa 1978
Kłosowska A. „Z historii i socjologii kultury”, Warszawa 1969
Przecławski K. „Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce”, Warszawa 1978
1
9