Uczucia rodziców dzieci z upośledzeniem umysłowym i ich ewolucja
Lęk
Lęk przed macierzyństwem
najczęściej ma swe źródło w nierozwiązanym konflikcie z własną matką, w obniżonym poczuciu własnej wartości i traktowaniu siebie jako osoby niezdolnej do przekazywania potomstwu wartościowego dziedzictwa
Lęk przed nienormalnością dziecka
jest zasadniczym motywem wykonywania badań prenatalnych;
lęk ten często bywa generowany przez specjalistów kierujących kobiety
na badania ze względu na tzw. wskazania wiekowe, przebyte choroby lub porody dzieci upośledzonych;
źródłem lęku przed nienormalnością dziecka mogę być zarówno realne zagrożenia dla jego rozwoju wynikające z przyczyn zdrowotnych, jak też zagrożenie o charakterze fantazmatycznym, wynikające z urojeń
i tzw. złych przeżyć.
Kobiety, które nie przeżywają stanów lękowych charakteryzują się nast.
właściwościami:
- poczucie więzi z mężem (ojcem dziecka) i poczucie wspólnoty w przeżywaniu
ciąży.
- dobre kontakty z rodziną macierzystą, szczególnie dobra relacja między
przyszłą matką i jej matką,
- zabezpieczenie materialno - bytowe,
- korzystne doświadczenia z poprzednich ciąż i porodów.
Lęki w czasie porodu
większość kobiet w czasie porodu jest skupiona na sobie, na swoim bólu, lęku o siebie, albo też na zadaniu i jego realizacji.
Przeżycia lękowe po porodzie
szczególny udział w genezie lęku po porodzie ma charakterystyczny rodzaj podniecenia, który powstaje u personelu medycznego, medycznego sytuacji zagrożeń życia dziecka.
Emocje związane z rozpoznaniem wady czy upośledzenia
Lęk przed wrogością otoczenia
strach przed przekazaniem informacji o niepełnosprawności dziecka najbliższym;
głęboki lęk przed kontaktami z ludźmi nawet najbliższymi, z tytułu posiadania niepełnosprawnego dziecka, często łączy się z brakiem akceptacji dla dziecka bądź siebie samego
Obawa przed zaprzepaszczeniem szans
przekonanie o odmienności dziecka, sprawia, że rodzice czują się bezradni w jego wychowaniu;
poczucie braku kompetencji wychowawczych bierze się m. in.
z doświadczenia niepowodzenia w uczeniu dzieci różnych umiejętności.
Lęk przed konfrontacją
lęk dotyczy konfrontacji własnego dziecka z innymi zdrowymi dziećmi
Lęk przed przyszłością
lęk przed marnowaniem własnego życia;
lęk przed brakiem sił
lęk przed dopatrzeniem się w sobie złych skłonności czy niemożności, zaburzających pożądany przez nich obraz własnego JA .
Przeżycia alternatywne wobec lęku łączące się z poczuciem spokoju, radości, odprężenia, bezpieczeństwa, rejestrowane są w następujących typach sytuacji:
kiedy rodzice stykali się z objawami akceptacji siebie i swojego dziecka przez rodzinę;
kiedy rodzice doznawali życzliwego zainteresowania i normalnego traktowania przez znajomych, sąsiadów, środowiska pracy;
kiedy rodzice i dzieci otrzymywali od lekarzy i innych specjalistów czas, spokój i zainteresowanie ich problemami, także kompetentne orzeczenia;
kiedy od specjalistów otrzymywali jasne i realne wskazówki co do sposobu postępowania z dzieckiem;
kiedy rodzice znajdowali dla swojego dziecka dobre miejsce
w przedszkolu, szkole itp.;
kiedy rodzice mieli poczucie wspólnoty z innymi, czuli się członkami określonych społeczności, w których mogli działać na rzecz uznawanych przez siebie wartości;
kiedy dostrzegali postępy w rozwoju dziecka i obawy jego dobrego samopoczucia psychicznego, będące dla rodziców świadectwem tego, że we właściwy sposób dbają o swoje dziecko.
Żałoba
uczucia w czasie ciąży
cześć kobiet na wiadomość o ciąży reaguje smutkiem czy wręcz rozpaczą, i jest w takiej reakcji element żałoby po utracie wolności i nadziei na realizację życiowych pragnień;
przeżywanie ciąży jako żałoby wyraża się specyficznymi dolegliwościami psychosomatycznymi, a także brakiem zainteresowania mającym się narodzić dzieckiem;
mianem żałoby bywa tez określany stan psychiczny rodziców, który powstaje po utracie prze nich dziecka wymarzonego w konfrontacji urodzonym
utrata takiego obiektu miłości jakim jest dla rodziców ich własne JA- urodzenia niepełnosprawnego dziecka jest dla wielu rodziców świadectwem ich własnej niepełnowartościowości;
kryzys własnej tożsamości
nie jest on tak naprawdę powodowany faktem upośledzonego dziecka, ale wyrazem ogólniejszych problemów stosunku do JA i do świata wartości, które zostają uaktywnione przez sytuację choroby dziecka
Czynnikami „leczącymi” żałobę są najczęściej czas i wsparcie społeczne.
Wrogość
uczucie to pojawia się u rodziców różnych momentach ich życia: dotyczyć mogą samego zapłodnienia, irytacji czy wściekłości
z powodu różnych utrudnień życiowych okresie ciąży;
wrogość bywa kierowana do personelu szpitalnego, zaniedbania, błędy diagnostyczne, błędy wleczeniu i pielęgnacji będące przyczyną upośledzonego rozwoju dziecka;
uczucia agresji mogą być skierowane również na dzieci, rodzą je bieżące trudności i kłopoty (zmęczenie);
bliżej nie sprecyzowane uczucie żalu do losu za wszystkie kłopoty przybiera w niektórych przypadkach skrystalizowana formę agresji wobec dziecka albo partnera życiowego prowadzi do dalszego skomplikowania sytuacji życiowej.
Poczucie wstydu i upokorzenia
Uczucia te SA pochodna od wyobrażenia o upośledzeniu jako czymś hańbiącym, umniejszających wartość i poczucie własnej wartości;
Poczucie wstydu i upokorzenia jest bliskie uczuć autodestrukcji, wiąże się z samokaraniem, a także próbą ratowaniem przed tymi uczuciami przez odcięcie od JA osoby dziecka: nieakceptowanie jego istnienia, darzenie do oddalenia czy unicestwienia.
Miłość
Uczucie miłości poprzedzające narodziny dziecka łagodzi emocje związane z szokiem niepomyślnej diagnozy i praktycznie uniemożliwia odtrącenie uczuciowe dziecka z powodu choroby
W przypadku, kiedy dziecko rozwija się początkowo dobrze, a jego zaburzenia ujawniają się z wiekiem miłość rodzicielska także najczęściej nie jest wycofywana z powodu choroby, ale wzbogacana poprzez troskę i lęk o dziecko, i gotowość niesienia mu pomocy.
Szczególna kombinacja miłości bólu, cierpienia, lęku i rozpaczy sprawia, że wśród rodziców dzieci o zaburzonym rozwoju można wyróżnić szczególne typy uczuć rodzicielskich, których nie wszystkie są jednakowo dla dzieci korzystne.
Miłość symbiotyczna
- wyrażenie to zaczerpnięte z biologii nie jest określeniem najbardziej trafnym; oznacza ono w tym przypadku przede wszystkim wspólne JA,
a ściślej JA matki ogarniające osobę dziecka i w pełni z nią zidentyfikowane;
- stadium miłości symbiotycznej uważa się za niezbędne i rozwojowo korzystne w najwcześniejszym okresie życia dziecka;
- w późniejszym okresie ten rodzaj relacji oznacza zagrożenie dla rozwoju odrębnego JA dziecięcego, dziecięcego na swój sposób upośledza także matkę.
Miłość poświęcająca się i rekompensująca
- niektórzy rodzice spostrzegają swoje dzieci jako biedne, skrzywdzone
i wymagające ochrony przed zagrażającym im światem;
- przejawia się to stałym czuwaniem przy dzieciach, niedopuszczaniem dzieci do kontaktu z innymi dziećmi czy jakichkolwiek przejawów samodzielności;
- dzieci są stale pod kontrolą i sterowane zewnętrznie, co sprzyja ich bierności fizycznej, ospałości intelektualnej i społecznej izolacji;
- rodzice maja poczucie całkowitego poświęcenia się, wyrzekania przyjemności czy zadań życiowych celu opieki nad dziećmi;
- czują się zagrożeni, kiedy np. terapeuci, wspomagają rozwój samodzielności dzieci.
Miłość wstydliwa
- „Kocham cię, ale się ciebie wstydzę”
Miłość przebojowa
- rodzice wykazują bardzo dużą aktywność w organizowaniu warunków życia swoich dzieci, staja na czele klubów, zakładają stowarzyszenia, szkoły i zakłady rehabilitacyjne;
- wytwarzają obraz świata o typie paranoidalnym, dostrzegają wszędzie zagrożenia i ustawiają się w pozycji walki o prawa swoich dzieci
i swoje własne;
- ich działania niejednokrotnie maja charakter roszczeniowy
Miłość z oddali
- w dużej mierze dotyczy ojców - ucieczka w prace zawodową;
- wychowanie dziecka bywa powierzane dziadkom bądź płatnym opiekunom;
- szczególnym rodzajem wykazywania zainteresowania dzieckiem,
a równocześnie kojenia wyrzutów sumienia z powodu niedostatków miłości wobec niego, jest próba znalezienia tzw. metody wychowawczej czy rehabilitacyjnej rozwiązującej problemy;
Miłość zracjonalizowana
- niektórzy rodzice upośredniają swoje uczucie do dziecka poprzez posługiwanie się argumentami uzasadniającymi tę miłość: „Bóg wiedział, co robi, powołując do życia takie dziecko”;
- szczególną cecha tej grupy rodziców jest traktowanie miłości do dziecka jako obowiązku, a także zadaniowa orientacja w procesie opieki pielęgnacji
Miłość nieodwzajemniona
- w szczególnie trudnej sytuacji emocjonalnej znajdują się rodzice dzieci z cechami autystycznymi;
- ogromnie trudno zajmować się dzieckiem, wytrzymywać, na co dzień kłopotliwe formy jego zachowania, w sytuacji, kiedy brak jest poczucia emocjonalnego kontaktu z dzieckiem oraz gratyfikacji uczuciowej z jego strony.
Miłość własna
- niektórzy rodzice sprawiają wrażenie, jakby ich stosunek do dziecka nie był wyrazem relacji z samodzielnym podmiotem, ale jedynie wyrazem ich miłości własnej.
Miłość za wszelką cenę dążąca do normalności
- rodzice wyznają zasadę, że z dzieckiem upośledzonym, można żyć „normalnie” i nie dopuszczają myśli, aby mieli z powodu dziecka
z czegokolwiek w życiu zrezygnować;
- z psychologicznego punktu widzenia mamy tu do czynienia
z mechanizmem obronnym rodziców, polegającym na zaprzeczaniu trudnością rozwojowym dziecka, nie zaś z autentyczna gotowością do niesienia mu pomocy w normalizacji rozwoju.
Miłość rozumna
- rodzice są wrażliwi na potrzeby dziecka, ale jednocześnie dbają
o zaspokojenie swoich;
- starają się zapewnić choremu dziecku wszelkie specyficzne
i dostosowane do jego szczególnych potrzeb warunki rozwojowe, jednocześnie dążąc do urzeczywistnienia różnych wartości ważnych dla nich samych,
- rodzice nie dopuszczają, aby problemy zdrowotne czy patologia zdominowały ich życie.
Miłość uszczęśliwiająca
- pierwsza grupę stanowią rodzice uszczęśliwieni samym darem, jakim jest dziecko, niezależnie od jego właściwości;
- druga grupę rodziców szczęśliwych stanowią ci, którzy przeszli przez długa drogę do akceptacji dziecka upośledzonego i dotarli do etapu,
w którym stało się możliwe ułożenie życia w sposób pozbawiony bólu
i klęski, natomiast dominującym poczuciem zgody na dziecko takie, jakie ono jest, na siebie i na rodzinę, z umiejętnością czerpania satysfakcji ze wszystkich zderzeń dnia codziennego