1. Administracja publiczna - "służba społeczeństwu"
łac. "administro" - kierować, zarządzać, służyć
łac. "publicus" - zbiorowy, społeczny, służący ogółowi (nie ma charakteru prywatnego)
Administracja publiczna w ujęciu przedmiotowym (cechy działalności):
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych potrzeb społeczeństwa
działanie na podstawie prawa i w jego granicach (legalność działania)
charakter polityczny działalności - powiązanie z władzą polityczną
działanie w imieniu i na rachunek państwa (powszechna zgoda społeczeństwa)
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu, nie jest nastawiona na zysk)
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe, stabilne - niezależne od zmian w kraju)
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności
Administracja publiczna w ujęciu podmiotowym:
Aparat administracyjny to uporządkowany wewnętrznie układ, którego elementy odpowiadają za określone zadania i które ze sobą współgrają. Jest to system nieprzypadkowo dobranych podmiotów, na który wpływa system prawa i od którego jest zależny (siła powiązań pomiędzy poszczególnymi podmiotami i sposób ich podporządkowania w hierarchizacji).Celem podziału zadań jest dbałość o dokładne wykonywanie zadań administracyjnych, niepoprawne działanie podmiotów może być spowodowane czynnikami zewnętrznymi (np sytuacją w kraju)
Organy administracyjne są trzonem aparatu administracyjnego i najważniejszymi elementami administracji publicznej. Organ to osoba lub osoby, odgrywające centralną rolę w administracji publicznej. Jeśli mówimy że organ działa w imieniu całego organizmu państwowego, to znaczy, że działa w imieniu woli społecznej. Jednostki pomocnicze organów to urzędy, wykonujące często zadania zlecone przez organy. Działają według określonych struktur.
Kompetencje administracyjne to właściwości prawem przypisane organom administracyjnym: uprawnienia lub pełnomocnictwa do załatwiania określonych spraw administracyjnych; także zadania tych organów przewidziane prawem administracyjnym. Nie istnieją organy bez kompetencji. W zakres kompetencji administracyjnych organów administracji mogą wchodzić także zadania obligatoryjne (obowiązki) tychże organów.Rodzaje kompetencji można określać ze względu na następujące kryteria:
miejscowe (terytorialne) - organy mają wyznaczony obszar kompetencji (np. centralne, terenowe)
rzeczowe (podmiotowe) - organy maja określone kategorie spraw, którymi się zajmują (np. ogólne, oświatowe, finansowe)
instancyjne - w postępowaniu wieloinstancyjnym (wieloszczeblowym) organ ma przewidzianą rolę na określonym etapie postępowania; wieloinstancyjność daje uczestnikom postępowania możliwość odwoływania się od decyzji organu administracyjnego niższego szczebla do właściwego organu szczebla bezpośrednio wyższego.
Zawisłość organów administracyjnych - oznacza to, że są one zależne od władzy politycznej (centralnej), nawet gdy się z nią nie zgadzają. Odróżnia je to od sądów, które są niezawisłe.
Hierarchizacja podmiotów administracyjnych - sposób uporządkowania podmiotów publicznych tak, że są one uszczeblowane: organy kierownicze są nadrzędne organom kierowanym. Najsilniej występuje to w organach wojskowych, policyjnych i innych mundurowych, gdzie polecenia wydawane są w formie rozkazów i muszą być bezwzlędnie wykonywane.
Bezosobowość podmiotów administracyjnych - oznacza to, że administracja jest wykonawcą prawa, decyzje wykonywane są przez organy w imieniu całego państwa, a nie konkretnych osób. Zmiana personalna na danym stanowisku nie unieważnia jakiejś wcześniejszej decyzji prawa państwowego.
Zawodowość administracyjna- oznacza to, iż w administracji publicznej nie ma miejsca na społeczników czy amatorów, praca w niej ma być pierwszorzędną i jedyną. Obowiązuje zakaz wykonywania innych zawodów.
2. Organ administracji publicznej - według obowiązującego kodeksu postępowania administracyjnego jest to organ administracji rządowej, samorządowej, inny organ państwowy lub inny podmiot - jeżeli na podstawie przepisów prawa jest upoważniony do załatwiania indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnej. Upoważnienie może wynikać, prócz powszechnie obowiązujących aktów normatywnych, także z porozumień pomiędzy tymi podmiotami, dopuszczalnych przez prawo (np. w związku jednostek samorządu terytorialnego)
zadania:
władcze wykonywanie zadań przypisywanych przez porządek prawny państwu i jego organom
zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczeństwa
aparat administracyjny
rząd, administracja rzadowa
samorząd, administracja samorządowa
formy
akt administracyjny
decyzja administracyjna
postanowienie administracyjne,
generalny akt stosowania prawa administracyjnego (np. znak drogowy),
czynność bezpośredniozobowiązująca (np. polecenie policjanta do przechodniów)
procedury
kodeks postępowania administracyjnego
postepowanie administracyjne
egzekwowanie
egzekucja administracyjna
kontrola
sądownictwo administracyjne
administracja publiczna w ujęciu podmiotowym:
Pojęcia używane w opisie administracji:
8. Źródła prawa administracyjnego
W systemie źródeł prawa administracyjnego można wyróżnić kilka ich rodzajów. Jeżeli przyjmie się kryterium usytułowania organu stanowiącego akt normatywny, to wyodrębnić można:
· źródła prawa stanowione przez naczelne organy państwa
· źródła prawa stanowione przez naczelne i centralne organy administracji
· źródła prawa stanowione przez organy administracji rządowej w województwie i organy jednostek samorządu terytorialnego.
Z punktu widzenia sfer działania administracji ( zewnętrznej i wewnętrznej) wyróżnić można:
· źródła prawa powszechnie obowiązującego (np. ustawy)
· źródła prawa wewnętrznego (np. zarządzenia ministra).
Przyjmując za kryterium rozróżnienia treść aktu prawnego, można dokonać podziału na:
· źródła ustrojowe (Konstytucja)
· źródła funkcjonalne (np. ustawy tworzące urzędy ministrów)
· źródła określające prawa i obowiązki obywateli (np. ustawa-Ordynacja wyborcza do Sejmu)..
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej dokonała podziału źródeł prawa na: źródła powszechnie obowiązującego prawa i źródła prawa o charakterze wewnętrznym. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej są: konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, natomiast na obszarze działania organów, które je ustanowiły-akty prawa miejscowego.
Zgodnie z przyjętym podziałem konstytucyjnym, źródłami prawa są tylko akty prawne wymienione w Konstytucji, które mogą być stanowione wyłącznie przez organy również wymienione w Konstytucji. Są to zatem źródła prawa w sensie ustawodawczym-stanowienia prawa.
2) ŹRÓDŁA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO PRAWA
2.1. Konstytucja
Konstytucja jest w hierarchii źródeł prawa najważniejszym aktem ustawowym, stąd Zawarte w niej postanowienia zobowiązują wszystkie organy państwa do działań zgodnych z jej treścią. Organy administracji nie mogą podejmować żadnych działań czy rozstrzygnięć, które w jakikolwiek sposób naruszałyby postanowienia Konstytucji. Zasada ta określona została wyraźnie w art. 7, zgodnie z którym: „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.
W Konstytucji przyjęto utrwaloną już zasadę trójpodziału władz. Władzę ustawodawczą - Sejm i Senat, władzę wykonawczą-Prezydent i trybunały. Konstytucja określa pozycję prawną, strukturę, zakres kompetencji i wzajemne relacje między poszczególnymi organami administracji z jednej strony, z drugiej zaś- między organami administracji a władzą ustawodawczą. Konstytucja upoważnia terenowe organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego do wydawania aktów prawa miejscowego obowiązujących w poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego państwa..
2.2 Ustawy
Ustawy regulują wszystkie sprawy związane z funkcjonowaniem administracji, a także określają prawa i obowiązki obywateli w stosunku do administracji. Dlatego zajmują one najważniejsze miejsce w systemie źródeł prawa administracyjnego. Stanowią one podstawę prawną do bezpośredniej władczej ingerencji administracji w różne sfery życia społecznego, co może być dokonywane w formie indywidualnego aktu administracyjnego bądź w formie aktu prawnego ogólnie obowiązującego.
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
2.3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Podmiotami umów międzynorodowych są państwa, które wykonują ich treść poprzez działanie upoważnionych do tego organów. Umowy są ratyfikowane (zatwierdzane) przez uprawniony organ państwowy i oznacza to ostateczną zgodę na związanie się państwa umową międzynarodową. Organem uprawnionym do ratyfikowania umów międzynorodowych jest Prezydent RP. Jeżeli jednak umowy dotyczą
· pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
· wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
· członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
· znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
· spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
-to ratyfikacja tych umów wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie..
Zwrócić natomiast należy uwagę, że dla prawa administracyjnego znaczenie mają również tzw. Międzynarodowe umowy administracyjne, które dotyczą zadań bezpośrednio wykonywanych przez wewnętrzne organy administracyjne państw, które zawarły umowę. Są to np. sprawy z zakresu spraw celnych, wizowych, kontroli granicznej, prawa drogowego (tranzytu), łączności, telekomunikacji, prawa pocztowego, ochrony środowiska. Umowy dotyczyć mogą także regionalnej współpracy między gminami nadgranicznymi, np. polskimi, czeskimi i niemieckimi. Określają one zadania organów administracji w danej dziedzinie w zakresie kompetencji każdego z organów. Niekiedy w umowie międzynarodowej zawarte są postanowienia zawierające upoważnienie dla organów administracji do zawarcia między sobą porozumień.
2.4. Rozporządzenia
Rozporządzenia wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu...
2.5. Akty prawa miejscowego.
Przez akty prawa miejscowego rozumieć należy przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są: sejmik województwa, wojewoda, organy administracji niezespolonej, rada gminy.
Sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.Akty te podpisuje przewodniczący sejmiku województwa niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym..
Na obszarze województwa lub jego części stanowią wojewoda oraz organy administracji niezespolonej. Ponadto wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących- jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. .
Akty prawa miejscowego ustanowione przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej uchylane zostają, w trybie nadzoru, przez Prezesa Rady Ministrów, jeżeli są one niezgodne z ustawami, lub aktami wydanymi w celu ich wykonania. Mogą również zostać uchylone z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.
3) WEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA PRAWA
Przepisy prawa o charakterze wewnętrznym skierowane są do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty. Do tych źródeł Konstytucja zalicza uchwały Rady Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów i ministrów, a także zarządzenia Prezydenta RP...
5) NIEFORMALNE ŹRÓDŁA PRAWA
W swych działaniach administracja posługuję się- obok norm prawnych- również normami pozaprawnymi, które stanowią wynik określonego sformułowania przepisów prawnych. W wielu przypadkach odesłanie do norm pozaprawnych jest uzasadnione tym, że prawo administracyjne reguluje stosunki społeczne często złożone, nie nadające w wielu fragmentach do bezpośredniego i sztywnego unormowania ustawowego. Przesłanką posługiwania się przez prawodawcę odesłaniami do norm pozaprawnych mogą być także doraźne potrzeby polityczne.
Normy pozaprawne wykorzystywane w działaniach administracji zwane są nieformalnymi źródłami prawa lub swoistymi źródłami prawa..
Do nieformalnych źródeł prawa administracyjnego zaliczyć można:
· zwyczaj
· orzecznictwo sądowe
· doktrynę prawniczą
· normy i zasady pozaprawnicze
Mając realny wpływ na kształtowanie i stosowanie prawa administracyjnego, źródła te nie mogą jednak stanowić formalnej podstawy konkretnych rozstrzygnięć administracji.
Zwyczaj stanowi szczególnie pozaprawne źródło prawa. Rozstrzygnięcia oparte w jakimś stopniu na zwyczaju wynikają z przetaczanych szlaków działań podejmowanych przez administrację w różnych złożonych sprawach i konfliktowych sytuacjach. Powstanie prawa zwyczajowego możliwe jest w pewnych warunkach polegających na długim i niezmiennym funkcjonowaniu instytucji prawnych i państwowych. Oznacza to, że pewne rozstrzygnięcia przez wielokrotność powtarzania się stają się częścią świadomości prawnej społeczeństwa i one wpływają na wykształcenie się norm zachowania obywateli i stosunki między obywatelem a organem administracji..
Orzecznictwo sądowe - obowiązuje w indywidualnej sprawie i skierowane są do konkretnie zaznaczonych podmiotów. Rozstrzygnięcia sądowe nie mogą być podstawą prawną rozwiązania podobnych czy analogicznych sytuacji prawnych. Mogą one jednak mieć duże znaczenie w interpretacji (wykładni) przepisów prawa administracyjnego i ich stosowaniu w praktyce administracyjnej...
dokryna prawnicza poglądy zawarte w niej pozwalają na wypracowanie podstawowych założeń ustrojowych, zasad prawa, założeń wprowadzonych reform społeczno-gospodarczych, jak również szczegółowych rozwiązań materialnego prawa administracyjnego.